1- Profesyonel voleybolcular İş Kanunu kapsamında mıdır?
Profesyonel voleybolcular İş Kanunu kapsamında değildir. Bu durum 4857 sayılı İş Kanununun hangi işlerde ve iş ilişkilerinde kullanılmayacağını anlamak için, aynı kanunun 4’üncü maddesine bakmamız gereklidir. İlgili maddenin g bendinde “g) Sporcular hakkında,” uygulanmaz şeklinde ifade ederek profesyonel voleybolculara genel olarak sporcu olduklarından 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında olmadığını göreceğiz. Zaten bu konuda tartışma yoktur. Sigortalı olup olmayacaklarına geldiğimizde ise bazı tartışmalar bulunmaktadır. Örneğin Saadettin Orhan’ a göre “Hemen belirtelim ki bir kimsenin iş kanununa tabi olması/olmamasıyla sosyal güvence kapsamında olması ayrı şeyler. Nitekim bu kafa karışıklığından hareketle pek çok kulüp, profesyonel sporcusunu sigortalı olarak bildirmemiştir.”[1] diyerek profesyonel voleybolcuların yani sporcuların İş Kanununa tabi olmaması ile sigortalı olmaması arasında bağlantı bulunmadığını izah etmiştir.
2- Profesyonel voleybolcuların milli maçlarda ya da diğer maçlar için yol gideri karşılanır mı?
Bu durum Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanununda ifade edilmiştir. Buna göre “Madde 27 Bulundukları merkezin spor il müdürlüklerinin belgesini taşıyan ve en az beş kişilik bir grup halinde spor hareketlerine veya müsabakalarına katılmak üzere yurt içine ve yurt dışına seyahat eden sporculara, Devlet nakil vasıtalarında, yürürlükteki tarifeler üzerinden yüzde elli tenzilatlı ücret tarifesi uygulanır.” diyerek profesyonel voleybolcuların gerek yurt içi gerek yurt dışı spor müsabakalarına gitmeleri için gerekli olan giderden %50 sinin indirimli olarak ücret tarifesi uygulanması gerektiği konusunda düzenleme yapılmıştır. İsabetli bir düzenleme olup olmadığı ayrı bir tartışma konusudur.
3- Milli voleybolcular meydana gelmesi olası zararlara karşı sigortalanır mı?
Bu durum da yine Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanununda yer almıştır. Buna göre “Milli takımlara seçilen sporcular ile bu takımların teknik kadrolarında yer alanlar, müsabaka öncesi yapılan kamp çalışmalarının başlangıcından, müsabaka sonrası ikametgahına ulaşıncaya kadar, Milli Takım listesinde yer alan diğer görevliler ise müsabakaya gidiş tarihlerinden, ikametgahlarına varış tarihine kadar geçen süre içerisinde her türlü kaza, hastalık ve sakatlanmalara karşı özel sigorta sistemine göre sigortalanır.” Kanun maddesi hem milli takım dışında görev alan diğer görevlileri hem de milli takım oyuncularını sigortalamış ve sigortalılık süresini de ifade etmiştir. Hal böyle olunca, örneğin müsabaka sonrasında sporcu bulunduğu yerden ikametgahına giderken uğramış olduğu bir kaza nedeniyle medyana gelen zararın sigorta şirketi tarafından ödenmesi gerektiği kanaatindeyiz. Keza kanun lafzı da aslında böyledir. Sigortalanma şartlarının, ortaya çıkan zararın doğrudan müsabaka ile bağlantılı olması şartını aramamıştır. Tabi ki bu durum kanun lafzına baktığımızda, “milli takımlara seçilen sporcular” diyerek başladığından ve kanun maddesi milli sporculara yönelik düzenlemeler içerdiğinden, milli sporcu olmayanlar için bu sigortalılık durumunun mevcut olmadığını düşünmekteyiz.
4- Milli Voleybolcular ve Profesyonel Voleybolcular SGK Kapsamında Sigortalı mıdır?
Bu sorunun cevabı tek başına bir hukuki incelemenin konusu olabilir, ancak burada temel hususlardan bahsetmek gerekirse, sigortalılık gerek SGK Kanununda gerekse detaylı olarak 2013/11 sayılı genelgede düzenlenmiştir. Buna göre “Herhangi bir spor dalını kendisine meslek edinen ve bundan kazanç sağlayan kişilere profesyonel sporcu denilmekte, bu kişiler kulüplerinin (yani işverenin) gösterdiği yerlerde tespit edilmiş çalışma saatlerine tabi olarak ve işveren veya vekilinin emir ve talimatı altında antrenman ve müsabakalar yaptıklarına, mukabilinde önceden yapılmış anlaşma ile tespit edilmiş ücretleri aldıklarına göre, anılan kimselerin işverenle hukuki ilişkileri bir hizmet akdine dayanmaktadır.” Yine aynı genelgenin başka bir cümlesinde, “Gençleri spora teşvik etmek, gelecek vadeden sporculara sahip çıkmak, belli spor branşlarını güçlendirmek vb. gibi nedenlerden dolayı bazı sporculara, kulüpleri tarafından düzenli ödemeler yapılmaktadır. Sporcularla yapılan sözleşmelerde aylık ödenecek ücretin asgari ücret veya üzerinde belirlenmesi durumunda, bunlar Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacak, aksi halde sigortalı sayılmayacaktır.” demektedir. Buna göre, milli voleybolcunun veya profesyonel voleybolcunun, aylık geliri asgari ücretten fazla ise (fazla olduğunu düşünüyoruz.) kanunun 4/a kapsamında sigortalı sayılması gerekmektedir. Sigorta primlerini doğal olarak spor kulüplerinin ödemesi beklenir. Ancak uygulamada profesyonel voleybolcuların sigortasız olarak çalıştıklarına yönelik iddialar (şimdilik bu ifadeyi kullanacağım.) bulunmaktadır. Hal böyle olunca sigorta primleri de ödenmediğinde emeklilik ve genel sağlık sigortası haklarından faydalanma imkanı da mümkün olmayacaktır.
Av. Fatih Emre CANSU
----------------
[1] https://www.vergiburosu.com/basin/sporcular-icin-sosyal-guvenlik-rehberi-2-sadettin-orhan