Ve haykırdı Antigone. Dedi ki ‘’ Sen, kral Kreon sen !! Kardeşim Polyneikesin toprağa defnedilmesine nasıl izin vermezsin !! ‘’ ve ekledi ‘’ senin kanunların, kuralların olabilir, ancak Tanrının da bir yasası var ve sen bu yasaya karşı çıkamazsın’’ evet tam olarak da bunu kastetmişti aslında.  Yani yazılı olmayan ve çiğneyemeyeceğin bazı kurallar vardır demişti.

Hukukta bir diğer kilometre taşı Cicero, bir düşünür olmasının yanı sıra önemli bir hatipti ve hukukçuydu. Cicero’nun konsülde yaptığı konuşma hukuktu, hukukun ta kendisiydi.

Hukuka kaynak aramak, çoğu düşünürün kafasını kurcalayan keyifli bir soru olmasının yanı sıra ihtiyaçlara yönelik olarak geliştirilen bir savunma stratejisiydi zaman zaman. 

Yani çoğu zaman iddialarını temellendirmek isteyen kişiler bu  stratejiyi kullandılar. 

Mesela reformun üçlüsünden biri olan Luther; köylü savaşlarının ilk zamanları köylülerin haklılığını kutsal kitaba dayandırırken; daha sonra prenslerin haklı olduğunu ve bu dünyanın çile dünyası olduğunu ve bu acıların bitiminde mükâfatlara ulaşılacağını yine kutsal kitaba dayanarak savundu.

Tabi bunu gören diğer hukukçular dediler ki; ‘olur mu kardeşim böyle şey !’ Hukuk kendinden menkul ve sınırları belirli bir alandır.

Austine göreyse hukuk yenilebilir, içilebilir bir şeydi. Somuttu, belirliydi. Apayrı bir disiplindi, kendi içinde bağımsız bir alandı.  
 
Başka biri ise Grund Norm falan filan dedi. Zira büyük adamdı 1945 San Francisco konferansında BM’nin temelini atanlardan biriydi, belki de en önemlisiydi.

Peki şöyle olamaz mı ? Yani insan her şeyin ölçüsüdür demiş Protagoras. Hukukun da ölçüsü olamaz mı ?  

İnsan bazen Herakles kadar öfkeli, 
bazen Herakleitos gibi düşünceli,
bazen de Herodotçasına gözlemci,

Evet insan; kemalat, belagat, asalet ve feraset ve daha niceleri. Sıfatların sahibi insan. 

O zaman şu soruyu soralım mı ! 

İnsanın yani bireylerin oluşturduğu sosyal yaşam, topluluk yani toplum mu Hukuk kurallarını düzenler?  sosyal hayatı düzenler veya düzenlemelidir ? 
Yoksa 

Önceden öngörülen ve düzeni oturmaya çalışan hukuk kuralları mı sosyal hayatımızı düzenler ?

*Ayrıca bkz: Agustinus, Tanrı Devleti
Mehmet Ali Ağaoğulları /Levent Köker, İmparatorluktan Tanrı Devletine
John Austin, Hukukun Belirlenmiş Alanı(Çeviri, Ülker Yükselbaba, Saim Üye, Umut Koloş)