Bu makalede, zorunlu mali sorumluluk sigortası, bir diğer adıyla trafik sigortası nedir ve ne şekilde düzenlenir, trafik sigortası yaptırmak neden zorunlu tutulur ve sigorta şirketlerinin poliçe düzenlemekten kaçınması halinde hangi hukuki yollara müracaat edileceğinden bahsedilecektir.

1. ZORUNLU MALİ SORUMLULUK SİGORTASI

 Motorlu taşıtların üretim ve kullanımı son iki yüzyılda önemli ölçüde gelişim kat etmiş ve bu durum hukuksal boyutları ile birçok ülkenin ve devletin dikkatini çekmiştir. Öyle olacak ki, İkinci Dünya savaşının sona ermesi akabinde Milletler Cemiyeti kurulmuş ve cemiyete üye ülkeler arasında konsens sağlanmak amacıyla birtakım gelişmelerin önü açılmaya çalışılmıştır.

Bunlardan birisi de sigortacılık faaliyetlerine ilişkin düzenlemeler olmuştur. Birleşmiş Milletlerin tavsiye kararları doğrultusunda, ülkemizin de üyesi bulunduğu Avrupa Konseyi, 20.4.1959 tarihli toplantısı ile karayolu taşımacılığının yoğun olduğu ülkelerde zorunlu bir sigorta sisteminin getirilmesi sureti ile motorlu taşıtların yurtdışında karışacakları kazalarda üçüncü şahıslara ve mallarına karşı oluşan sorumluluklarını teminen “Motorlu Taşıtların Zorunlu Malî Sorumluluk Sigortalarına Dair Avrupa Sözleşmesi”ni hazırlayarak kabul etmiştir.

Üye ülkeler tarafından kabul edilen ve imzalanan sözleşme doğrultusunda her ülke kendi iç hukuk sisteminde bir çalışma içerisine girmiştir. Türkiye Cumhuriyeti özelinde yapılan düzenlemeler olmuş ve halihazırda yürürlükte olan 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 91. Maddesi gereğince, işleten (…)[1] sıfatına haiz kişilerin sorumlulukların yerine getirilmesi amacıyla mali sorumluluk sigortası yaptırmaları zorunlu kılınmıştır.

Bahse konu Zorunlu Malî Sorumluluk Sigortalarına Dair Avrupa Sözleşmesinde sözleşmenin imzalanma ve yürürlüğe konulma amacından bahsedilmektedir. Buna göre, Avrupa Konseyine üye ülkelerde oluşacak trafik kazalarında zarar görenlerin haklarının zorunlu bir sigorta sisteminin kurulması yoluyla güvence altına alınması gerektiği düşünülmüştür.[2]

Aslında, söz konusu sözleşme günün şartlarına, sanayi atılımlarına, bireylerin gündelik yaşamda karşı karşıya kaldıkları münferit bir soruna çözüm olma gayesi taşımasıyla oldukça önemli bir konumdadır. Bu sebepledir ki, özel ve kamusal sigorta ve reasürans birliklerinin kurulması, geliştirilmesi ve işletilmesi mümkün olabilmiştir.

2. SİGORTA ŞİRKETLERİ VE FAALİYETLERİ

Günümüzde ise sigorta şirketleri, motorlu araçlar için zorunlu tutulan bu sigorta poliçelerini düzenleme yetkisine sahiptirler. Bir anlamda bu branşta faaliyet gösteren sigorta şirketleri, motorlu her araç için poliçe düzenleyecek, kişilerin poliçe vadesi içerisinde karışacakları bir trafik kazasında, poliçe teminatları ile kendilerini koruma altına almalarını sağlayabilecek ve bunun karşılığında prim ödemeleri ile kazanç elde edebileceklerdir.

Bir sektör olarak sigortacılık hizmeti gerek Amerikan hukuk sisteminde gerekse Kara Avrupası hukuk sistemlerinde oldukça önemli bir yer işgal etmektedir. Bunun sebeplerinden bir tanesi ise verilen sigortacılık hizmeti karşılığında elde edilen gelirlerin oldukça yüksek meblağlar getiriyor olmasıdır. 2022 yılı verilerine göre on beş milyondan fazla motorlu araç, zorunlu trafik sigorta poliçesine sahip olmuştur.[3] 2022 yılının son çeyreğine kadarsa sigortalılara ve üçüncü şahıslara ödenen tazminat bedelleri 9.699.663.432 TL’yi bulmuştur. Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Başkanlığı'nın paylaştığı verilere göre 2022 yılında meydana gelen trafik kazası sayısı ise yaklaşık dört yüz seksen beş bini aşmış durumda. Bu durum karşısında sigorta şirketlerinin elde ettikleri gelirler yayınlanan ilgili kurum ve kuruluş raporlarında yer almaktadır. Sektörel anlamdaki gelişmeler ise yakından takip edilmektedir.

Dolayısıyla, sigorta şirketleri yürütmekte oldukları faaliyetler ve müşterileri ile olan ilişkilerinde hassasiyet gösterme mecburiyetine sahiptirler. Bu doğrultuda yasa koyucu, sigorta şirketlerinin müşterilerinin sorumluluklarını ve yükümlülüklerini düzenleme altına almıştır.

3. SİGORTA ŞİRKETLERİNİN POLİÇE DÜZENLEMEKTEN KAÇINMASI HALİ

Daha detaylı bir incelemenin mümkün olmaması nedeniyle bu yazının konusunu oluşturan aktüel bir durumdan bahsetmekte fayda var. Yazının başında da bahsedildiği üzere Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) tarafından, 23/01/2023 tarihinde bir genelge yayınlandı. Bu duruma neden olan ve medyada kendisine yer bulan gelişme şu şekildeydi; sigorta şirketlerinin poliçe düzenlemekten kaçınmakta oldukları, faaliyetlerini aksattıkları ve müşterilerini mağdur ettikleri yönünde haberler medyada kendisine yer bulmaya başlamıştı. Hatta ve hatta birtakım kuruluşlar, Karayolu Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (trafik) poliçesi üretiminde yaşanan sıkıntıların ele almak üzere, tek gündem maddeli olağanüstü bir toplantı yaptı.[4] TOBB Sigorta Acenteleri İcra Kurulu, Kocaeli Sigorta Acenteleri Derneği (KOSAD), TÜDAF, KOSAD ve Türkiye Sigorta Acenteleri Federasyonu’nun (TÜSAF) da temsil edildiği toplantında yer alanlar, poliçe düzenlemekten kaçınan sigorta şirketlerinin trafik poliçesini düzenlemeye haiz yetki ruhsatlarını iade etmeye davet etmekle kalmayıp, sigorta şirketlerinin zorunlu sigortaları düzenlemek istememeleri halinde, devletin sigorta acentelerine direkt poliçe düzenleme yetkisi vermesi talep ettiler.

Aslında bu durum ilk defa yaşanmamıştır. Özellikle son yıllarda, sigorta şirketlerinin, Zorunlu Mali Sorumluluk Sigorta poliçesi düzenlemekten kaçınma refleksleri gösterdikleri gündeme gelmiştir. Bu kapsamda, denilebilir ki, trafik sigorta poliçelerinin düzenlenmesinde yeni bir kriz gündeme gelmiştir. Ancak, yasa koyucu bu durumun önüne geçebilmek ve zorunlu poliçe türlerinden birisi olan trafik poliçelerinin düzenlenmesinde herhangi bir aksamaya sebebiyet verilmemesi için gerekli hukuki altyapıya sahiptir.

Özellikle, poliçe düzenlemekten kaçınma halleri Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasında Tarife Uygulama Esasları Hakkında Yönetmeliğinin 15. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, poliçe düzenlemekten kaçındığı tespit edilen sigorta şirketlerinin Kurumca belirlenen sigorta branşlarında veya tüm sigorta branşlarında poliçe düzenleme ve yenileme yetkisi 3 günden az 30 günden fazla olmamak üzere geçici olarak durdurulabilir. Kaçınmanın devam etmesi halinde Kurul kararına istinaden bu süreler iki katına kadar arttırılabilir ve/veya diğer tedbirler uygulanabilir. 23/01/2023 tarihli genelge ile sigorta şirketleri üzerindeki denetimler ve yaptırımlar gözden geçirilmiş ve mevcut bir duruma karşı harekete geçilmiştir.

4. SONUÇ

Söylenebilir ki, motorlu araçlar için zorunlu mali sorumluluk sigorta poliçeleri, sigorta şirketlerinin sektörel bazda önemli faaliyetlerinden birisini teşkil etmekte, sigorta şirketlerinin azımsanmayacak oranda gelir elde etmelerine olanak vermekte ve aynı zamanda gerek sigortalıları gerekse zarara uğrama ihtimali olan üçüncü kişileri korumaktadır.

Bu kapsamda, sigorta şirketlerinin, yasa koyucu tarafından kendilerine verilen yetkilerden imtina etmelerinin mümkün olamayacağını, faaliyet göstermeye devam ettikleri sürece mevcut yasal düzenlemelere uygun hareket etmeleri gerekeceğini, aksi durumda birtakım yaptırımlara maruz kalabileceklerini belirtmemiz gerekir.

Nihayetinde Türkiye Cumhuriyeti devleti olarak, üye ülkelerinden birisi olduğumuz Avrupa Konseyinin, bu yazıda da belirtildiği üzere 1959 tarihli sözleşmesindeki yükümlülüklerine uygun davranması gerekmektedir.

Bu anlamda yayınlanan genelge ile sigorta şirketlerinin poliçe düzenlememe gibi bir tavırları var ise bunun önüne geçilebileceğini söyleyebiliriz. Bu durumla karşı karşıya kalan vatandaşlar, SEDDK’ya başvuruda bulunabilecekleri gibi aynı zamanda hukuki prosedürlerin işletilmesi için ilgili adli ve/veya idari makamlara da başvuruda bulunabileceklerini belirtmek isteriz.

Av. Gökhan AĞZIKARA

--------------------

[1] 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu 3. Maddesinde göre İşleten; “Araç sahibi olan veya mülkiyeti muhafaza kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen veya aracın uzun süreli kiralama, ariyet veya rehni gibi hallerde kiracı”

[2] https://www.tmtb.org.tr/Forms/AvrupaSozlesmesi.pdf

[3] https://www.tsb.org.tr/tr/istatistikler

[4] https://www.aydinlik.com.tr/haber/acentelere-sigorta-policesi-duzenleme-yetkisi-verilsin-328948