DOKTOR, MÜHENDİS, AVUKAT GİBİ SERBEST MESLEK ERBABININ, KAZANÇ DEFTERİNİ İŞYERİNDE BULUNDURMASI ZORUNLU DEĞİLDİR 

I-GENEL BİLGİLER 

Vergi Usul Kanunu’nun 353. maddesinin 4 numaralı bendinde, “Günlük kasa defteri, günlük perakende satış ve hasılat defteri, serbest meslek kazanç defteri ile Maliye Bakanlığı’nca tutulma ve günü gününe kayıt edilme mecburiyeti getirilen defterlerin; iş yerinde bulundurulmaması, bu defterlere yazılması gereken işlemlerin günü gününe deftere kayıt edilmemesi veya yoklama ve incelemeye yetkili olanlara istendiğinde ibraz edilmemesi” hallerinde her tespit için özel usulsüzlük cezası kesilmesi öngörülmüştür. Ancak bu bent, 4108 sayılı kanunun 8. maddesi ile 2/6/1995 tarihinden geçerli olmak üzere değiştirilmiş ve bentteki “serbest meslek kazanç defteri” ibaresi metinden çıkartılmıştır.

Buna göre;

a) Günlük kasa defterinin,

b) Günlük perakende satış ve hasılat defterinin,

c) Maliye Bakanlığınca tutulma ve günü gününe kayıt edilme mecburiyeti getirilen defterlerin, günü gününe tutulmaması veya istendiğinde ibraz edilmemesi halinde kesilebilir hale gelmiş bulunmaktadır. 

Uygulamada bir kısım meslek mensuplarımız tarafından, serbest meslek kazanç defterinin mükelleflerin iş yerlerinde bulundurulup ve o anda da incelemeye yetkili olanlara denetim sırasında ibraz edilip edilmeyeceği konusunda tereddüde düşüldüğü görülmektedir. 

Diğer taraftan aynı şekilde serbest meslek kazanç defterinin tutulmasıyla ilgili günlük kayıt kuralı Maliye Bakanlığı tarafından değil, 213 sayılı vergi usul kanunu açısından getirilmiş yasal bir zorunluluk olmaktadır. 

II-SERBEST MESLEK ERBABI AÇISINDAN DEFTERİN İŞYERİNDE BULUNDURULMAMASININ NETİCELERİ

Yukarıda sayılan defterlerden ilk iki tanesi, bir başka deyişle günlük kasa defteri ile günlük perakende satış ve hasılat defteri kaldırıldığından, bu defterlerle ilgili olarak bu cezanın uygulanma olanağı yoktur.

Üçüncü öngörülen durum olarak, günü gününe kayıt zorunluluğunun ve/veya ibraz etme yükümlülüğünün ihlali nedeni ile cezanın tatbik edilebilmesi, aradaki bağlacın “ve” şeklinde belirlenmiş olması dolayısıyla, hem defterin tutulma zorunluluğunun Maliye Bakanlığı’nca getirilmiş olması hem de günü gününe kayıt edilme mecburiyeti öngörülmüş  bir defter olması gerekmektedir. Burada düzenlenen suçun oluşabilmesi söz konusu iki şartın birlikte tahakkuku koşuluna bağlanmıştır.

Serbest meslek kazanç defteri ise, gerek tutulma zorunluluğu, gerek günü gününe kayıt zorunluluğu açısından, Maliye Bakanlığı’nca ihdas olunan bir defter değildir ve bu zorunluluklar doğrudan yasadan kaynaklanmaktadır.

Yasal düzenleme bu şekilde olmakla birlikte, bu güne kadar, yoklamalarda serbest meslek kazanç defterini ibraz etmeyen pek çok serbest meslek erbabına ceza kesildiği görülmektedir. Doktrinde de, maalesef pek çok yazar, 4108 sayılı kanunla yapılan değişiklik sonucu oluşan metin açık olmasına rağmen, ya bu konuda tereddüt oluştuğunu yazmakta, yada Maliye Bakanlığınca tutulma zorunluluğu getirilen ve günü gününe tutulması zorunlu defter için öngörülen cezanın, yasa gereği tutulması zorunlu defterler için de evveliyetle uygulanacağını yazarak, konuyu karmaşık hale getirmektedir. Oysa lafzın açık olduğu yerde, yorum yapılamayacağı gibi, yorum yoluyla ceza da ihdas edilemez(1).

III- EMSAL BİR MUKTEZADAN KONUYA BAKIŞ

Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Samsun Vergi Dairesi Başkanlığı’na göndermiş olduğu 17/03/2006 tarihi ve B.07.1.GİB.0.30/3025-353-746/018894 sayılı yazısında da, idari görüş yukarıdaki konulara açıklık getirmiş bulunmaktadır. Söz konusu özelgenin metni aşağıda olduğu gibidir(2).

“Bilindiği  üzere, 213 sayılı Vergi Usul Kanunun 4108 sayılı kanunun 8. maddesiyle 02/06/1995 tarihinden geçerli olmak üzere değişen 353. maddesinin 4 numaralı bendinde; günlük kasa defteri, günlük kasa defteri, günlük perakende satış ve hasılat defteri ile Maliye Bakanlığınca tutulma ve günü gününe kayıt edilme mecburiyeti getirilen defterlerin; iş yerinde bulundurulmaması, bu defterlere yazılması gereken işlemlerin günü gününe deftere kayıt edilememesi veya yoklama ve incelemeye yetkili olanlara istediğinde ibraz edilmemesi hallerinde her tespit için özel usulsüzlük cezası kesileceği hüküm altına alınmıştır.

Bu bent hükmünden de anlaşılacağı üzere, iş yerinde bulundurulmaması ve günü gününe kayıt edilmemesi halinde özel usulsüzlük cezası kesilecek defterler, Maliye Bakanlığınca kendisine verilen yetkiye dayanılarak ihdas edilip tutulma ve günü gününe kayıt edilme zorunluluğu getirenlerdir. Ancak Serbest Meslek Kazanç Defteri Vergi Usul Kanunu’nun 219. maddesinin (c) fıkrasına göre de kayıtların günü gününe yapılması zorunlu olan bir defter olmakla birlikte Maliye Bakanlığı’nın yetkisine dayanılarak ihdas edilmiş bir defter değildir.

Bu itibarla, Serbest Meslek Kazanç Defteri’ni işyerinde bulundurma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, mükelleflerce Serbest Meslek Kazanç Defteri’nin ibrazı için münasip bir mühlet verilecek ve bu süre içerisinde ibraz görevini yerine getirmeyen mükellefler adına mükerrer 355. madde uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Ayrıca Serbest Meslek Kazanç Defteri’nin günü gününe tutulmadığının, kayıt nizamına uyulmadığının tespiti halinde aynı kanunun 352. maddesinin 1. derece usulsüzlükle ilgili 6 numaralı bendi uyarıca 1.derece usulsüzlük cezası kesilmesi gerekmektedir.” 

IV- SONUÇ  VE ÖNERİLER 

Gerçekten de serbest meslek kazanç defterinin, serbest meslek erbabının iş yerinde bulundurulmasını zorunluluğu yoktur. Diğer taraftan söz konusu defterin bir inceleme elemanı tarafından vergi incelemesi için yazılı olarak istenmesi durumunda verilen 15 günlük süre içersinde ibraz edilmesi gerektiği açıktır.

--------------------------------------------
(1)    Doğrusöz A. Bumin, “Serbest Meslek Defteri İş yerinde Bulundurulmalı mıdır?”, Bülten, ASMMMO, Yıl 16, Sayı:169, Kasım- Aralık 2006 s.58. Daha fazla bilgi için bkz.  TÜRKAY İmdat, “Serbest Meslek Kazancının  Vergilendirilmesi”, Maliye ve Hukuk Yayınları,  Mayıs, 2007.
(2)    Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı, 17/3/2006 gün ve 18894 sayılı, Samsun Vergi Dairesi Başkanlığı’na yollanan yazıları, Bkz. Maliye Postası Dergisi Sayı 628.