GİRİŞ
Kamuoyunda “11. Yargı Paketi” olarak adlandırılan ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Adalet Komisyonu’nda kabul edilen kanun teklifi, Türk hukuk sisteminin birçok temel alanında köklü değişiklikler öngörmektedir. Paket; ceza hukuku, ceza infaz sistemi, icra ve iflas hukuku, avukatlık mesleği ile kamu ihale hukukuna ilişkin önemli düzenlemeler içermektedir.
Yargı paketlerinin temel amacı; yargılamaların hızlandırılması, hukuk güvenliğinin artırılması, mağdur haklarının korunması ve uygulamada yaşanan boşlukların giderilmesi olarak ifade edilmektedir. Ancak her yasal düzenleme gibi bu paket de yalnızca teknik değil, aynı zamanda anayasal ilkeler, temel hak ve özgürlükler ile hukuk devleti prensibi açısından dikkatle değerlendirilmelidir.
Bu çalışmada 11. Yargı Paketi’nde öne çıkan düzenlemeler; icra-iflas hukuku, ceza yargılaması, infaz rejimi, avukatlık hukuku ve kamu ihale hukuku bakımından incelenecek, ardından hukuki etkileri değerlendirilecektir.
ÖNE ÇIKAN DÜZENLEMELER
Tasarrufun iptali davalarında bağışlama sayılan işlemler genişletiliyor.
- Dolandırıcılık suçlarının yargılaması asliye ceza mahkemelerine bırakılıyor.
- Kısmi akıl hastalarına yönelik güvenlik tedbirleri yeniden düzenleniyor.
- Covid-19 infaz indirimi ağır suçlar bakımından tamamen sınırlandırılıyor.
- Avukatlık Kanunu’nda disiplin cezaları ağırlaştırılıyor.
- Kamu ihale itiraz başvuru bedellerinde kısmi iade sistemi getiriliyor.
I. İCRA VE İFLAS HUKUKUNA İLİŞKİN DÜZENLEMELER
1. Tasarrufların İptali ve Bağışlama Sayılan İşlemler
11. Yargı Paketi ile icra-iflas hukukunun en tartışmalı alanlarından biri olan tasarrufun iptali davalarına ilişkin önemli değişiklikler getirilmiştir. Buna göre;
- Aciz belgesi düzenlenen veya hakkında iflas kararı verilen borçlunun,
- İflastan ya da aciz belgesinden önceki 1 yıl içinde yaptığı bağışlar ve ivazsız tasarruflar, iptale tabi olacaktır.
- Üst soy, alt soy, üçüncü dereceye kadar kan hısımları, eş, boşanmış eş, kayın hısımları, evlat edinen-evlatlık ve aynı konutta yaşayan kişiler lehine yapılan işlemler gerçek piyasa değerine uygun ivazla ispat edilmedikçe bağışlama sayılacaktır.
Bu düzenleme, özellikle borçlunun mal kaçırma ihtimaline karşı alacaklının korunmasını güçlendiren bir adımdır. Gerçek değere uygun ivaz kavramının hangi kriterlere göre belirleneceği uygulamada merak konusudur. Bilirkişi raporları ve ispat yükü bakımından yargılamalarda önemli yer tutacaktır.
2. İhalenin Feshi Başvurularında Harç ve Teminat
Yeni düzenlemeye göre, nispi harç ve teminat yatırılmadan yapılan ihalenin feshi başvuruları dosya üzerinden kesin olarak reddedilecektir. Bu hüküm, alacaklıların ve borçluların kötü niyetli başvurularla icra süreçlerini uzatmasının önüne geçmeyi amaçlamaktadır.
II. CEZA HUKUKU VE YARGILAMA USULÜNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER
1. Dolandırıcılık Suçlarında Görevli Mahkeme Değişikliği
Paketle birlikte dolandırıcılık ve nitelikli dolandırıcılık suçlarının yargılaması asliye ceza mahkemelerine bırakılmaktadır. Hâlihazırda ağır ceza mahkemelerinde , istinafta veya temyiz aşamasında görülmekte olan dosyalar ise kesinleşinceye kadar mevcut usule göre devam edecektir. Bu değişikliğin amacı görev uyuşmazlıklarını azaltmak ve yargılamaları hızlandırmaktır. Ayrıca ağır cezalarda oluşan büyük iş yükünü de azaltacağından faydalıdır.
2. Kısmi Akıl Hastalarına Yönelik Güvenlik Tedbirleri
Yeni düzenlemeyle, cezai sorumluluğu bulunan ancak kısmi akıl hastalığı olan kişiler hakkında ayrıca güvenlik tedbiri uygulanmasının önü açılmıştır. Bu kişiler bakımından belirli sürelerle sağlık kuruluşlarında tedavi ve gözetim altında tutulma öngörülmektedir. Güvenlik tedbirinin cezaya ek bir yaptırım haline dönüşmemesi gereklidir.
III. CEZA İNFAZ HUKUKU VE COVID-19 DÜZENLEMELERİ
11. Yargı Paketi’nin kamuoyunda en çok tartışılan yönlerinden biri, Covid-19 döneminde getirilen infaz indirimlerinin artık ağır suçlar bakımından tamamen çıkarılmasıdır.
Özellikle;
- Kasten öldürme,
- Cinsel saldırı,
- Çocukların cinsel istismarı,
bakımından erken tahliye ve açık cezaevi uygulamaları kaldırılmaktadır.
TBMM Adalet Komisyonunda, 31 Temmuz 2023 ve öncesinde işlenen suçlar bakımından hükümlülerin kapalı cezaevinden açık cezaevine, açık cezaevinden denetimli serbestliğe 3 yıl daha erken ayrılmalarına ilişkin düzenlemeyi içermektedir.
Bu değişiklik, mağdur hakları ve toplumsal adalet duygusu açısından olumlu karşılanmakla ceza infaz hukukunun temel amaçlarından biri olan ıslah ve yeniden topluma kazandırma fonksiyonunun ne ölçüde gerçekleştireceği kamuoyunca tartışılacaktır.
IV. AVUKATLIK KANUNU’NDA DİSİPLİN DÜZENLEMELERİ
Avukatlık mesleğini doğrudan ilgilendiren düzenlemeler de 11. Yargı Paketi’nin dikkat çeken unsurları arasındadır. Buna göre;
- Meslek kurallarına aykırılık,
- Savunma görevinin kötüye kullanılması,
- Baro görevlerinde ihmal ve kötüye kullanım
gibi hallerde disiplin cezaları ağırlaştırılmaktadır. Uyarma, kınama, para cezası, geçici meslekten men ve meslekten çıkarma yaptırımları detaylandırılmıştır.
Aynı avukatın 5 yıl içinde yeniden disiplin suçu işlemesi hâlinde cezanın ağırlaştırılması öngörülmektedir.
Meslek disiplininin sağlanması amaçlanarak bu düzenlemelerin uygulanmasında avukatın bağımsızlığı ve savunma hakkının kutsallığı mutlak surette korunmalıdır.
V. KAMU İHALE HUKUKUNA İLİŞKİN YENİLİKLER
Paketle birlikte Kamu İhale Kanunu’nda da değişikliğe gidilerek itirazen şikâyet başvuru bedelinin kısmen iadesi sistemi getirilmiştir. Başvurunun haklı bulunması oranında bedelin bir kısmı iade edilebilecektir.
Bu düzenleme, idare karşısında bireyin hak arama imkânını güçlendiren bir adım olmakla birlikte, iade oranının idari takdirle belirlenecek olması oranı merak konusu kılmaktadır.
GENEL HUKUKİ DEĞERLENDİRME
11. Yargı Paketi, birçok alanda sistematik değişiklikler içeren geniş kapsamlı bir düzenlemedir. Özellikle tasarrufun iptali, infaz rejimi ve disiplin hükümleri, doğrudan temel hak ve özgürlükleri ilgilendirmektedir.
Paketin olumlu yönleri;
- Alacaklıların korunması,
- Mağdur haklarının güçlendirilmesi,
- Görev ve yetki karmaşalarının azaltılması
olarak sıralanabilir.
SONUÇ
11. Yargı Paketi, Türk hukuk sisteminde önemli noktaları barındırmaktadır. Paket, alacaklı-borçlu dengesi, mağdur hakları, infaz adaleti ve meslek disiplini gibi alanlarda hukuki refleksleri güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Yargı Paketi’nin gerçek başarısı, yasalaşmasından sonra uygulamadaki yargı kararları ve infaz pratikleri ile ölçülecektir.
