Kural Ne İçermektedir?

Bir konaklama işletmesinin ya da konaklama içermeyen müstakil plaj işletmesinin faaliyette bulunabilmesi için turizm işletmesi belgesi alması gerekmekte ve ayrıca bu belgeyi edinmediği takdirde sahip olduğu işyeri açma ve çalışma ruhsatının da iptal edilmesi gerektiğini düzenlemektedir.

Anayasa Mahkemesinin Kuralla İlgili Değerlendirmesi:

Buna göre turizm işletmesi belgesinin, kuralın kapsamında kalan işletmelerin turizm sektöründe faaliyette bulunulabilmesi için temin edilmesi zorunlu tutulan ve bu suretle teşebbüs özgürlüğüne yönelik müdahalenin aracı niteliğinde bir belge olduğu anlaşılmaktadır. 2634 sayılı Kanun’un 3. maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde, basit konaklama tesisleri hariç olmak üzere turizm sektöründe faaliyet gösteren turizm işletmelerine Bakanlıkça verilen belge olarak tanımlanan bu belgenin temin edilme koşullarına dair anılan Kanun’da herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Hâlbuki teşebbüs özgürlüğü kapsamında herhangi bir faaliyette bulunmanın sınırlarının belirlendiği durumlarda bu sınırların neler olduğunun ve hangi şartları taşıyan kişi ya da teşebbüslerin bu alanda faaliyette bulunacağının kanunla düzenlenmesi zorunludur. Anılan Kanun’da turizm işletmesi belgesi alabilmek için hangi nitelik ya da niteliklerin aranacağı düzenlenmemiş, bu konudaki takdir bütünüyle Bakanlığa bırakılmıştır.

Anayasa Mahkemesinin Değerlendirilmesi Sonucu:

Kuralla turizm işletmesi belgesi temin edilmesi konusundaki ölçütlere ilişkin yasal çerçeve belirlenmeksizin yürütme organına sınırları ve kapsamı belirli olmayan bir yetkinin tanınması teşebbüs özgürlüğünün kanunla sınırlanması ilkesiyle çelişir.

Turizm sektöründe standartların yükseltilmesi amacıyla getirilen belge zorunluluğu, anayasal sınırların aşıldığı noktada durduruldu. Anayasa Mahkemesi, turizm işletme belgesi almayan konaklama ve plaj işletmelerinin faaliyetlerinin engellenmesini ve işyeri açma ruhsatlarının iptalini öngören düzenlemeyi, teşebbüs özgürlüğünü kanuni dayanak olmaksızın sınırladığı gerekçesiyle iptal etti. Kararda, yürütmeye tanınan geniş takdir yetkisinin hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmadığına ve temel hakların ancak açık, belirli ve öngörülebilir düzenlemelerle sınırlandırılabileceğine vurgu yapıldı.

İşyeri Ruhsatı İptal Edilen İşletmelerin Akıbeti Ne Olacak?

1. İptal Kararı Geriye Yürümez, Ancak Devam Eden İşlemlere Etki Eder

- Anayasa Mahkemesi kararları kural olarak geriye yürümez. Ancak kararın Resmî Gazete'de yayımlandığı tarihten itibaren ileriye dönük bağlayıcılığı vardır.

- Yani, henüz kesinleşmemiş ruhsat iptalleri bu karardan etkilenir ve artık uygulanamaz.

2. Kesinleşmiş Ruhsat İptalleri Açısından:

- Ruhsat iptaline karşı işletme hiç dava açmadıysa ya da dava açtı ve ret kararı kesinleştiyse:
Bu karar geriye yürümediği için doğrudan bir etkisi olmaz.

Ancak:

- İşletme, yeniden idareye başvurarak ruhsat talebinde bulunabilir.

- İdare, artık aynı gerekçeyle (turizm belgesi yokluğu) ret cevabı veremez.

3. Yargı Yoluna Gitmeyen İşletmeler İçin Ne Olur?

- İşletmenin ruhsatı iptal edilip kendisi de bu işleme karşı yasal süresi içinde dava açmadıysa, hukuken işlem kesinleşmiş sayılır.

- Ancak bu durumda bile işletme, idareye yeniden başvurarak ruhsatının iadesini isteyebilir ve Anayasa Mahkemesi kararı doğrultusunda yeniden işlem yapılmasını talep edebilir.

4. İdarenin Yeni İşlem Tesis Etmesi Gerekebilir

- İdare, artık “turizm işletme belgesi alınmaması” gerekçesiyle ruhsat iptali yapamayacaktır.

- Daha önce bu gerekçeyle işlem yapan idareler, Anayasa Mahkemesi kararı doğrultusunda doğrudan yeni bir değerlendirme yapmalı ya da işlemi geri almakla yükümlü hâle gelebilir.

5. Olası Telafi Yolları

- Haksız yere ruhsatı iptal edilen işletmeler, maddi zarara uğradılarsa, idareye karşı tam yargı davası (tazminat) açabilir.

- Bu noktada Anayasa Mahkemesi kararının gerekçesi, kusurlu düzenlemenin yol açtığı zararın ispatı açısından güçlü bir dayanak olur.

Av. Gökhan BİLGİN & Hukuk Öğrencisi Burak Alp SAĞLAM