AYM'nin 2021/39659 başvuru numaralı kararı

I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, idari para cezası ve sürücü belgesinin geçici olarak alınmasına ilişkin işleme karşı yapılan başvuruda kararın sonucunu değiştirebilecek nitelikteki iddiaya ayrı ve açık yanıt verilmemesi nedeniyle gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Mardin'de servis şoförlüğü yapan başvurucu 25/7/2021 tarihinde Mardin İl Emniyet Müdürlüğüne bağlı trafik ekiplerince alkol kontrolü amacıyla durdurulmuştur. Saat 01.05 sıralarında yapılan nefes ölçümü sonucunda düzenlenen tutanakta başvurucunun 0,34 promil alkollü olduğu belirtilmiştir. Kolluk görevlilerince düzenlenen tutanağa göre başvurucunun ehliyeti alkollü olarak araç kullandığı gerekçesiyle 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 48. maddesinin beşinci fıkrasının ikinci kez ihlal edilmiş olması nedeniyle geri alınmış ve başvurucuya 1.679 TL idari para cezası uygulanmıştır.

3. Başvurucu, ailesiyle katıldığı bir düğün etkinliğinden dönerken kolluk görevlilerince yapılan uygulama sırasında durdurulduğunu, düğünde kolonya ve dezenfektan kullandığı için alkollü çıkmış olabileceğini belirterek sonuca itiraz etmiştir.

4. Ölçüm sonucuna itiraz eden başvurucu, kolluk görevlileri tarafından Mardin Devlet Hastanesine götürüldüğünü, burada yapılan testlerin sonucunda alkollü olmadığının tespit edildiğini beyan etmiştir. Başvuru formunun ekinde yer verilen 25/7/2021 tarihli Mardin Devlet Hastanesi laboratuvar sonuç raporuna göre başvurucudan saat 04.22'de örnek alınmış, yapılan inceleme sonucunda alkol oranı "alt ölçüm sınırının altında" çıkmıştır.

5. Başvurucu, Mardin 1. Sulh Ceza Hâkimliğine (Hâkimlik) başvurarak hakkında tesis edilen idari para cezası ve sürücü belgesinin geçici olarak alınması işleminin iptal edilmesi talebinde bulunmuştur. Başvurucu dilekçesinde bahsi geçen rapora atıf yaparak alkollü olmadığını, düğünde kolonya kullandığı için alkol oranının yüksek çıkmış olabileceğini, haksız yere ehliyetine el konulmasının servis şoförü olarak geçimini sağladığından mağduriyetine sebep olduğunu ileri sürmüştür.

6. Hâkimlik başvuruyu reddetmiştir. Hâkimliğin gerekçeli kararında başvurucunun kolonya ve dezenfektan kullanması nedeniyle ölçümde 0,34 oranında alkol tespit edilmiş olabileceği yönündeki savunması karşısında bu durumun "ilim ve fen ile bağdaşmadığı" belirtilmiştir. Karar gerekçesinde Mardin Devlet Hastanesince düzenlenen rapor hakkında herhangi bir değerlendirmede bulunulmamıştır.

7. Başvurucu, Mardin Devlet Hastanesinde yapılan ölçümde alkol oranının alt sınırın altında tespit edildiğini gösteren rapor hakkında Hâkimlik kararında herhangi bir değerlendirmede bulunulmamasının gerekçeli karar hakkını ihlal ettiğini ileri sürerek karara itiraz etmiştir.

8. Başvurucunun itirazı Mardin 2. Sulh Ceza Hâkimliğince kesin olarak reddedilmiştir. İtirazın reddedildiğine ilişkin kararda da bahse konu rapor hakkında bir değerlendirme yapılmamıştır.

9. Başvurucu, nihai kararı 22/8/2021 tarihinde öğrendikten sonra 31/8/2021 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

10. Komisyon başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar vermiştir.

II. DEĞERLENDİRME

11. Başvurucu; olay tarihinde Mardin Devlet Hastanesinde kendisinden alınan örneklerin incelenmesi sonucu düzenlenen raporda alkol oranının belirtilen sınırın altında olduğu tespit edildiği hâlde alkollü olarak araç kullanması sebebiyle uygulanan idari para cezası ve ehliyetinin alıkonulması işlemine karşı yaptığı itiraz sürecinde bu rapor değerlendirilmeden itirazının reddedilmesinin gerekçeli karar hakkını ihlal ettiğini ileri sürmüştür.

12. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan gerekçeli karar hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

13. Anayasa Mahkemesi, önüne gelen birçok başvuruda gerekçeli karar hakkının kapsam ve içeriğini belirlemiştir. Anayasa Mahkemesi özellikle açık ve somut bir biçimde öne sürülen iddia ve savunmaların davanın sonucuna etkili olması, başka bir deyişle davanın sonucunu değiştirebilecek nitelikte bulunması hâlinde davayla doğrudan ilgili olan bu hususlara mahkemelerce makul bir gerekçe ile yanıt verilmesi gerektiğine dikkat çekmiştir (Muhittin Kaya ve Muhittin Kaya İnşaat Taahhüt Madencilik Gıda Turizm Pazarlama Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti., B. No: 2013/1213, 4/12/2013, §§ 25, 26; Yasemin Ekşi, B. No: 2013/5486, 4/12/2013, §§ 56, 57; Vesim Parlak, B. No: 2012/1034, 20/3/2014, §§ 33, 34; Sencer Başat ve diğerleri [GK], B. No: 2013/7800, 18/6/2014, §§ 31-39; Münür Ata, B. No: 2014/4958, 22/1/2015, §§ 37-43; Hikmet Çelik ve diğerleri, B. No: 2013/4894, 15/12/2015, §§ 54-59; Şah Tarım İnş. Tur. Ltd. Şti., B. No: 2013/7847, 9/3/2016, §§ 36-48).

14. Başvurucu, alkollü olarak araç kullandığı gerekçesiyle hakkında tesis edilen idari para cezası ve sürücü belgesinin geri alınması işlemine karşı başvuruda bulunurken katıldığı bir düğün etkinliğinde kolonya ve dezenfektan kullandığı için alkollü çıkmış olabileceğini ileri sürmüştür. Ayrıca kanındaki alkol oranın analiz edilmesi amacıyla olay tarihinde kendisinden Mardin Devlet Hastanesinde kan örneği alındığını ve yapılan inceleme sonucunda alkol oranının alt sınırın altında çıktığını belirterek buna ilişkin raporu da dosyaya sunmuştur.

15. Başvurucunun katıldığı düğünde yüksek miktarda kolonya ve dezenfektan kullandığı, bu nedenle kolluk görevlilerince alkol ölçüm cihazı ile yapılan nefes ölçümü sonucunda alkol tespit edilmesinin olağan bir durum olduğu yönündeki iddiası Hâkimliğin gerekçeli kararında karşılanmıştır. Bu bağlamda Hâkimlik "ilim ve fenle bağdaşmadığı" gerekçesiyle bu iddiaya itibar edilmediğini gerekçeli kararında belirtmiştir. Bununla birlikte alkol oranın "alt sınırın altında" olduğu tespitini ihtiva eden, Mardin Devlet Hastanesince düzenlenen rapor hakkında herhangi bir değerlendirmede bulunulmamıştır (bkz. § 6). Diğer bir ifadeyle kolluk görevlilerince yapılan ölçüm sonucunun aksi yönünde değerlendirme içeren bu raporun neden dikkate alınmadığı gerekçelendirilmemiştir.

16. Başvurucuya isnat edilen alkollü şekilde araç kullanıp kullanmadığı konusunun yargılama sırasında incelenmesi gerektiği açıktır. Hâkimlik, kararın sonucunu etkileyecek nitelikte olan ve başvurucunun yargılama aşamalarında dosyaya sunduğu, alkol oranının "alt sınırın altında" olduğunu gösteren rapor hakkında gerekçeli kararında herhangi bir değerlendirmede bulunmamış ve başvurucunun bu yöndeki iddialarına ayrı ve açık bir yanıt vermemiştir. Bu eksikliği itiraz mercii de giderememiştir (bkz. § 8). Bu nedenle yargılama süreci bir bütün olarak değerlendirildiğinde başvurucunun gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği sonucuna varılmıştır.

17. Açıklanan gerekçelerle Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki gerekçeli karar hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

18. Başvurucu; ihlalin tespiti, yeniden yargılama yapılması, maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

19. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

20. İhlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasının yeterli giderim sağlayacağı anlaşıldığından tazminat taleplerinin reddine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Gerekçeli karar hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki gerekçeli karar hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Kararın bir örneğinin gerekçeli karar hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Mardin 1. Sulh Ceza Hâkimliğine (2021/2218 D.İş) GÖNDERİLMESİNE,

D. Başvurucunun tazminat taleplerinin REDDİNE,

E. 487,60 TL harç ve 18.800 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 19.287,60 TL yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

F. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 11/7/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.