İslam inancına sahip bireyler için faizin riba ile aynı olup olmadığına yönelik birçok farklı yorum bulunuyor. Bununla birlikte bu iki kavram, kullanıldıkları bağlama ve anlamlarına göre farklılık gösteriyor. Temelde faiz modern finansal sistemde yaygın olarak kullanılan bir araç olarak görülürken, riba ise İslam hukukunda yasaklanmış bir uygulama olarak kabul ediliyor. Hadi, bu kavramların arasındaki fark nedir birlikte bakalım!
1. Faiz Nedir?
İlk olarak “Faiz nedir?” sorusuna cevap vererek başlayalım. Yapılan bir borç anlaşmasında borç alınan paranın geri ödenen miktarına eklenen ek ücrete faiz deniyor. Günümüzde bankalar ve finansal kuruluşlar bireysel ve ticari kredilerde faiz oranları belirleyerek bu oranlar üzerinden kazanç sağlıyor. Bu modelde borçlu, belirli bir süre boyunca anaparanın yanı sıra faizi de ödemekle yükümlü oluyor. Modern ekonomik sistemlerde sıkça kullanılan bu uygulama, pek çok ülkede yasal kabul ediliyor ve ülkenin ekonomik düzeninde kritik rol oynuyor.
Faiz, kelime olarak "çoğalıp akmak, dolup taşmak" mânasına gelen feyz kökünden geliyor ve "çoğalıp akan, dolup taşan" anlamında kullanılıyor. Kur'an-ı Kerim’de feyz kökünden türeyen fâiz فَائض kelimesi yer almıyor. Faiz kelimesi zaman zaman bu sebeple riba kelimesiyle karıştırılıyor.
2. Riba Nedir?
Sözlükte rebâyerbû kökünden türeyen ve İslamiyette doğrudan haram kabul edilen riba, İslam hukukunda "fazlalık" anlamına geliyor. Bu kavram, İslam'a göre haksız kazanç sağlama olarak değerlendiriliyor. İslami finans sisteminde sosyal adaleti öne çıkarmak amacıyla riba yerine murabaha, mudaraba ve sukuk gibi yöntemler tercih ediliyor. Taraflar arasındaki anlaşmayı ve riski paylaşma kabulüne dayanan bu yöntemler, kazancın paylaşılmasına yardımcı oluyor.
Kur'an-ı Kerim'de açıkça yasaklanan riba, İslami değerlerle bağdaşmayan bir uygulama olarak karşımıza çıkıyor. Buna karşılık farklı finansal modeller geliştiren İslami finans kurumları eşitliği ve ekonomik dengeyi sağlamayı hedefliyor. Genellikle borç ilişkilerinde dengesiz bir ilişkiye yol açan ve bir tarafın diğerine haksız kazanç sağladığı riba, bununla birlikte her türlü adaletsiz ekonomik uygulamayı içinde barındırıyor.
Modern dönemde kapitalist finans sistemlerinin artan etkisiyle birlikte gitgide daha çok tartışılan riba yasağı, ticari işlemleri şeffaf ve adil hale getiren çözüm önerilerini de beraberinde getiriyor. Birçok modern İslam alimi ribanın kesin tanımı ve uygulama alanları konusunda ortaya farklı fikirler koyuyor. Peki faiz ve riba arasındaki ayrım tam olarak nedir? İşte bu sorunun cevabına birlikte yakından bakalım.
3. Faiz ve Riba Arasında Bir Fark Var Mı?
Riba ve faiz kavramları sıklıkla birbirine karıştırılsa da İslami finans perspektifinde farklı anlamlar taşıyor. Modern finansal sistemlerin temelinde yer alan faiz, sermayenin başkasına bir süre için ödünç verilmesi karşılığı ödenen ücreti ifade ediyor. Kur'an-ı Kerim’de yasaklanmış olan riba ise borç alıp veren taraf arasında dengesiz bir güç ilişkisi yaratıyor.
Esasında bu iki kavramın ayrımına dair birçok tartışma bulunuyor. İslam dünyasının 19. yüzyıldan itibaren batı merkezli kapitalist sistemin etkisi altına girmesiyle bu tartışmaların alevlendiği görülüyor. Özellikle batı dünyasıyla yoğun etkileşim içinde olan Hindistan, Osmanlı ve Mısır gibi bölgelerde, Kur'an'da yasaklanan riba ile modern finans sisteminin temelinde yer alan faizin farklı kavramlar olduğunu savunan görüşler bulunuyor. Sonuç olarak bu tartışmalarda riba tefecilikle ilişkilendirilirken faiz ise ticari amaçlı işlemlerle özdeşleşiyor. Bazı İslami finans uzmanları, riba ile faizi aynı kabul etmenin finansal sistemlerdeki meşru işlemleri haksız yere kısıtlamaya yol açtığını vurguluyor.
Riba yalnızca tefecilik kazancını aktarmak için kullanılan bir kelimeden ziyade her türlü haksız ve meşru olmayan kazancı vurguluyor. Dolayısıyla riba, yalnızca bireyler arasındaki borç işlemlerinin yanı sıra ticari işlemlerdeki tüm adaletsiz uygulamaları kapsıyor. Öte yandan faiz unsuru, birçok İslâm alimi tarafında finansın ayrılmaz bir parçası olarak görülüyor. Modern bankacılık sistemlerinde faiz, sermaye akışını kolaylaştırmak ve ekonomik büyümeyi destekleyen bir araç olarak işlev görüyor. Faiz ve riba kavramları arasındaki ayrım finans dünyasının etik ve manevi temellerine dair tartışmaları boyutlandırıyor. Ribanın yasağına dayalı finansal ilkeler sayesinde hem bireyler hem de toplumsal yapı ekonomik adaleti gözeterek güçleniyor.
Midas’ın sunduğu faiz hesaplama aracını kullanarak kazanacağın faiz tutarını kolayca hesaplayabileceğini biliyor muydun? Yatırımlarını en iyi şekilde değerlendirmek ve finansal hedeflerine ulaşmak için Midas uygulamasını sen de hemen indir!
*** SPONSORLU İÇERİK
