TMK m.282/2 ve 3’e göre;“Çocuk ile baba arasında soybağı, ana ile evlilik, tanıma veya hâkim hükmüyle kurulur. Soybağı ayrıca evlât edinme yoluyla da kurulur.”
Hukukumuzda karine olarak evlilik içinde doğan çocuğun babasının koca olduğu kabul edilmiştir. Bu durumda akla bir soru gelmektedir. Eğer anne iddet müddetini doldurmadan yeni bir evlilik yapmış ve yine bu süre dolmadan çocuk doğmuş ise bu durumda karineler çatışması söz konusu olacağından hangisinin geçerli olacağı meselesidir. Çünkü burada hem birinci kocanın baba olması hem de ikinci kocanın baba olması sorunu ortaya çıkar. Yargıtay yerleşik içtihatlarında, iddet müddeti dolmasa dahi kadın ikinci evliliği yapmışsa ve 300 gün geçmeden çocuk doğarsa ikinci evlilikteki koca baba sayılır. Ancak çocuğun babasının ikinci evlilikteki koca olmadığı ispatlanırsa ilk evlilikteki koca baba sayılır. Bunun ispatı ve karinenin çürütülebilmesi de soybağının reddi davası ile mümkündür. Soybağının reddi, baba ile çocuk arasında geçerli olan babalık karinesinin dava yoluyla çürütülerek ortadan kaldırılması anlamına gelmektedir TMK m. 286’ya göre; “Koca, soybağının reddi davasını açarak babalık karinesini çürütebilir. Bu dava ana ve çocuğa karşı açılır. Çocuk da dava hakkına sahiptir. Bu dava ana ve kocaya karşı açılır.
TMK m.286’ya baktığımızda babanın soybağının reddi davası açması ile babalık karinesi çürütülebilir. Çocuğa da soybağının reddi davası açma imkanı verilmiştir. Henüz ergin olmayan çocuk için atanacak kayyım da bu davayı açabilir. Koca eğer akıl sağlığını kaybeder, ölür veya gaipliğine karar verilirse bu durumda kocanın altsoyu, annesi, babası ve baba olduğunu iddia eden kişiye de kanun bu davayı açma hakkı tanımıştır.
Dava açmaya hakkı olan kişiler 1 yıllık süre içerisinde bu davayı açmak zorundadırlar. Bu süre kocanın açacağı dava için şahsın baba olmadığını veya annenin hamile kaldığı sırada başka bir erkekle cinsel ilişki yaşadığını öğrendikten sonra başlar. Çocuğun açacağı davada ise süre, ergin olduğu tarihten başlar. Bu 1 yıllık süre hak düşürücü süredir. Bu süreyi hakim resen gözetebileceği gibi taraflar da ileri sürebilir. Ancak ellerinde olmayan nedenlerden dolayı süresinde bu davayı açamamış olanlar için süre bu sebebin ortadan kalktığı anda işlemeye başlar.
Koca ve şartları oluşmuşsa diğer ilgililerin açacağı soybağının reddi davasında davalı taraf ana ve çocuktur. Ancak çocuğun açacağı soybağının reddi davasında davalı taraf ana ve kocadır. Soybağının reddi davasında görevli mahkeme aile mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise TMK m.283 uyarınca“Soybağına ilişkin davalar, taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesinde açılır.” Yani davacı veya davalı taraflardan herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesinde açılabilir.
TMK m. 286’da soybağının reddi davası açabilecek kişiler düzenlenmiştir. Ancak bu kadar kişi sayılmasına rağmen anne madde kapsamına girmemektedir. Son Yüksek Mahkeme kararı doğrultusunda ananın yukarıda verilen yasa maddesinde dava açabilecek kişilerden sayılmaması Anayasaya aykırı bulunmuştur. Yargı makamları önünde devam edilen bir yargılamada Mahkemece anılan yasamaddesinin Anayasanın 2. 5. 10. 13. Ve 36. Maddelerine aykırı olduğu gerekçesi ile iptal istemiyle AYM’ye başvurulmuştur.AYM 6 Temmuz 2023 karar tarihli ve 2023/37 E., 2023/140 K. Sayılı iptal kararında çocuğun biyolojik babası olmayan koca ile soybağının kurulmasının ananın da özel hayatını ilgilendiren bir durum olduğu belirtilmiştir.Karara göre çocuğun biyolojik babası olmayan biri ile sadece anne ile evli olmasından ötürü soybağının kurulması ve annenin bu soybağının düzeltilmesini talep edememesi “Annenin özel hayatına saygı gösterilmesi hakkının ihlal edilmesi” anlamına gelmektedir.
Bu itibarla ana tarafından davacı sıfatıyla çocuğun biyolojik babasının koca olmadığı ileri sürülerek babalık karinesinin çürütülmesi için yargı mercilerine başvurulmasına imkân tanımayan kural, özel hayata saygı gösterilmesini isteme hakkı bağlamında etkili başvuru hakkını ihlal etmektedir.
AYM iptal kararının yürürlüğe girişini 9 ay erteleyerek 20.07.2024 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanmasına karar vermiştir. Artık bu karar yürürlüğe girmiştir ancak AYM yasakoyucu olmadığı için yeni bir hüküm getirmemiş sadece iptal etmekle yetinmiştir. Uygulamada kanun maddesinde böyle bir hüküm olmadığı için her ne kadar AYM m.281’i iptal etmişse de yerine yasakoyucu yeni bir düzenleme getirmediğinden dolayı anne hala soybağının reddi davası açamamaktadır.
Av. Fatma VURAL