Bilindiği gibi yoklama işlemleri  vergi dairesi  tarafından, yoklama memuru  eli ile yerine getirilmek zorundadır.  213 sayılı VUK’nun  127. maddesi hükmüne göre yoklamadan  maksat, mükellefleri ve mükellefiyetle ilgili  maddi olayları, kayıtları  ve mevzuları araştırmak ve tespit etmektedir. 
 
Yoklama işlemleri  daha çok  işe başlama, işi terk, iş nev’inde değişiklik, mükellefiyetin durumunda değişiklikler,  tasfiye işlemleri vs. konularda  yoklama fişi ile  yapılmaktadır.  Yoklama fişleri  3 nüsha olarak  düzenlenir.  Bir nüshası  mükellefe veya  yoklama sırasında mükellefin personeline bırakılır. Mükellef yoksa mükellefin ikametgahının  bulunduğu muhtarlığa tevdi edilir.[1]
 
Yoklama işlemleri  bireysel  ve konuya özgü yapılabileceği gibi toplu  yoklama şeklinde de  yapılabilir.[2]  
 
Yoklama işlemlerinin süratle ve zamanında yoklama memurları  tarafından  gerçekleştirilmesi zorunludur.  Aksi  takdirde mükellefi  bu konuda  uğrayacağı zarar  ve ziyanlar dikkate alınarak  bu işlemlerin  7 gün içerisinde yerine getirilmesi  gerekecektir.  yoklama işlemleri  her zaman  yapılabilir. Bu konuda mükellefe haber verilmez.[3] 
 
Yoklama işlemlerini VUK md. 128 uyarınca  yoklama memurları  tarafından yapılabileceği gibi,  vergi dairesi müdürü,  yoklama için  görevlendirilen kimseler veya vergi incelemesine yetkili kimseler tarafından  da yoklama işlemleri  her zaman  yapılabilir. 
 
Yoklama işlemleri daha çok maddi olayların  tespiti şeklinde  gerçekleştirilir.  Yoklama memurlarının  vergi incelemesi yetkisi yoktur.  Diğer taraftan, bazı yoklama memurlarına özel  yetkili  yoklama memurluğu görevi verilmiştir. özel  yoklama yetkili yoklama memurları,  daha çok  işe başlama, işi terk, mükellefler ve mükellefiyetle ilgili maddi  olayların  tespiti,  kayıtları  ve mevzuları araştırmak, vergi mevzuatı gereğince  hasılat tespiti yapabilmek, yazar kasa ile ilgili konulara tespitler yapabilmek, yol denetimlerinde nakil  vasıtaları ile ilgili  taşıt pulu, yolcu listesi, fatura   veya sevk irsaliyesi, yolcu bileti ile taşıma irsaliyelerinin muhtevası   ile taşınan  yolcu  ve malların  miktarı  ve mahiyetlerini ölçmek, tartmak, saymak ve bu konuda tespit etmek  gibi yetkileri bulunmaktadır. 
 
Yoklama memurları  görevli  ve yetkili olduklarına ilişkin olarak  ve hüviyet ibraz ederek mükellefe  bu şekilde  kimlik  ibrazından  sonra yoklama fişini düzenleyebilirler. Hakkında yoklama yapılan kimsenin  yetkili  adamı,  umumi vekili, muhasebecisi, sürekli  personeli ve bunlara benzer kimseler olarak  tanımlanabilir.   Yoklama muhatabının   eşine imza  atılacak  yoklama fişleri de  muteber  yoklama fişi  olarak  kabul edilebilir.[4]  Mükellefin  kardeşinin verdiği bilgiler ışığında tanzim edilen  yoklama tutanağına dayalı olarak tarhiyat yapılamaz.[5]
           
Yoklama işlemlerinin vergi daireleri  tarafından  kısa zamanda sonuçlandırılması  esastır.
 
Buna göre[6];
   
a) Yeni işe başlama ve özellikli durumlarda yapılacak yoklamaları aynı gün, aynı gün yapılmasının mümkün olmaması halinde ertesi gün,
 
b) İşe başlama bildirimlerinin serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir tarafından imzalanmış veya yeminli mali müşavirlerce tasdik edilmiş olması halinde 30 gün,
 
c) Diğer yoklamaları en geç 15 gün,
 
içinde sonuçlandırmak zorundadır.
 
------------------------------
[1] ALPASLAN Mustafa, “Vergi Dairesi  Yoklama Fişleri Yeniden Düzenlenmiştir”,  www.muhasebetr.com, 23.04.2013 günlü. 
[2] VUK md. 133
[3] VUK md. 128, 131 ve ilgili  olarak bkz.  VUKK GT: 168.
[4] Bkz. ÖZBALCI Yılmaz,  Vergi Usul  Kanunu  Yorum ve Açıklamaları, Ankara 2002, s.404. 
[5] KIZILOT Şükrü, Danıştay Kararları  ve Özelgeler 4 adlı  eser  s.909.  Ve ilgili  olarak  bkz.  Dnş. 4. D., 15.11.1996 gün ve E:1995/4343-K:1996/4235 sayılı karar.
[6] Vergi daireleri işlem  yönergesi md. 18