Çek Nedir?
Ticari hayatta ödeme yöntemi olarak sıklıkça kullanılan kıymetli evraklardan Çek, kambiyo senedi türü olup; keşideci, lehtar ve muhatap (banka) arasındaki üçlü bir ilişkiyi ihtiva eder.
Çek, bono ve poliçeden farklı olarak hamiline düzenlenebilir. Hamiline düzenlenen çek, çeki elinde bulunduran ve bankaya ibraz eden kişiye ödenir. Ayrıca çekte vade tarihi olmadığı için çekler göründüğünde ödenir.
Karşılıksız Çek Nedir?
Keşidecinin Muhatap (banka) nezdinde bir çek hesabı açmış olması ve bu hesapta çek karşılığının bulunması gerekir.
Yetkili hamil tarafından ibraz süresi içerisinde muhatap bankaya ibraz edilmesine rağmen, bankada bulunan çek hesabında karşılığın olmaması veya bulunan karşılığın çek miktarını karşılayamaması nedeni ile, çek karşılıksız kalır. Muhatap banka yetkilisi tarafından ilgili çekin arka yüzüne karşılıksızdır işlemi yapılarak, çek yaprak bedeli hamile ödenir.
Böyle bir durumda karşılıksız çekin yetkili hamiline kanunen şikayet hakkı tanınmıştır.
Çek Kanunu Madde 5; "Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı, (…)az olamaz. Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmeder. Yargılama sırasında da resen mahkeme tarafından koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir. " demektedir.
Bu maddeden görüleceği üzere çek hesabında yeterli karşılığı bulundurmayarak "karşılıksızdır" işlemine sebebiyet veren kişiye, her bir çekle ilgili olarak 1500 (binbeşyüz) güne kadar adli para cezasına hükmolunur ve bu ceza çekte karşılıksız kalan miktardan az olamaz. Çekin karşılıksız kalmasına sebebiyet veren kişiye uygulanacak ceza, "yetkili" hamilin şikayetine bağlıdır.
Ayrıca mahkeme çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar vereceği gibi yargılama sırasında talep beklemeksizin koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına hükmeder. Yetkili Hamilin, karşılıksız çek keşide eden faili şikayet süresi çekin bankaya ibraz edildiği tarihten itibaren 3(üç) aydır.
Karşılıksız Çek Keşide Etme Suçunun Faili Kimler Olabilir?
Çek Kanunu Madde 5 "Birinci fıkra hükmüne göre çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi, çek hesabı sahibidir. Çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması hâlinde, bu tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür." demektedir. Buna göre Karşılıksız Çek Keşide Etme Suçunun Faili;
- Çek Hesabı sahibi gerçek kişi,
- Çek hesabı sahibi tüzel kişi ise, tüzel kişi adına çek keşide edenler,
- Çek hesabı sahibi tüzel kişi sermaye şirketi ise ayrıca yönetim organı,
- Ayrıca Ticaret Siciline tescil edilen şirket yetkilileridir.
Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Görevli ve Yetkili Mahkeme
Karşılıksız Çek Keşide Etme suçunda görevli mahkeme İcra Ceza Mahkemeleri olup, yetkili mahkeme ise çek hesap sahibinin yerleşim yeri, çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer, çekin tahsili için bankaya ibraz edildiği yer mahkemesidir.
Av. Selda GÖK
