İşten çıkarılan işçinin hakları, Türkiye’de hem işçiler hem de işverenler tarafından en çok araştırılan hukuki konuların başında gelmektedir. Özellikle ekonomik dalgalanmalar, işten çıkarmaların artması ve hak kayıpları endişesi, bu sorunun arama motorlarında sürekli üst sıralarda yer almasına neden olmaktadır.
Bu makalede; 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde, işten çıkarılan bir işçinin hangi haklara sahip olduğu, hangi hallerde tazminat alabileceği, hangi sürelerde dava açması gerektiği açık ve sistematik biçimde ele alınacaktır.
1. İşten Çıkarılma Türleri Neden Önemlidir?
İşçinin sahip olduğu haklar, iş sözleşmesinin nasıl sona erdiğine göre değişmektedir. Hukuken temel ayrım şudur:
- Haklı nedenle fesih
- Geçerli nedenle fesih
- Haksız fesih
- İşçinin haklı nedenle feshi (istifa gibi görünse bile)
Bu ayrım, kıdem ve ihbar tazminatı başta olmak üzere tüm hakları doğrudan etkiler.
2. İşten Çıkarılan İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir mi?
Kıdem tazminatı şartları:
İşçi aşağıdaki şartları sağlıyorsa kıdem tazminatına hak kazanır:
Aynı işverene bağlı en az 1 yıl çalışmış olması
İş sözleşmesinin;
İşveren tarafından haklı neden olmaksızın feshedilmesi
İşçi tarafından haklı nedenle feshedilmesi
*** Haklı nedenle derhal fesih (İş Kanunu m.24) hâllerinde de kıdem tazminatı ödenir.
3. İhbar Tazminatı Hangi Hallerde Ödenir?
İhbar tazminatı, iş sözleşmesinin bildirim süresi tanınmadan sona erdirilmesi hâlinde gündeme gelir.
İhbar süresi örnekleri:
6 aya kadar çalışan: 2 hafta
6 ay – 1,5 yıl: 4 hafta
1,5 – 3 yıl: 6 hafta
3 yıl üzeri: 8 hafta
*** İşveren bu süreleri kullandırmadan işçiyi çıkarırsa, ihbar tazminatı ödemek zorundadır.
4. İşsizlik Maaşı (İşsizlik Ödeneği) Şartları
İşten çıkarılan işçi, aşağıdaki koşulları sağlıyorsa işsizlik maaşı alabilir:
Kendi isteği ve kusuru dışında işsiz kalmak
Son 3 yılda en az 600 gün prim
İşten ayrılmadan önceki 120 gün kesintisiz çalışma
*** Başvuru süresi: İşten ayrıldıktan sonra 30 gün içinde İŞKUR’a başvurulmalıdır.
5. Haksız İşten Çıkarma Halinde İşe İade Davası
İşe iade davası açılabilmesi için:
İşyerinde en az 30 işçi çalışıyor olması
İşçinin en az 6 aylık kıdemi bulunması
Belirsiz süreli iş sözleşmesi
*** Süre çok kritiktir:
İşten çıkarma bildiriminin tebliğinden itibaren
*** 1 ay içinde arabulucuya başvuru zorunludur.
6. Arabuluculuk ve Dava Süreci
2025 itibarıyla;
Kıdem, ihbar, fazla mesai, izin ücreti
İşe iade talepleri
için zorunlu arabuluculuk bulunmaktadır.
Arabuluculuk anlaşmazlıkla sonuçlanırsa:
İş Mahkemesi’nde dava açılabilir
Hak düşürücü süreler titizlikle takip edilmelidir
7. İşverenin En Sık Yaptığı Hatalar
SGK çıkış kodunun gerçeğe aykırı bildirilmesi
Fazla mesai kayıtlarının tutulmaması
Yazılı fesih bildirimi yapılmaması
İbranamenin usule aykırı alınması
*** Bu hatalar, işveren aleyhine yüksek tazminat riskleri doğurur.
8. Sonuç ve Hukuki Değerlendirme
İşten çıkarılan işçinin hakları, fesih türüne, çalışma süresine ve usule uygunluğa göre değişmektedir. Uygulamada en büyük kayıplar, sürelerin kaçırılması ve hukuki destek alınmaması nedeniyle yaşanmaktadır.
Bu nedenle;
* İşten çıkarılan işçilerin,
* İşverenlerin fesih öncesinde
mutlaka alanında uzman bir iş hukuku avukatına danışması, telafisi güç hak kayıplarını önleyecektir.
