Son yıllarda ülkemizde kullanımı gün geçtikçe daha da yaygınlaşan ancak mevzuatta bir tanımı bulunmayan elektrikli scooterların (“E-skuter”) yasal altyapısı, 30 Aralık 2020 tarihli ve 31350 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Türkiye Çevre Ajansının Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) ile oluşturulmuştur. 14 Nisan 2021 tarihli ve 31454 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrikli Skuter Yönetmeliği (“Yönetmelik”) ile de, E-skuterlere ilişkin uygulama esasları belirlenmiştir.
Kanun kapsamında, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa “E-skuter” ve “Bisiklet şeridi” tanımları eklenmiş olup;
“Elektrikli skuter (e-skuter): Hızı en fazla 25 km/saate ulaşan, tekerlekli, ayak tahtası ve tutamağı olabilen, dikey bir direksiyon mekanizması içerebilen ve ayakta kullanılan taşıtlardır.”
“Bisiklet şeridi: Yol seviyesinde bisiklet ve elektrikli skuter kullanımı için özel olarak belirlenmiş ve yer işaretlemesi ile ayrılmış bölümdür.”
Kanun kapsamında belirlenen E-Skuter Kullanım Kuralları ise aşağıdaki şekildedir:
- E-skuter kullananların, 15 yaşını doldurmuş olmaları ve bedensel ve ruhsal bakımdan sağlıklı bulunmaları zorunludur.
- E-skuter ile sırtta taşınabilen kişisel eşya harici yük ve yolcu taşınması yasaktır.
- E-skuter; otoyol, şehirler arası karayolları ve azami hız sınırı 50 km/s üzerinde olan karayollarında kullanılamaz.
- E-skuter sürenlerin manevra için işaret verme hali dışında iki elleri ile taşıtlarını sürmeleri zorunludur.
- Ayrı bisiklet yolu veya bisiklet şeridi varsa, bisiklet ve elektrikli skuterlerin taşıt yolunda, bisiklet, elektrikli skuter, motorlu bisiklet ve motosikletlerin yayaların kullanmasına ayrılmış yerlerde, bunlardan ikiden fazlasının taşıt yolunun bir şeridinde yan yana, sürülmesi yasaktır.
14 Nisan 2021 tarihli ve 31454 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrikli Skuter Yönetmeliği ile, E-skuterlere ilişkin uygulama esasları belirlenmiş olup, Yönetmelik kapsamında;
- Yetki Belgesi ve E-skuter İzni Almanın Genel ve Özel Şartları,
- E-skuter Kullanımına ve Paylaşımlı E-Skuter İşletmeciliğine İlişkin Şartlar,
- E-skuter İşletmecilerinin Yükümlülükleri,
- Hizmet Sözleşmesi,
- E-skuter Sürücülerinin Uyacakları Kurallar,
- İdari Yaptırımlar düzenlenmiştir.
Paylaşımlı E-Skuter İşletmeciliğine İlişkin Şartlar
Yönetmelik’te kullanıcılara kısa süreli E-skuter kiralama imkanı veren elektronik sistemin kullanıldığı hizmetler olarak tanımlanan paylaşımlı E-skuter işletmeciliği faaliyetlerinin sadece yetki belgesi ve paylaşımlı E-skuter izni sahibi gerçek veya tüzel kişiler tarafından yapılabileceği, Yönetmeliğe göre düzenlenecek yetki belgeleri ile verilecek E-skuter izinlerinin, satılamayacağı ve devredilemeyeceği, yetki belgesi alanların, verdikleri hizmetlerden ayrım yapmaksızın, haksız rekabete imkan vermeyecek şekilde, herkesin yararlanmasını ve hizmetin sürekliliğini sağlamak zorunda olduğu, Yönetmelik kapsamında yürütülecek paylaşımlı E-skuter işletmeciliği faaliyetlerinin yerine getirilmesinin üçüncü şahıslar tarafından engellenemeyeceği belirtilmiştir.
Yetki Belgesi ve E-Skuter İzni Almanın Genel ve Özel Şartları
Yetki belgesi almak için aranan şartlar aşağıdaki gibidir:
- Gerçek kişilerin Türkiye Cumhuriyeti tabiiyetinde olmaları,
- Tüzel kişilerin Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş ve ticaret siciline tescil edilmiş olmaları,
- Faal vergi mükellefi olmaları,
- Merkezi adreslerinin bulunduğu yerdeki ticaret odası veya ticaret ve sanayi odası veya esnaf ve sanatkarlar odasından birine kayıtlı olmaları,
- Elektronik tebligat sistemine üye olmaları,
- Yönetmelik kapsamında faaliyet gösterecek yabancı gerçek ve tüzel kişilerin ise, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu hükümleri ile bu Yönetmeliğin belirlediği şartları yerine getirmeleri,
- 500.000 Türk Lirası sermayeye veya işletme sermayesine sahip olunması,
- 10.000 TL yetki belgesi ücretinin ödenmesi,
- Standartları İdare tarafından belirlenen ve yapılacak faaliyete uygun bir internet sitesi ile mobil uygulama/uygulamalara sahip olunması,
- Gerçekleştirecekler faaliyetlere ilişkin verilerin tutulacağı veri tabanının saklanacağı sunucuların Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde barındırılması ve İdarenin erişimine açık olması,
- Seri/plaka/id numaraların Ulaştırma Otomasyon Sistemine (“U-Net”) kaydedilmesi koşulu ile kendilerine ait en az 250 adet e-skutere sahip olunması,
- Güncel hali esas olmak üzere TS EN ISO 9001, TS EN ISO 14001, TS ISO/IEC 27001, ISO 45001 kalite belgelerine sahip olunması gerekmektedir.
Bunun yanında, her bir gerçek veya tüzel kişiye sadece bir yetki belgesi verileceği, Ulaştırma ve Altaypı Bakanlığınca, (“İdare”) sunulan belgelerin gerçeğe aykırı olduklarının tespiti halinde, gerçek veya tüzel kişilerin yetki belgesinin iptal edileceği ve faaliyetlerinin durdurulacağı, faaliyeti geçici olarak durdurulanlara, kaybedilen şartı/şartları sağlaması/tamamlaması halinde faaliyetlerine yeniden izin verileceği hükme bağlanmıştır.
Paylaşımlı E-Skuter İzni Verecek Merciler
Yetki belgesinin alınmasının ardından e-skuter izni alınması gerekmekte olup, Büyükşehirlerde UKOME’ye, Büyükşehir belediyesi bulunmayan illerde ise il trafik komisyonuna başvuru yapılabilecektir. Büyükşehirlerde izin verilecek her bir ilçedeki nüfusun, büyükşehir olmayan yerlerde belediye nüfusunun en fazla 200’de biri kadar olacak şekilde e-skuter izni verilebilecek olup, özel kanunlar ile korunan ve yetkili kurum/işletme uhdesindeki alanlarda (havalimanları, üniversite kampüsleri, hastaneler, milli parklar ve benzeri) verilebilecek E-skuter izin sayısı için bu maddede belirtilen sınırlamalar uygulanmayacağı ifade edilmiştir.
Yetki Belgesi ve E-Skuter İzin Süresi
Yönetmelik kapsamında verilen ve yenilenen yetki belgelerinin süresi 5 yıl, E-skuter izin süresi, e-skuter izninin verildiği karar tarihinden itibaren 2 yıldır. Ancak, bu süre, 2 yılın sonunda yeni başvuru olmaması durumunda ve Yönetmelik’te belirlenen harcın ödenmesi kaydıyla, başka bir işleme gerek kalmaksızın izni veren merci tarafından 1 yıl daha uzatılabilecektir.
E-Skuter İşletmecilerinin Yükümlülükleri
Yetki belgesi sahiplerinin Yönetmelik kapsamındaki yükümlülükleri aşağıdaki gibidir:
Sadece izin aldıkları belediye/bölge sınırları içerisinde faaliyette bulunabilirler. E-skuterlerin izin alınmayan bir belediye/bölge sınırları içerisinde kullanılması durumunda, söz konusu E-skuterlerin 48 saat içerisinde izin alınan belediye/bölge sınırları içerisine getirilmesi zorunludur.
- Yapacakları faaliyetlerle ilgili olarak, E-skuterlerin seri/plaka/id numaraları ve konum bilgilerini, verilen hizmetin bitişine kadar U-Net’e işlemek/iletmek zorundadırlar.
- Firmalarında meydana gelen unvan, adres ve sermaye şartını kaybedecek şekildeki sermaye azaltışlarını, değişikliğin meydana geldiği tarihten itibaren 90 takvim günü içinde İdareye elektronik olarak bildirmekle yükümlüdürler.
- Çevreyi ve insan sağlığını koruma, çevre kirliliğini önleme amacıyla yürürlüğe konulan mevzuat hükümlerini bilmek ve faaliyetlerini bunlara uygun olarak yürütmekten sorumludurlar.
- Hizmet alanlara ait bilgilerin gizliliği ve güvenliğine ilişkin; her türlü bilgiyi açığa vurmaları, üçüncü kişilere bilgi vermeleri veya herhangi birinin bunları yapmasına neden olmaları yasaktır.
- Hizmetten yararlananlara hizmetleriyle ilgili çevrimiçi (mobil/internet) eğitim vermek ve bu eğitimin tamamlanıp tamamlanmadığını kontrol etmekle yükümlüdürler.
- E-skuterin kullanımı sırasında kask, dizlik, reflektörlü ceket gibi koruyucu ve görünürlüğü artırıcı ekipmanların giyilmesi konusunda hizmetten yararlananları bilgilendirmekle yükümlüdürler.
- 15 yaşını bitirmemiş olanlara hizmet veremez.
- UKOME/il veya ilçe trafik komisyonu tarafından belirlenen hız sınırları çerçevesinde e-skuterlerini kullandırırlar. Girilmesi yasak bölgeler ve hız limitleri için coğrafi çitleme uygulanır ve coğrafi çitleme verileri U-Net üzerinden İdare ile paylaşılır.
- Faaliyet gösterdikleri il için aldıkları toplam E-skuter izin sayısını aşmamak kaydıyla, faaliyet gösterdikleri ilçede/bölgede izni aldıkları toplam e-skuter sayısının %70’inden az (Kasım-Şubat döneminde %40 olarak uygulanır) %130’undan fazla E-skuter bulunduramazlar.
- Kullanıcılarına 7 gün 24 saat esasına göre hizmet verebilecek kapasitede bir çağrı merkezi veya aynı amaçla hizmet edecek mobil uygulama bulundurmakla yükümlüdürler.
- Hizmet verecekleri E-skuterlerin en az % 30’u için, e-skuterlerin Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yayımlanacak tebliğ ile belirlenecek yerlilik esaslarına uygunluğunu gösteren TSE Uygunluk Belgesi almakla yükümlüdürler.
Kamu nizamını bozacak, özel mülkiyeti ihlal edecek ve yayalar, engelliler ve hareket kısıtlılığı olan kişilerin güvenli ve bağımsız hareketlerini, araç ve yaya trafiğini engelleyecek şekilde park edilen e-skuterlerini iki saat içerisinde toplamakla yükümlüdürler.
Hizmet Sözleşmesi
Yönetmelik kapsamındaki faaliyetlerle ilgili yetki belgesi sahipleri ile hizmetten yararlananlar arasında sözleşme yapılması zorunluluğu getirilmiş, bu sözleşmenin elektronik olarak yapılması ve onaylanması mümkün kılınmıştır. Buna ek olarak, Yönetmelik kapsamındaki paylaşımlı E-skuter hizmetinden yararlananların, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında tüketici sıfatıyla sahip olduğu haklarının mevcut olduğu belirtilmiştir.
E-Skuter Sürücülerinin Uyacakları Kurallar,
a) E-skuterin;
1) Ayrı bisiklet yolu veya bisiklet şeridi varsa taşıt yolunda sürülmesi,
2) Otoyol, şehirler arası karayolları ve azami hız sınırı 50 km/s üzerinde olan karayollarında sürülmesi,
3) İkiden fazlasının taşıt yolunun bir şeridinde yan yana sürülmesi,
4) Yaya yollarında sürülmesi,
5) Başka bir araca bağlanarak, asılıp tutunarak sürülmesi,
6) İzin alınarak yapılan gösteriler dışında, akrobatik hareketler yapılarak sürülmesi,
7) Manevra için işaret verme halleri dışında tek elle sürülmesi,
8) Kamu nizamını bozacak, özel mülkiyeti ihlal edecek ve yayalar, engelliler veya hareket kısıtlılığı olan kişilerin güvenli ve bağımsız hareketlerini, araç ve yaya trafiğini engelleyecek şekilde park edilmesi,
b) E-skuterde;
1) Diğer araçlar izlenirken, geçilirken, manevra yapılırken; karayolunu kullananların hareketini zorlaştırıcı, tehlike doğurucu davranışlarda bulunulması,
2) Sürücü dışında başka kişilerin taşınması,
3) Sırtta taşınabilen kişisel eşya harici yük ve yolcu taşınması,
yasaktır.
(2) Kullanılacak e-skuterin; gece diğer araç sürücüleri ve yayalar tarafından rahat bir şekilde fark edilmelerini sağlamak üzere; önde beyaz ışık verecek ve en az 20 metre önü aydınlatabilecek şekilde bir adet far, arkada, kırmızı renkte ışık veren bir lamba ve kırmızı reflektör ile 30 metreden duyulabilecek ses çıkarabilen zil, korna veya benzeri ses aleti ile teçhiz edilmiş olması zorunludur.
(3) E-skuter kullananlar 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununda ve ilgili diğer mevzuatta belirtilen kurallara uymakla yükümlüdürler.
İdari Yaptırımlar
Yönetmeliğin ihlali sebebiyle oluşabilecek idari para cezaları 1.000 TL ile 10.000 TL arasında olup, ihlalin tekrarlanması halinde ceza 50.000 TL’ye kadar çıkabilecek, ayrıca, bu durumda, idari para cezası verilenlerin yetki belgesi kapsamındaki faaliyetlerinin 6 ay süreyle geçici olarak durdurulmasına karar verilebilecektir.
Muafiyet
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği 14 Nisan 2021 tarihinden önce paylaşımlı E-skuter işletmeciliği yapan gerçek veya tüzel kişiler, 31 Temmuz 2021 tarihine kadar bu Yönetmelik hükümlerinden muaf olacaktır.
