TTK 645. Maddesinde kıymetli evrakın tanımı “Kıymetli evrak öyle senetlerdir ki, bunların içerdikleri hak, senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez.” şeklinde yapılmıştır. Buna göre kıymetli evrak, devredilebilir nitelikte bir hak içeren, bu hakkın senetsiz olarak kullanılmasının ve devrinin mümkün olmadığı senetlerdir.
Peki diyelim senede bağlı bir alacağımız var ancak senet kayboldu veya çalındı vb. hallerde bu hakkımızı nasıl ileri sürebiliriz?
Yargıtay bu durumda yiten (kaybolan), yırtılan, okunamayacak kadar tahrip olan, elden herhangi bir şekilde çıkan (meselâ, kuyuya düşen, çıkarılamayan, rüzgarda uçan) senetleri “zayi” olmuş senet olarak kabul ediyor. Senedin ana unsurları senet üzerinden anlaşılıyor fakat senet yıpranmışsa ve sahibinin elindeyse, kıymetli evrakın iptali değil TTK 448. ve 743. Maddeleri gereği yeni bir senet düzenlenmesi istenebilir.
Kıymetli evrakın zayi olduğu durumda ise yapılması gerekenler şunlardır:
1) Mahkemeden ödeme yasağı kararı talep edilebilir. Bu tedbir ile; senedin kötü niyetli üçüncü kişilerin eline geçmesi ve bunlar tarafından borçluya ibraz edilip ödeme talebinde bulunulması halinde senedi elinde bulunduran kişiye ödeme yapılması men edilmektedir. Ödemeden men kararı verilmesini meşru hamil olduğunu ispatlayan herkes isteyebilmektedir.
2) İade davası açabilir. Rızası dışında elinden çıkan senedin hamili, senedin kimde olduğunu biliyor ise istirdat davası açabilir.
3) İptal davası açabilir. TTK madde 651 de şöyle demektedir: Kıymetli evrak zayi olduğu takdirde mahkeme tarafından iptaline karar verilebilir. Kıymetli evrakın zayi olduğu veya zıyaın ortaya çıktığı anda senet üzerinde hak sahibi olan kişi, senedin iptaline karar verilmesini isteyebilir. Bu durumda iptal davası açmak için; senedin zayi olması, senetteki hakkın varlığını sürdürmesi, zayi sırasında veya ziya ortaya çıktığında hak sahibi olunması ve zayi olan senet zilyetliğini yeniden kazanmanın mümkün olmaması gerekir.
İptal kararı üzerine hak sahibi hakkını sadece asıl borçluya karşı senetsiz olarak ileri sürebilir. İptal davası için görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesi, yetkili mahkeme ise ödeme yeri veya hamilin yerleşim yerindeki mahkemesidir.
Eğer sizin de kıymetli evraka bağlı bir hakkınız var ve senediniz rızanız dışında elinizden çıkmış, yanmış veya kaybolmuş ise ben nasıl hakkımı alacağım diye endişe etmeden yukarıda sayılan çözüm yollarına başvurarak hakkınızı arayabilirsiniz.
