Bilindiği gibi, kayıt dışı ekonomi ile mücadelede vergisel önlemler etkili olmaktadır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunun mük. 257. Maddesinin 2 numaralı bendi gereğince mükelleflerin işlemleri ile ilgili ödeme ve tahsilatlarının banka ve benzeri finans kurumları üzerinden yapması zorunludur. Bu zorunluluğa uyulmaması halinde özel usulsüzlük cezası ile her iki taraf cezalandırılmaktadır. Buna göre; bazı işlemlerde 7.000,00 TL’nin üzerindeki ödeme ve tahsilatların banka, özel finans kurumu veya PTT üzerinden geçirilmesi gerekmeyen bazı istisnai durumlar aşağıda olduğu gibidir. (Bkz: VUK G.T. 459 seri no)
1. 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda yer alan merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile bunlara ait döner sermaye işletmelerinin işlemlerine konu tahsilat ve ödemelerin,
2. 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda tanımlanan sermaye piyasası aracı kurumlarında yapılan işlemlere konu tahsilat ve ödemelerin,
3. 11/8/1989 tarihli ve 20249 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 89/14391 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararda tanımlanan yetkili döviz müesseselerinin yapacakları döviz alım satım işlemlerine ilişkin tahsilat ve ödemelerin,
4. Tapu sicil müdürlüklerinde gerçekleştirilen işlemler karşılığında yapılan tahsilat ve ödemelerin,
5. Noterlerde gerçekleştirilen işlemler karşılığında yapılan tahsilat ve ödemelerin,
6. 5018 sayılı Kanunda yer alan merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler ile bunların teşkil ettikleri birlikler, kanunla kurulan diğer kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan ve işletilen müesseseler ile döner sermayeli kuruluşlar veya bunlara ait veya tabi diğer müesseseler tarafından yapılan ihale işlemlerine ilişkin yatırılması gereken teminat tutarlarına ilişkin tahsilat ve ödemelerin,
7. 6362 sayılı Kanun uyarınca kurulan Borsa İstanbul A.Ş. bünyesinde yer alan Kıymetli Madenler Piyasasında işlem yapma yetkisi verilenlerin, faaliyet konuları kapsamında yapacakları işlemlere ilişkin tahsilat ve ödemelerin,
Aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması zorunluluğu bulunmamaktadır.
Öte yandan, uygulamada tüccarlar arasında cari hesap muamelesi neticesinde karşılıklı mahsuplaşma işlemleri sonucunda yapılan işlemlerde nakit bir hareket olmadığı için bu tip işlemlerin banka sistemi üzerinden geçirilmesi söz konusu olmayacaktır. Konuyla ilgili yargıya intikal eden bir olayda mahkeme kesilen cezayı iptal etmiştir. (Bkz: İzmir Bölge İdare Mahkemesi Kararı, 10.10.2017 gün ve E:2017/986-K:2017/1336)
Keza, benzeri bir olay nedeni ile tüccarlar arasında ticari ilişkilerde yapılan karşılıklı ayni ödemelerde, karşılıklı düzenlenen dekont veya hesap bildirim cetvelleri ile karşılıklı işlemler yapıldığı için bu işlemlerde de bankadan geçirilmesi mecburiyeti bulunmamaktadır.
Öte yandan, ortaklar ile şirket arasında yapılan tahsilat ve ödeme işlemlerinin banka ve benzeri finans kurumları ile yapılmadığı gerekçesi ile virman yoluyla yapılan kapama işlemleri sonucu şirkete kesilen özel usulsüzlük cezasının VUK mad. 355/1 mad. göre kesilen cezalar iptal edilmiştir. (BİM 3. Vergi Dava Dairesi Kararı 2017/1336) (29/06/2011 tarih ve 2010/712 Esas Nolu Danıştay 4.Dairesi)
