1. GİRİŞ
Kamu ihaleleri ülkemizde özel sektör açısından her daim ilgi çeken bir alan olagelmiştir. İhale sürecinde istekliler ihale dokümanına bağlı olarak tekliflerini sunmakta, ihale günü ve saatinde en uygun teklifi veren istekli ihale komisyon kararı ile belirlenmekte, böylece ihalenin yüklenicisi ilan edilmekte ve sonuç olarak yüklenici ile idare arasında bir sözleşme imzalanmaktadır. İhaleyi kazanan yüklenici bu süreç içerisinde bazı resmi belgeler nedeniyle damga vergisi ödemek zorundadır.
Sigorta alım ihaleleri de 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında gerçekleştirilen bir hizmet alım yöntemidir. 488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu ekli tablolarındaki sigorta mukavelenamelerine ilişkin damga vergisi istisnasının bu ihalelerde uygulanıp uygulanmayacağı makalemizin konusunu teşkil edecektir.
2. İHALE SÜRECİNDE DOĞAN DAMGA VERGİLERİ:
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 1 inci maddesinde;
“Bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtlar damga vergisine tabidir.
Bu Kanundaki kağıtlar terimi, yazılıp imzalanmak ya da imza yerine geçen bir işaret konulmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade eder…” denilmektedir.
Damga Vergisi Kanunu’nun 14 üncü maddesindeki düzenlemeye göre; kağıtların damga vergisi Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) Sayılı Tablo’da yazılı nispet ve oranlarda alınacaktır.
İhaleyi kazanan yüklenici bu süreç içerisinde bazı resmi belgeler nedeniyle damga vergisi ödemek zorundadır. İşte bu vergilerden birisi ihale kararı kaynaklı damga vergisi iken bir diğeri de yüklenici ile sözleşme akdedilmesi nedeniyle doğan damga vergisidir.
2.1. İhale Kararı’na İlişkin Damga Vergisi:
Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) Sayılı Tablo’nun “II- Kararlar ve Mazbatalar” bölümünün 2 nci bendine göre, İhale Kanunlarına tabi olan veya olmayan resmi daire ve kamu tüzel kişiliğini haiz kurumların her türlü ihale kararları üzerinden binde 5,69’a damga vergisi doğmaktadır.
Örneğin, 1.000.000,00 TL’lik ihaleyi kazanan Bay A ihaleyi kazandığına ilişkin ihale kararı sebebiyle 5.690,00 TL damga vergisi ödeyecektir.
2.2. Sözleşmeye İlişkin Damga Vergisi:
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda belirtilen istisnalar dışında her türlü ihale süreci sonucunda idare ile yüklenici arasında içerisinde ihale bedelinin de yazılı olduğu sözleşme akdedilmektedir.
Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) Sayılı Tablo’nun “I- Akitlerle ilgili kağıtlar” bölümünün 1/a bendinde, belli parayı ihtiva eden mukavelename, taahhütname ve temliknamelerden binde 9,48 damga vergisi doğduğunu belirtilmiştir.
Buna göre, 1.000.000,00 TL’lik ihaleyi kazanan Bay A, idare ile sözleşme imzalaması sebebiyle 9.480,00 TL damga vergisi ödeyecektir.
Böylece ihaleyi kazanan Bay A ihalenin bitişine (hak ediş ödemelerinin yapılmasına) kadar toplam 15.170,00 TL damga vergisi ödeyecektir.
2.3. Hak ediş Ödemelerinden Kesilecek Damga Vergisi
Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tablonun “Makbuzlar ve Diğer Kağıtlar” başlıklı (IV.) bölümünün I/a bendine göre, hak ediş ödemelerinden (binde 9.48) oranında damga vergisi kesilmelidir..
Böylece 1.000.000,00 TL’lik ihaleyi kazanan Bay A, hakediş ödelelerinden de 9.480,00 TL damga vergisi kesintisi yapılacaktır.
3. SİGORTA MUKAVELENAMELERİ DAMGA VERGİSİ İSTİSNASI
Sigortacılık faaliyeti açısından 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun bir muafiyet bulunmaktadır.
Kanuna ekli (2) sayılı tablonun
"IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün (5) numaralı fıkrasında,
Sigorta mukavelenameleri, sigorta ücretine ait makbuzlar ve sigortanın tecdit ve temdidi ile temin olunan meblağın tezyidi halinde verilen beyanname ve avönanların; "V-Kurumlarla ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün (21) numaralı fıkrasında da, sigorta ve emeklilik şirketleri ile emeklilik yatırım fonlarının kuruluşları dahil her türlü işlemlerinde düzenlenen ve damga vergisi bu şirketler veya fonlar tarafından ödenmesi gereken kağıtların damga vergisinden istisna olduğu hükmüne yer verilmiştir.
İşte bu noktada sigorta hizmet alım ihalesi sürecinde doğan damga vergilerinin Damga Vergisi Kanunu’ndaki bu madde çerçevesinde damga vergisinden muaf olup olmadıkları noktasında uyuşmazlıklar ortaya çıkabilmektedir.
4. SİGORTA HİZMET ALIM İHALESİNDE DAMGA VERGİSİ UYGULAMASI NASIL OLACAKTIR?
Sigorta hizmet alım ihalelerinde, ihale sürecinde doğan damga vergilerinin uygulamasının nasıl olacağı Maliye Bakanlığı özelgelerine zaman zaman konu olmuştur.
Maliye Bakanlığı’nın 21.02.2012 tarihli ve B.07.1.GİB.4.61.15.01-606-6-2011-25 sayılı özelgesiyle açık ihale usulü ile yapılan "Hizmet Araçlarının Zorunlu Karayolu Mali Sorumluluk Sigortası Hizmet Alımı" işi ihalesinin ... Sigorta Aracılık Hizmetleri Ltd. Şti. üzerinde kaldığı belirtilerek, söz konusu ihale işine ilişkin olarak düzenlenen sözleşmenin, alınan ihale kararının ve yapılacak hakediş ödemelerine ilişkin düzenlenen kağıtların damga vergisine tabi olup olmadığı hususunda görüş talep edilmiştir. Maliye Bakanlığı ilgili özelgesinde;
“Kanuna ekli (2) sayılı tablonun "IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün (5) numaralı fıkrasında, sigorta mukavelenameleri, sigorta ücretine ait makbuzlar ve sigortanın tecdit ve temdidi ile temin olunan meblağın tezyidi halinde verilen beyanname ve avönanların; "V-Kurumlarla ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün (21) numaralı fıkrasında da, sigorta ve emeklilik şirketleri ile emeklilik yatırım fonlarının kuruluşları dahil her türlü işlemlerinde düzenlenen ve damga vergisi bu şirketler veya fonlar tarafından ödenmesi gereken kağıtların damga vergisinden istisna olduğu hükmüne yer verilmiştir.
Diğer taraftan, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 1263 üncü maddesinin birinci fıkrasında; "Sigorta bir akittir ki bununla sigortacı bir prim karşılığında diğer bir kimsenin para ile ölçülebilir bir menfaatini halele uğratan bir tehlikenin (bir rizikonun) meydana gelmesi halinde tazminat vermeyi yahut bir veya birkaç kimsenin hayat müddetleri sebebiyle veya hayatlarında meydana gelen belli birtakım hadiseler dolayısıyla bir para ödemeyi veya sair edalarda bulunmayı üzerine alır." hükmü bulunmaktadır.
5684 sayılı Sigortacılık Kanununun 2 nci maddesinin (1) numaralı fıkrasında, "Sigorta acentesi"nin; ticarî mümessil, ticarî vekil, satış memuru veya müstahdem gibi tâbi bir sıfatı olmaksızın bir sözleşmeye dayanarak muayyen bir yer veya bölge içinde daimî bir surette sigorta şirketlerinin nam ve hesabına sigorta sözleşmelerine aracılık etmeyi veya bunları sigorta şirketleri adına yapmayı meslek edinen, sözleşmenin akdinden önce hazırlık çalışmalarını yürüten ve sözleşmenin uygulanması ile tazminatın ödenmesinde yardımcı olan kişiyi ifade edeceği hükme bağlanmıştır
Buna göre, sigorta sözleşmesi, bir tarafında sigorta teminatı veren, ilgili kanun ve mevzuata göre sigortacılık faaliyetinde bulunmaya yasal olarak yetkili olan "sigortacı"nın bulunduğu, diğer tarafta da tehlikeyle karşı karşıya olan sigortalının yer aldığı, sigortacının alacağı prim karşılığında sigortalının para ile ölçülebilir menfaatini zarara uğratan bir tehlikenin meydana gelmesi veya hayat sigortalarında olduğu gibi bir takım olayların meydana gelmesi sonucu bir para ödemeyi kabul etmesini konu alan sözleşmedir.
Dolayısıyla, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununda ifade edilen sigortacı kavramı sigorta şirketi nam ve hesabına hareket eden sigorta acentesini kapsamamakta, söz konusu tanımdan sigorta şirketleri ve reasürans şirketlerinin anlaşılması gerekmektedir.”
Diyerek ihaleye çıkan idare ile ihaleyi kazanan şirket. arasında düzenlenen ve sigorta hizmetinin tedarik edilmesini amaçlayan bir hizmet alım sözleşmesi olduğu anlaşılan "Hizmet Araçlarının Zorunlu Karayolu Mali Sorumluluk Sigortası Hizmet Alımı" na ilişkin sözleşmenin, alınan ihale kararının ve yapılacak hakediş ödemelerine ilişkin düzenlenen kağıtların damga vergisine tabi tutulması sonucuna ulaşmıştır.
5. SONUÇ
Kamu ihaleleri ülkemizde özel sektör açısından her daim ilgi çeken bir alan olagelmiştir. İhale sürecinde istekliler ihale dokümanına bağlı olarak tekliflerini sunmakta, ihale günü ve saatinde en uygun teklifi veren istekli ihale komisyon kararı ile belirlenmekte, böylece ihalenin yüklenicisi ilan edilmekte ve sonuç olarak yüklenici ile idare arasında bir sözleşme imzalanmaktadır. İhaleyi kazanan yüklenici bu süreç içerisinde bazı resmi belgeler nedeniyle damga vergisi ödemek zorundadır.
Sigorta alım ihaleleri de 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında gerçekleştirilen bir hizmet alım yöntemidir. Damga Vergisi Kanunu (2) sayılı tablonun "IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün (5) numaralı fıkrasındaki, sigorta mukavelenamelerine ilişkin damga vergisi istisnasının bu ihalelerde uygulanıp uygulanmayacağı zaman zaman tartışma konusu olabilmektedir.
Makalemizde yer vermiş olduğumuz açıklamalar ve Gelir İdaresi Başkanlığı özelgeleri doğrultusunda sigorta hizmet alım ihalelerinin yukarıdaki madde de belirtilen damga vergisi muafiyeti bulunmamakta olup, ihale kararı kaynaklı, sözleşme bedeli kaynaklı damga vergilerinin ihaleyi kazanan firma tarafından ödenmesi gerekmektedir.
Avukat Haydar ŞENÖZ
Bursa Barosu