30.11.2021 tarihli değişiklik öncesinde m.114/3 hükmünde elektronik ortamda sadece teklif vermek mümkünken; ihale satış ilanında belirtilen yerde fiziken yapılmaktaydı. Değişiklikle İİK’na 111/b maddesi eklenerek teklif verme ve ihale yapma usulündeki ikili uygulama ortadan kaldırılmış; hem teklif hem ihalenin elektronik ortamda yapılması kararlaştırılmıştır. En nihayetinde 2 Ocak 2023 tarihi itibariyle bütün il ve ilçe adliyelerinde elektronik satışa geçilmiştir. Bu değişikliğe paralel olarak da madde 114 ve 115’te artırmaya ilişkin hazırlık süreci ile artırma süreci de değiştirilmiştir.

Bu yazımızda m.114 ve m. 115 değişiklik öncesi ve sonrası halleri irdelenerek hem tarafların hem icra müdürlüklerinin hem de ihaleye katılacak üçüncü şahısların elektronik satış usulüyle yapılan artırmaların uygulamasının kavranması amaçlanmıştır.

İhaleye başlanmasının ilk adımı olarak ‘’artırmaya hazırlık tedbirleri’’ başlıklı 114.maddeyi incelemek gerekirse bu madde başlığında artırma hazırlık süreci detaylı bir şekilde ele alınmış ; ‘’ihalenin yapılması’’ başlıklı 115.madde ile benzer şekilde düzenlenmiştir. Karşılaştırma yapılabilmesi için aşağıda 114 ve 115.maddenin değişiklik ÖNCESİ hallerine yer verilmiştir.

M.114 Artırma Hazırlık Tedbirleri – 30.11.2021 değişikliği ÖNCESİ

Satış açık artırma ile yapılır. Birinci ve ikinci artırmanın yapılacağı yer, gün ve saat daha önceden ilân edilir.

İlanın şekli, artırmanın tarzı, yer ve günü ve gazete ile yapılıp yapılmayacağı icra memurluğunca alakadarların menfaatlerine en muvafık geleni nazarı dikkate alınarak tayin olunur.

İlânın yurt düzeyinde yayımlanan bir gazete ile yapılmasına karar verilmesi hâlinde bu ilân satış talebi tarihinde tirajıellibinin (50.000) üzerinde olan ve yurt düzeyinde dağıtımı yapılan gazetelerden biriyle yapılır.(1)

(Ek: 18/2/1965 - 538/57 md.) Gazete ile yapılacak ilanlara satış şartnamesi eklentisiyle geçirilmeyip, satılacak şeyin cinsi, mahiyeti, önemli vasıfları, muhammen kıymeti, bulunduğu yer ve ikinci artırmanın gün ve saati, satış şartnamesinin vesair bilginin nereden ve ne suretle öğrenilebileceği, talep halinde ve ilanda gösterilen masrafı verilmek şartiyle şartnamenin bir örneğinin gönderilebileceği hususları yazılmakla iktifa olunur. İcra dairesince yapılması zaruri ilanlar dışında, taraflar şartnamenin tamamını, masrafı kendilerine ait olmak üzere, diledikleri vasıtalarla ilan edebilirler. Ancak hususi mahiyetteki bu ilan resmi muameleye tesir etmez. Satış ilanı elektronik ortamda da yapılır. Açık artırmaya elektronik ortamda teklif verme yoluyla başlanır. Elektronik ortamda teklif verme, birinci ihale tarihinden on gün önce başlar, ihalenin tamamlanacağı günden önceki gün sonunda sona erer; ikinci ihalede ise elektronik ortamda teklif verme birinci ihaleden sonraki beşinci gün başlar, en az on gün sonrası için belirlenecek ikinci ihalenin tamamlanacağı günden önceki gün sonunda sona erer. Elektronik ortamda verilecek teklifler haczedilen malın tahmin edilen kıymetinin yüzde ellisinden az olamaz; teklif vermeden önce, haczedilen malın tahmin edilen kıymetinin yüzde yirmisi nispetinde teminat gösterilmesi zorunludur. Satışa çıkarılan taşınır üzerinde hakkı olan alacaklının alacağı yukarıdaki fıkrada yazılı oranda ise artırmaya iştiraki halinde ayrıca pey akçesi ve teminat aranmaz.

M.115 İhalenin Yapılması-30.11.2021 değişikliği ÖNCESİ

Birinci ve ikinci ihale icra memuru tarafından, ilanda belirlenen yer, gün ve saatte, elektronik ortamda verilen en yüksek teklif üzerinden başlatılır. Satışa çıkarılan mal üç defa bağırıldıktan sonra, elektronik ortamda verilen en yüksek teklif de değerlendirilerek, en çok artırana ihale edilir. Şu kadar ki, artırma bedelinin malın tahmin edilen bedelinin yüzde ellisini bulması ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan diğer alacaklar o malla temin edilmişse bu suretle rüçhanı olan alacakların mecmuundan fazla olması ve bundan başka paraya çevirme ve paraların paylaştırılması masraflarını aşması gerekir.

Birinci ihalede, alıcı çıkmazsa veya bu maddede yazılı miktara ulaşılmazsa satış icra memuru tarafından geri bırakılır. İkinci ihalede, alıcı çıkmazsa veya bu maddede yazılı şartlar gerçekleşmezse satış talebi düşer.

Her iki maddenin de şimdiki ve önceki şekline bakıldığında birçok farklılık ortaya çıkmıştır. Bu maddelere getirilen farklılıkları şu şekilde sıralamak mümkündür:

- Birinci Ve İkinci Artırmanın İlan Tarihi: Maddenin ikinci fıkrasında da görüldüğü üzere  artırma başlangıç tarihinden en az on beş gün önce ilan edilir. Yani artırma başlangıcı 31.01.2023 tarihinde olan bir satışın ilanı icra dairesince en geç 16.01.2023 tarihinde ilan edilmiş olmalı

- Birinci Ve İkinci Artırma Arasındaki Süre: Yine ikinci fıkrada belirtildiği üzere İkinci artırmanın başlangıç tarihi, birinci artırmanın bitimi tarihinden itibaren bir ayı geçmeyecek şekilde olmalıdır. Yani birinci artırmanın 01.11.2022 tarihinde bittiği bir satışta ikinci artırmanın başlangıç tarihi en geç 01.12.2022 tarihi olmalıdır.

- Satış ilanının yine hem elektronik ortamda hem de gazetede ilanı önceki düzenlemeyle aynı olmakla birlikte yeni düzenlemede ilanlar arasında farklılık olması halinde e-portaldaki esas alınacağı; hata olması halinde yapılan düzeltmelerin sadece e-satış portalında ilan edilerek tebliğ yapılmayacağı belirtilmiştir.

- Mahcuzun Kıymetinin %10’u Oranında Teminat Yatırılması: Artırmaya katılmak için yatırılması gereken teminatın oranı %20’den %10a indirilmiştir.

- Nakit Teminat yatırılacak ise; en geç artırma süresinin bitiminden önceki gün saat 23:30’a kadar yatırılmalıdır. Örneğin artırmanın bitiş tarihi 01.12.2022 ise bu satışa katılmak isteyenler nakit teminatını 30.11.2022 tarihi saat 23.30’a kadar yatırmalıdır.

- Teminat mektubu şeklinde teminat yatırılması halinde ise yatırma vakti, en geç artırma süresinin bitiminden önceki iş günü mesai bitimine kadardır. Görüldüğü üzere kanun, teminatın türüne göre yatırma vaktinde farklılık yaratmıştır. Örneğin son günü 02.01.2023 olan bir satışa katılmak isteyenler teminatını mektup olarak sunacaksa bu tarihin bir iş günü olan 30.12.2022 Cuma günü saat 17.00’a kadar satışı yapan icra dairesine ulaştıracaktır.

- Temsilci/vekil aracılığıyla Katılım Durumu: Yine bu kişiler de en geç artırma süresinin bitiminden önceki iş günü mesai bitimine kadar satışı yapan icraya başvurmalıdırlar. Birden fazla temsilci/vekil olması durumunda elektronik satış yönetmeliğinde de belirtildiği üzere pey sürmek için e-satış portalına bunlardan yalnızca birisi eklenecektir.

- Satışı Talep Eden ve Katılmak İsteyen Alacaklı İle Hissedarlar: Öncedende olduğu gibi talep ettiği satışa katılmak isteyen alacaklı veya hissedar diğer katılımcılardan farklı olarak satışa teminatsız olarak iştirak edebilirler. Böyle bir durumda da icra dairesine başvuru en geç artırma süresinin bitiminden önceki iş günü mesai bitimine kadardır. Ancak burada satışa iştirak edecek hissedarlar için şu hususu özellikle belirtmekte fayda vardır: alacaklı diğer katılımcılardan farklı olarak alacak miktarı teminatı karşılar nispetinde ise icra dairesinin Uyap üzerinden yapacağı yetkilendirme ile ihaleye teminatsız olarak katılabilmektedir. Hissedarlar ise sulh hukuk mahkemesi satış memurluğunca yapılan ihalelerde hisse oranı nispetinde teminatsız olarak; hisse oranı yetersiz kalması durumunda ise yetersiz kalan kısım için teminatla ihaleye katılabilmektedir.

- İhale Alıcısının Bedelini Yatırmaması Halinde Yapılması Gereken: İhale en yüksek teklifi verene yapılır ve bedelin ödenmesi için alıcıya süre verilir. Önceki kanunda ise İhale bedelinin yatırılmaması halinde ihale düşürülerek, alacaklının talebiyle yeniden satış ilanı hazırlanır ve yapılan ihalenin ulaşacağı miktara göre İİK 118/ 2 maddesi gereğince iki İhale arasındaki fark, satışta yapılan masraf, temerrüt faizi uygulanarak teminattan alınmaktaydı. Ve dahası belirtilen hususlar icin teminatın yeterli olmadığı durumlarda ihale alıcısına muhtıra da gönderilmekteydi. Bu düzenleme ile buradaki uğraşı ortadan kaldırılmış; bedelin ödenmemesi durumunda alıcının yatırdığı teminat kendisine iade edilmeyecek satış masrafları başta olmak üzere yapılan masraflardan ve alacaklardan düşülecektir. Yeni düzenleme ile buradaki zahmetli uğraş ortadan kaldırılmıştır. Bedelin ödenmemesi durumunda alıcının yatırdığı teminat kendisine iade edilmeyecek; satış masrafları başta olmak üzere masraflar ve alacaklar düşülecektir. Bedeli ödemeyen alıcının sorumluluğu teminatı kadardır. Böylece alıcıların keyfi davranışlarının önüne geçilmesi,  alacaklının yaptığı masraf ve icra dairesinin emeğinin gözetilmesi hem de borçlunun menfaatlerinin korunması açısından bu düzenlemenin yerinde ve isabetli olduğu görüşündeyiz.

- İhale Bedelinin Ödenme Süresi: Önceki halde ihalenin yapılması durumunda taşınırlarda 7gün taşınmazlarda 10 günlük bir ödeme süresi tanınmakta ; alıcılar ihalenin feshi davası açılması ihtimaline karşı bu bedeli son güne kadar yatırmamakta idi. Hem bu maddedeki yeni düzenleme hem de madde 118’deki düzenleme ile artık ihalenin feshi davası açılsa dahi alıcı ihale bedelini,, artırma tutanağının e-satış portalında ilan edilmesinden itibaren (ilan zamanı madde 115’te aşağıda belirtilecektir)7 gün içinde satışı yapan icra dairesine ödemesi zorunludur. Böylece bedelin yatırılması süresinde birlik sağlanmış hem de satış sonrası işlemlerin sürüncemede kalması önlenmiştir.

115. madde incelendiğinde ise 114e uyumlu şekilde düzenlendiği görülecektir. Bu maddeye eklenen değişiklikler ise aşağıdaki gibidir:

- Mahcuzun Mülkiyetinin Geçme Anı: Değişiklik öncesinde mülkiyetin geçme anında taşınır taşınmaz ayrımı yapılmaktayken ikinci fıkra ve m.129 ile taşınırın da taşınmazında mülkiyetinin geçme anının artırmanın sona erdiği gün ve saat olduğu netleştirilmiştir.

- Artırma Sonuç Tutanağının Yayımı: Bu tutanağın yayımındaki önem ihale bedelinin ödenmesi süresinin başlangıcı noktasındadır. Düzenlemeye göre icra müdürü sonuç tutanağını artırma bittikten sonraki ilk iş gününde düzenler ve e-satış portalında ilan eder. Bu tutanağın ilanından itibaren 7 günlük ihale bedeli yatırma süresi başlar. Bir ihalenin 30.12.2022 tarihinde sona erdiğini varsayarsak bitiminden sonraki ilk iş günü 02.01.2023 olacağından alıcının bedeli yatırma süresi bu tarihten itibaren başlayacaktır.

- Satış Talebinin Geri Alabilme Zamanı: Maddede yapılan en önemli değişikliklerden biri de alacaklının satış talebini geri alabilmesi için öngörülen zamanlamadır. Bu düzenleme öncesinde satış günü satış saatinden önce hatta dakikalar kala alacaklı tarafından satış talebi geri alınabiliyor; ihaleye katılım için bekleyen alıcılar mağduriyet yaşıyordu. Artık alacaklı satış talebini teklif verme süresi başladıktan sonra geri alamaz. Teklif verme süresinde satışın durdurulabilmesi ise sadece borçlunun borcunun tamamen ödemesi şartına bağlıdır.

- Alıcı Çıkmaması Halinde Satış Süresi: Artırmada alıcı çıkmaması ya da gerekli şartların gerçekleşmemesi halinde alacaklı önceki satış talebinden kalan satış isteme süresinde yeniden satış talep edebilir. İhalenin yapılamadığına ilişkin tutanak tarihinden itibaren duran satış isteme süresi işlemeye başlar. Kalan süreye ek olarak ilk satış isteme süresinin bitiminden itibaren 1 yıl daha uzaması düzenlenmiştir.(Bilindiği üzere satış isteme süreleri genel haciz yoluyla takipte haciz tarihinden itibaren; rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takipte icra emrinin tebliğinden itibaren başlar. ) İşbu maddeyi somutlaştırmak gerekirse genel haciz yoluyla yapılan bir takipte mahcuz üzerine konulan haciz tarihi 06.02.2022 olsun. Bu durumda satış talep etme süresi 06.02.2023’te dolacaktır. 06.06.2022’te satış talep edildiğinde ilk talepten kalan 8 aylık satış isteme süresi duracaktır. Bu talep üzerine satışın 06.10.2022’de sonlandığını ancak alıcı çıkmadığını varsaydığımızda  buna ilişkin tutanak tarihinden itibaren tekrardan satış talep etme süresi bu bent uyarınca önceki talepten kalan 8 aylık + 1 yıllık süre olacaktır.

- Artırmanın Son 10 Dakikasında Teknik Sebeplerle Teklif Verilememesi: Artırma bittikten sonraki ilk iş gününde e-satış portalından kaynaklı teknik sebepler nedeniyle artırmanın son 10 dakikası içindeki teklif verilemediğini tespit ederse artırma süresinin 1 gün uzatılmasına karar verir. Bu artırmanın başlangıcı uzatma kararının alınmasından itibaren 3 gün içinde gerçekleştirilir. Örneğin 24.12.2022 tarihinde bitiş saati 12.30 olan bir ihalede 12.20-12.30 arasında teknik sebeplerle teklif verilememesi durumunda artırma bitiminden sonraki ilk iş günü olan 27.12.2022 tarihinde bu durumu tespit ederek uzatma kararı alır. Bu uzatma kararına istinaden artırmanın başlangıcını da 3 gün içinde yani 28.12-29.12-30.12 tarihlerinden birinde (en geç 30.12.2022 tarihinde) 1 gün olacak şekilde gerçekleştirmek durumundadır. Bu uzatma kararı alınan artırmada önceki artırmada en yüksek teklif veren teklifiyle bağlı olacağı gibi yeni katılımcılar da artırmaya katılabilir.

Önceden %20 olan teminatın %10’a indirilmesi katılımı artırıcı bir etkendir. Satışların sonuçlanmasının sürüncemede kalmasını önlemek amacıyla en yüksek teklifi veren alıcının ihale bedelini yatırmaması durumunda teminatının iade edilmemesi de hem borçlu hem de alacaklı bakımın bir güvence oluşturmaktadır. İhaleye katılımında teminat yatırma süresinin de değişiklik öncesine göre artırmanın sonundan bir önceki güne kadar devam etmesi de sonradan ihaleye katılma kararı verenleri teşvik edici niteliktedir.

(‘’İİK DEĞİŞİKLİĞİ KAPSAMINDA MADDE 111/B ELEKTRONİK ORTAMDA AÇIK ARTIRMA SURETİYLE SATIŞ ÜZERİNE’’ Başlıklı yazımıza Hukuki Haber’den ulaşabilirsiniz.)

 

İcra Md. Yrd. Kamil ÇALIŞ & Av. Cansu MUZAÇA