Özet

Bu yazıda, bir yapay zeka ürünü olan ChatGPT’nin gelecekteki hukuksal faaliyetlerde yer edinme potansiyeli araştırılmıştır. Çalışmanın tabanını Hakan Akeri'nin Türk ceza hukuku kitabı “Ceza Hukuku Genel Hükümler”den alınan dört dava örneği oluşturmaktadır (1). Söz konusu yapay zeka modeli ChatGPT, OpenAI tarafından tasarlanan bir sohbet kutusudur. Bu araştırmada davalara dair bilgiler ChatGPT’ye belirli bir formatta sunulmuş ve sunulan bilgilere göre gerekli hukuki altyapıya dayalı hükümler verilmesi istenmiştir. Sonucunda yanıtlar Akeri’nin ceza hukuku kitabı ile karşılaştırılmıştır.

Giriş

BBC ile yaptığı söyleşide, Massachusetts Teknoloji Üniversitesi (MIT) Bilgisayar Bilimi Laboratuvarı yöneticilerinden Edward Fredkin, "Tarihte üç büyük olay vardır. Bunlardan ilki evrenin oluşumudur. İkincisi, yaşamın başlamasıdır. Bu ikisiyle aynı derecede önemli olan üçüncüsü ise, yapay zekanın ortaya çıkışıdır," ifadelerini kullanmıştır (2). Merriam-Webster sözlüğüne göre, yapay zeka bilgisayarda zeki davranışın simülasyonu ile ilgilenen bir bilgisayar bilimi dalı şeklinde tanımlanmaktadır (3). Günümüzde yapay zeka, Alexa veya Siri gibi kullanıcılarıyla etkileşim kurmak için doğal dil işleme tekniklerinden faydalanan sesli asistanlarda, Tesla benzeri otonom araçların çevrelerini algılayarak güvenli bir şekilde seyahat edebilmesinde ve görüntü tanıma teknolojilerinde görülmektedir.

Son dönemlerin dikkat çeken yapay zeka sohbet kutusu ChatGPT, San Francisco merkezli yapay zeka şirketi OpenAI tarafından geliştirilmiştir. ChatGPT sorulan sorulara anlamlı yanıtlar vermek için derin bir öğrenme sistemi kullanmaktadır (4). ChatGPT’nin iş ve eğitim alanlarında kullanımının yaygınlaşması, toplumda yapay zekanın geleceğine dair soru işaretleri uyandırmaktadır. Özellikle iş kaybı, gizlilik ve etik sorunlar gibi konular yapay zeka teknolojilerinin hızla benimsenmesiyle daha da ön plana çıkmaktadır.

Hukuk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini sağlamak maksadıyla konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, hak ve kanunların bütünüdür. Daha yaygın bir tanımıyla hukuk, adalete yönelmiş toplumsal yaşama düzenidir (5). Hukuk alanında yapay zekanın kullanımı, özellikle karar verme süreçlerinde tarafsızlık, adalet ve gizlilik gibi temel prensiplerin korunması açısından çeşitli endişelere yol açmaktadır. Yapay zekanın hukuki süreçlerde nasıl kullanılacağı, etik ve yasal sorumlulukların nasıl belirleneceği konularında halen birçok belirsizlik bulunmaktadır. Bu endişeler, yapay zekanın hukuki kararların adil ve şeffaf bir şekilde verilmesini ne ölçüde sağlayabileceği konusunda derin tartışmalara yol açmaktadır. Lawadvisor.com için yazan Nate Vickery, “Yapay zeka teknolojisi, hukuk sektörü de dahil olmak üzere çok sayıda şirketin büyük ilgisini çekti, ayrıca yakın gelecekte yapay zeka hakimleri ve robotların planlanmasıyla ilgili bir konuşma olduğundan da bahsediyor. Ancak bu robot avukatlar hala sadece bir teori, yapay zekanın makine ve derin öğrenme niteliklerinin yanı sıra doğal dil tanıma özelliği de bugün öyle ya da böyle kullanılıyor” (6).Bu bağlamda, ChatGPT gibi yapay zeka sistemlerinin hukuki karar verme süreçlerinde nasıl kullanılabileceği, bu kullanımın etik ve yasal boyutları ve yapay zeka ile insan avukatlar arasındaki ilişki mutlak incelenmelidir. 

Amaç

Bu araştırmanın amacı yapay zekanın niteliklerini ve hukuk sistemini nasıl etkileyebileceğini anlamaktır. Gerek mahkeme salonlarında, gerekse verilecek hükümlerin danışılmasında nasıl bir yol izleyebileceği araştırılmıştır. 

Metodoloji

1. Hakan Akeri'nin “Ceza Hukuku Genel Hükümler” kitabından dört dava örneği seçilmiştir. Davaların seçimi rastgele düzenlenmiştir.

2. Seçilen davalara dair sanık, olay anlatısı ve diğer gerekli bilgiler ChatGPT sohbet kutusuna yazılmıştır. Bu anlamda dört dava arasında homojen yanıtların sağlanabilmesi için belirli bir format kullanılmıştır.

3. ChatGPT’nin cevapları not edilmiştir.

4. Diğer davanın hükmu istenmeden önce yeni pencere açılmıştır. Böylece davalar arası karışıklık ve sistemde önyargı oluşması önlenmeye çalışılmıştır.

5. ChatGPT, sistemine önceden sorulan soruları kaydettiği için her dava bir kere sorulmuş olup tekrar edilmemiştir. 

6. Not edilen ChatGPT yanıtları Hakan Akeri'nin “Ceza Hukuku Genel Hükümler” kitabında verilen hükümler ile karşılaştırılmıştır. Ölçek olarak hükümun derinliği, Türk Ceza Hukukuna uyumu ve sağduyu faktörünün varlığı ele alınmıştır.

Dava 1:

Takımının şampiyonluğu kazanmasının mutluluğunu yaşayan A, ruhsatlı tabancasıyla havaya üç el ateş eder, silahı sıkışınca kontrol amaçlı tetiği bırakırken bir elini yere doğru ateşler, seken mermi B’nin yaralanmasına neden olur.

ChatGPT’nin Uygun Gördüğü Hüküm:

AI, dikkatsiz ve ihmalkar davranışı nedeniyle A'nın B'yi yaralamasından cezai olarak sorumlu tutulabileceğini söylüyor. B'nin yaralanması ve bunun uzun vadeli sonuçları nedeniyle kararda değişiklik olabilir.  A'nın bu davranışı kasıtlı olarak yerine getirmemesi, kararın ciddiyetini azaltabilir. A, bu lisans kapsamında ateşli silahların uygun şekilde kullanılması ve taşınmasına ilişkin düzenlemeleri ihlalinden A'nın ehliyetine el konulması gibi kararlar alınabilecektir. 

Türk Ceza Hukuku Kitabına Göre Cevap:

Ceza Hukuku Kitabının bu tür fiillere bakış açısı “Bir fiille birden fazla suça sebebiyet vermek” şeklindedir. Kanun koyucu, getirdiği kurallarla ayrı cezalar belirleme imkânına rağmen, tek bir suç için faile en ağır cezayı vermekle yetinmektedir. Her suçun ayrı ayrı cezalandırılmasını önleyen bir kurumdur.

Dava 2:

A, B’ye borçlanır. Borcunu ödeyemeyen ve ödemesi için uyarılan A, yolda yürürken araçtaki B tarafından ayağından vurulmak istenir. Ancak kurşun A'ya değil, kalabalıkta yoldan geçmekte olan Z'ye isabet eder. Hemofili hastası Z, kan kaybı ile hastaneye kaldırılamadan hayatını kaybeder.

ChatGPT’nin Uygun Gördüğü Hüküm:

AI, B'nin dikkatsiz ve hukuka aykırı eylemlerinin mahkeme salonunda kendisi için kesinlikle olumsuz sonuçlar doğuracağını açıklıyor. A'yı hedef almayı kaçırmış olması onun her halükarda saldırgan bir zihniyete sahip olmasını değiştirmez. Cinayetin gerçekleşip gerçekleşmemesi önemli değil, B teşebbüsten ötürü suçlanabilir. Koşullara ve failin niyetine bağlı olarak B, Z'nin ölümünden sorumlu tutulabilir. Kalabalık bir alanda A'yı vurmaya çalışması, B’nin ihmalsizliğini, dikkatsizliğini ve diğer insanların güvenliğini düşünmediğini gösterdiğini ifade ediyor.

Hakimlerin ayrıca geçmişlerini ve herhangi bir hafifletici faktör olup olmadığını da dikkate alması gerektiğini söylüyor.

Türk Ceza Hukuku Kitabına Göre Cevap:

A'ya isabet ettiremeyen ve kazara Z'ye ateş eden B, işlediği cinayetten ötürü suçlu bulunmakta ancak merminin sapmasından dolayı suçlu bulunmamıştır. Çünkü sapma olayı failin vurulmasından sonra meydana gelmiş olup, önlenmesi mümkün değildir. Yani B sapmadan dolayı suçlu bulunamaz. Sapma dışında iki suçun olduğu kabul edilmektedir. Birincisi faillerin niyet ettiği ama gerçekleştiremediği şeydir. Sonuçta bir sonuca varılamadığı için İşletme Hükümleri uygulanacaktır. Diğeri ise failin gerçekleşmesini istemediği ancak sapma nedeniyle gerçekleştirdiği suçtur. Bu suçtan dolayı taksir sorumluluğu kabul edilmektedir. Kanunumuzda açıkça yazılı olmasa bile hedeften sapma durumunda bu sonuç kabul edilir.

Dava 3:

C, yanında getirdiği maymuncukla kasayı açmaya çalışırken D'nin güvenlik amacıyla kasaya bağladığı 220 volt elektrik akımına kapılır, C' nin sağ kolu tamamen yanar.

ChatGPT’nin Uygun Gördüğü Hüküm:

D, hiçbir uyarıda bulunmaksızın kasaya 220 voltluk elektrik akımını kasıtlı olarak zarar verme amacıyla bağladığı için suçlu bulunabilir. Özellikle C’yi yaralama niyetinde olmasa bile, uygun bir uyarı olmadan, ihmalkar bir şekilde bu kadar tehlikeli bir güvenlik önlemi alınması, yine de C’ye verilen zarardan dolayı D sorumlu tutulabilir.  

Türk Ceza Hukuku Kitabına Göre Cevap:

D'nin evdeki kasasına 220 volt elektrik bağlaması meşru müdafaa kapsamındadır. Latince'de “Offendicula”, haklara yönelik olası saldırılara karşı bazı mekanizmaların önceden kurulması anlamına geliyor. Bu mekanizmalar masum üçüncü kişilerin zarar görmesini önlemek amacıyla alınmış önlemler değilse ve öldürme kastını içermiyorsa hukuka uygunluk nedeni olarak kabul edilir. Somut durumumuzda D muhtemelen meşru müdafaa avantajından yararlanabilir. Ayrıca elektriğin fiziksel zarar verici düzeyde bağlanması nedeniyle orantısızlığın söz konusu olduğu ve sınırın aşıldığı da söylenebilir.

Dava 4-OJ Simpson Cinayet Davası:

Son vakada, Amerikan tarihinin en tartışmalı davalarından biri olduğu için OJ Simpson Cinayet Davası hakkındaki görüşleri için ChatGPT’ye danışıldı. 

Dava sonuçlanmış olsa da bazı kişiler hâlâ kararın doğruluğundan şüphe ediyor. ChatGPT’ye göre, ırksal gerilimler, şöhret statüsü, medya çılgınlığı gibi pek çok faktörün dahil olması nedeniyle bunun karmaşık bir vaka olduğunu ve evrensel olarak kabul edilen "en iyi" kararının zorlayıcı olabileceğini açıklıyor. Suçlu bulunsun ya da bulunmasın idda edilen “suçlar” her halükarda adaleti yansıtmalıdır. ChatGPT, mahkemenin uygun gördüğü hükme saygı gösterilmesi gerektiğini, sonuçta tüm delil ve belgelere tanık olduklarını ekliyor.

3 Ekim 2008’de OJ Simpson, jüri tarafından silahlı soygun ve kaçakçılıktan ötürü 33 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Benim Gözlemlerim:

Kendi gözlemlerime göre ChatGPT, davaları açıklama konusunda iyi ancak kesin hükümler vermekten kaçınmaktadır. 

Bunun yanı sıra bir diğer eksisi ise eleştirel düşünemiyor oluşudur. Oysa ki hukuk, tam tersine eleştirel düşünebilmeyi gerektirir. Yapay zekada ise bu yoktur, onun yerine veritabanına göre çalışır. Bu, yeni bir bilgi oluşturmaktan ziyade çoğunlukla zaten veritabanında olan bilgileri bizlere sunan bir sistemdir.

Bütün bu niteliklere bakılırsa yapay zekanın sağlıklı hukuki karar verebilme açısından yetersiz kaldığını görebiliyoruz. Lakin şu an yeterli olmaması ileride de yeterli olmayacağı anlamına gelmiyor. Her geçen gün gelişen teknoloji sayesinde yapay zekanın hayatımızdaki yeri artmaktadır. Hukuk alanında şimdilik iyi bir tasnif edici ve ön fikir verici olarak kullanımı yeterlidir. 

Bence yapay zeka pek çok meslek grubunun iş tanımını değiştirecek hatta bu mesleklere olan ihtiyacı azaltacaktır. Hukuk alanına gelince yapay zekanın geleceğin hakimi, avukatı, jürisi vb. olması kısa vadede mümkün gözükmemektedir. Ne zaman ki yapay zeka “vicdanından” bahsedebiliriz bu durum ancak o zaman hayata geçebilir. 

Nilda ATA

Kaynaklar:

Hakan Akeri - Ceza Hukuku Genel Hükümler

https://www.youtube.com/watch?v=jUsvy6zGZyw

https://www.merriam-webster.com/

https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/chatgpt-nedir-nasil-kullanilir

https://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.php?id=38952

https://www.lawadvisor.com/au/articles/the-effect-of-technology-on-the-legal-profession