Bilindiği gibi son yıllarda şirketlerin mal varlıklarına 5271 sayılı yasa ve ayrıca 678 sayılı KHK hükümlerine göre el konulabileceği hüküm altına alınmıştır.[1] Vergi denetim kurulu tarafından görevlendirilen müfettişler kanalıyla ilgili firmaların şüpheli işlemleri denetlenmektedir. Bu görev bazı hallerde Masak denetim elemanları tarafından gerçekleştirilebilmektedir. Firmaların mal varlıklarına el konulabilmesi için yukarıda verilen yasanın 127. Md. Hükmü gereği yargıç kararı ile veya acil durumlarda Cumhuriyet savcısı kanalıyla kolluk amirinin yazılı emri ile el koyma işlemi gerçekleştirilebilir. Hakim kararı olmaksızın yapılan el koyma işlemi 24 saat içerisinde görevli hakimin oluruna sunulur. Hakim kararını el koymadan itibaren 48 saat içerisinde verir. Aksi durumda el koyma işlemi otomatik olarak kalkar.

Öte yandan yukarıda anılan 668 Sayılı KHK’nin 3/ı maddesi uyarınca el koymaya, rapor alınmadan, sulh ceza hâkimliğince karar verilebilir. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı da el koymaya karar verebilir. Hâkim kararı olmaksızın yapılan el koyma işlemi, 5 gün içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını el koymadan itibaren 10 gün içinde açıklar; aksi halde el koyma kendiliğinden kalkar.

Yine son zamanlarda 5271 sayılı yasaya göre firmaların defter ve belgeleri tarh zaman aşımı dikkate alınmadan firmanın kuruluş tarihinden bu yana kayıtları istenebilir. Örneğin; şirketin kuruluşu 30 yıl ise geriye doğru mevcut şüpheli şirketin 5271 sayılı yasaya göre defter ve kayıtları müfettiş tarafından geçmişe yönelik talep edilir. Yaşanan bir olayda vergi müfettişi ilgili şirketin son 15 yıllık defter ve belgelerini inceleme için talep ettiği görülmüştür.

Sonuç olarak firmaların geçmişe yönelik banka kayıtları, şüpheli işlemleri, şüpheli ortakların parasal hareketleri, şirketin 500, 131, 331 ve 100 hesapları tarh zaman aşımı dikkate alınmadan 5271 sayılı yasaya göre incelenmektedir.

Yukarıda yer verilen Kanunun 128.Maddesi uyarınca soruşturma veya kovuşturma konusu suçun işlendiğine ve bu suçlardan elde edildiğine dair kuvvetli şüphe sebebi bulunan hallerde, şüpheli veya sanığa ait;

1. Taşınmazlara,

2. Kara, deniz veya hava ulaşım araçlarına,

3. Banka veya diğer malî kurumlardaki her türlü hesaba,

4. Gerçek veya tüzel kişiler nezdindeki her türlü hak ve alacaklara,

5. Kıymetli evraka,

6. Ortağı bulunduğu şirketteki ortaklık paylarına,

7. Kiralık kasa mevcutlarına,

8. Diğer malvarlığı değerlerine,

El konulabilir. Bu taşınmaz, hak, alacak ve diğer malvarlığı değerlerinin şüpheli veya sanıktan başka bir kişinin zilyetliğinde bulunması halinde dahi, el koyma (müsadere) işlemi yapılabilir.

Keza; TCK Md. 302 ila 308 Md. hükümleri, hileli iflaslar, ihaleye fesat karıştırma, devlet güvenliğine karşı işlenen suçlar ve ayrıca 5607 sayılı hayali ihracat, hayali ithalat, gümrükte kaçakçılık yapmak gibi fiiller nedeni ile ilgili gerçek ve tüzel kişilere aşağıdaki işlemler uygulanır:

1- Taşınmaza el konulması kararı, tapu kütüğüne şerh verilmek suretiyle icra edilir.

2- Kara, deniz ve hava ulaşım araçları hakkında verilen el koyma kararı, bu araçların kayıtlı bulunduğu sicile şerh verilmek suretiyle icra olunur.

3- Banka veya diğer malî kurumlardaki her türlü hesaba el konulması kararı, teknik iletişim araçlarıyla ilgili banka veya malî kuruma derhâl bildirilerek icra olunur. Söz konusu karar, ilgili banka veya malî kuruma ayrıca tebliğ edilir. El koyma kararı alındıktan sonra, hesaplar üzerinde yapılan bu kararı etkisiz kılmaya yönelik işlemler geçersizdir.

4- Şirketteki ortaklık paylarına el koyma kararı, ilgili şirket yönetimine ve şirketin kayıtlı bulunduğu ticaret sicili müdürlüğüne teknik iletişim araçlarıyla derhâl bildirilerek icra olunur. Söz konusu karar, ilgili şirkete ve ticaret sicili müdürlüğüne ayrıca tebliğ edilir.

5- Hak ve alacaklara el koyma kararı, ilgili gerçek veya tüzel kişiye teknik iletişim araçlarıyla derhâl bildirilerek icra olunur. Söz konusu karar, ilgili gerçek veya tüzel kişiye ayrıca tebliğ edilir.

6- Bu Madde hükmüne göre alınan el koyma kararının gereklerine aykırı hareket edilmesi halinde, Türk Ceza Kanununun "Muhafaza görevini kötüye kullanma" başlıklı 289 uncu Maddesi hükümleri uygulanır.

----------------------------

[1] 5271 sayılı yasa 17/12/2004 gün ve 25673 sayılı R.G de yayınlanmıştır. 668 sayılı KHK 27/07/2016 gün ve29783 sayılı 2. Mükerrer R.G de yayınlanmıştır.