1-DOĞRUDAN AÇIK CEZA İNFAZ KURUMLARINDA İNFAZ EDİLECEK CEZALAR
Yasal Dayanak; 5275 SK. MADDE 14/2 Aşağıdaki hâllerde hükümlüler hakkında verilen cezalar doğrudan açık ceza infaz kurumlarında yerine getirilir:
a) Terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan mahkûm olanlar ile ikinci defa mükerrir olanlar ve koşullu salıverilme kararının geri alınması nedeniyle cezası aynen infaz edilenler hariç olmak üzere, kasıtlı suçlardan toplam üç yıl veya daha az hapis cezasına mahkûm olanlar.
b) Taksirli suçlardan toplam beş yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olanlar.
c) Adlî para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilenler.
d) 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu gereğince tazyik hapsine tabi tutulanlar.
İlgili Yönetmelik; AÇIK CEZA İNFAZ KURUMLARINA AYRILMA YÖNETMELİĞİ
Doğrudan açık kuruma alınacak hükümlüler
MADDE 5 – (1) Terör suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar ile cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar hariç olmak üzere;
a) Kasıtlı suçlardan toplam üç yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olanların,
b) Taksirli suçlardan toplam beş yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm olanların,
c) Adlî para cezası hapis cezasına çevrilenlerin,
ç) 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu gereğince tazyik hapsine tabi tutulanların,
cezaları doğrudan açık kurumlarda yerine getirilir.
Burada dikkat edilecek husus şudur;Doğrudan açık ceza infaz kurumuna alınmada hükümlünün şayet birden çok cezası varsa bunların toplamı dikkate alınacaktır. Hükümlünün toplam cezası kasıtlı suçlarda 3 yılı taksirli suçlarda 5 yılı geçiyorsa doğrudan açık ceza infaz kurumuna alınmayacak önce kapalı kuruma alınacak yönetmelikteki diğer şartları sağladığı takdirde kapalı kurumdan açık kuruma ayrılabilecektir.
2-KAPALI KURUMDAN AÇIK KURUMA AYRILMA
Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği madde 6/1a; Cezaları on yıldan az olanlar bir ayını, on yıl ve yukarı olanlar ise onda birini kurumlarda infaz edip, iyi hâlli olan ve koşullu salıverilme tarihine yedi yıl veya daha az süre kalanlar...
Açık Ceza İnfaz kurumlarına ayrılma yönetmeliğinin 6.maddesinin 1.fıkrasının a bendinde genel kural, b ve c bentleri ile 2. Fıkrasında ise özel durumlar düzenlenmiştir. Yani adli suçtan süreli hapis cezasına mahkum olan hükümlünün suçu 2.fıkradaki suçlardan değilse 1.fıkraya bakılacak, ancak 2.fıkradaki suçlardan ise hem 1.fıkraya hem de 2.fıkraya bakılacaktır.
2.fıkradaki suçlar;
a- 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 142, 148, 149, 188 ve 190 ıncı maddeleri
765 sayılı Türk Ceza Kanununun 403, 404, 491/3-4, 492, 493, 494, 495, 496, 497, 498 ve 499 uncu maddeleri
b-5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 102 ve 103 üncü maddeleri ile eşe karşı işlenen 82/1-d, 86/3-a ve 96/2-b maddeleri
765 sayılı Türk Ceza Kanununun 414, 416/1, 418/1 maddeleri ile eşe karşı işlenen 449/1, 456 ve 457/1 maddeleri
c-4959 sayılı Topluma Kazandırma Kanunu,
Mülga 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleri ile Mücadele Kanununun 14 üncü maddesi
5237 sayılı Kanunun 221 inci maddesinden yararlananlar.
Örnek-1 (2. Fıkraya girmeyen adli suçtan süreli hapis cezası) Hükümlü 30.03.2020 tarihinden sonra işlediği dolandırıcılık suçundan 5 yıl hapis cezası almış olsun.5275 sk. Madde 107 ye göre 1/2 koşullu salıverilme oranına göre cezaevinde geçirilmesi gereken süre 2 yıl 6 aydır.
Yönetmelik 6/1a ya göre; Toplam cezaları on yıldan az olanlar bir ayını, on yıl ve yukarı olanlar ise onda birini kurumlarda infaz edip, iyi hâlli olan ve koşullu salıverilme tarihine yedi yıl veya daha az süre kalanlar açık ceza infaz kurumlarına ayrılabilecektir. Burada hükümlünün cezası 10 yıldan az olduğu için 1 ay kapalıda kalıp açığa ayrılabilecektir. Diğer yandan hükümlü 1 ay kapalıda kaldığında koşullu salıverilme tarihine 2 yıl 5 ay kalacağı için a bendinde aranan koşullu salıverilme tarihine 7 yıldan az süre kalma şartını da karşılamış olacaktır. Bu örnekte hükümlü 1 ay kapalı,1 yıl 5 ay açık ve 1 yıl da denetimlide kalacaktır.
Şayet hükümlünün dolandırıcılık suçundan içtimalı 20 yıl cezası olsa idi.Bu kez toplam cezası 10 yıldan fazla olduğundan 1/10 oranında yani 2 yıl kapalıda kalacak ayrıca koşullu salıverilme tarihine 7 yıldan az süre kalma şartına da bakılacaktır. Bu hükümlünün 1/2 koşullu salıverilme oranına göre cezaevinde geçirmesi gereken süre 10 yıldır. Ancak 2 yıl kapalıda kaldığında koşullu salıverilme tarihine 8 yıl kalmaktadır.Bu nedenle ilave 1 yıl daha kapalıda kalacaktır. Bu durumda 3 yıl kapalı, 6 yıl açık ve 1 yıl da denetimlide kalacaktır.
Örnek-2 (2.fıkraya giren adli suçtan süreli hapis cezası) Hükümlü 30.03.2020 tarihinden sonra işlediği TCK.142 (hırsızlık) suçlarından içtimalı 15 yıl hapis cezası almış olsun. Toplam ceza 10 yıldan fazla olduğu için yönetmeliğin 6/1a maddesi gereğince 1/10 oranında yani 1 yıl 6 ay kapalıda kalacak ayrıca yönetmeliğin 6/2a maddesi gereğince koşullu salıverilme tarihine 5 yıldan az süre kalma şartına da bakılacaktır. Bu hükümlünün 1/2 koşullu salıverilme oranına göre cezaevinde geçirmesi gereken süre 7 yıl 6 aydır. Ancak 1 yıl 6 ay kapalıda kaldığında koşullu salıverilme tarihine 6 yıl kalmaktadır. Bu nedenle ilave 1 yıl daha kapalıda kalacaktır. Bu durumda 2 yıl 6 ay kapalı, 4 yıl açık ve 1 yıl da denetimlide kalacaktır.
BİRDEN FAZLA CEZANIN TOPLANARAK İNFAZI HÂLİNDE, AÇIK KURUMA AYRILMA
Hükümlünün yönetmeliğin 6/2a ve b bentlerine giren birden çok cezası varsa açığa ayrılma nasıl yapılacaktır? Sorunun cevabı açığa ayrılma yönetmeliğinin 6/3 maddesindedir." Birden fazla cezanın toplanarak infazı hâlinde, açık kuruma ayrılmada esas alınacak suç, koşullu salıverilme tarihine en az sürenin arandığı suçtur."
Peki bu fıkra metni ne demek istiyor? Yönetmeliğin 6.maddesinin 2.fıkrasının a,b,c ve ç bentlerinde bu bentlerde sayılan suçlar için öngörülmüş 5,3,2 ve 1 yıllık süreler mevcuttur. Diyelimki hükümlü a bendine giren hırsızlık TCK 142 suçu ile b bendine giren cinsel istismar TCK 102 suçlarından cezalar almış olsun, açığa ayrılmada hırsızlık için koşullu salıverilme tarihine 5 yıldan az süre, cinsel istismar için ise 3 yıldan az süre kalma şartı aranmaktadır burada koşullu salıverilme tarihine en az süre aranan cinsel istismar suçu açığa ayrılmada esas alınacaktır. Bu durumda hükümlünün hırsızlık ve cinsel istismar suçlarından aldığı cezalar toplanacak toplam cezanın 10 yıldan az ya da fazla olmasına göre yönetmeliğin 6/1a maddesindeki kapalıda kalma süresi tespit edilecek ayrıca koşullu salıverilme tarihine en az sürenin arandığı cinsel istismar suçu esas alınarak koşullu salıverilme tarihine 3 yıldan az süre kalmasına dikkat eilecektir.
Örnek-3 Hükümlünün 30.03.2020 tarihinden sonra işlemiş olduğu cinsel istismar suçundan (TCK 102) 12 yıl, hırsızlık suçundan (TCK 142) 5 yıl cezası bulunsun, cinsel istismarın koşullu salıverilme oranı 2/3 olup yatarı 8 yıl, hırsızlığın koşullu salıverilme oranı 1/2 olup yatarı 2 yıl 6 aydır. Yönetmeliğin 6/1a maddesine göre toplam ceza 10 yılı geçtiği için 17 yılın 1/10 u olan 1 yıl 8 ay 15 gün kapalıda kalıp açığa ayrılabilecektir diyemiyoruz. Ayrıca Yönetmeliğin 6/3 maddesi gereğince koşullu salıverilme tarihine en az sürenin arandığı cinsel istismarı esas alıp koşullu salıverilme tarihine 3 yıldan az süre kalmasını da arıyoruz. Burada hükümlünün cezaevinde geçirmesi gereken toplam süre 10 yıl 6 aydır. Bu nedenle hükümlü 7 yıl 6 ay kapalıda kalacak, 2 yıl açıkta geçirecek son 1 yıl da denetimliye ayrılacaktır.
CEZALARINI YÜKSEK GÜVENLİKLİ KURUMLARDA İNFAZ EDENLERİN AÇIK KURUMA AYRILMALARI
Hangi cezaların yüksek güvenlikli kurumlarda infaz edileceği 5275 sk.nun 9/2 maddesinde sayılmıştır. Buna göre; "Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm olanlar ile süresine bakılmaksızın, suç işlemek amacıyla örgüt kurmak, yönetmek veya bu örgütün faaliyeti çerçevesinde, Türk Ceza Kanununda yer alan;
a) İnsanlığa karşı suçlardan (madde 77, 78),
b) Kasten öldürme suçlarından (madde 81, 82),
c) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188),
d) Devletin güvenliğine karşı suçlardan (madde 302, 303, 304, 307, 308),
e) Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlardan (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315),
Mahkûm olanların cezaları, bu kurumlarda infaz edilir."
Açık ceza infaz kurumlarına ayrılma yönetmeliğinin 6/1c maddesi gereğince ise;
" Cezaları yüksek güvenlikli kapalı kurumlar veya diğer kapalı kurumların yüksek güvenlikli bölümlerinde infaz edilenlerden toplam cezalarının üçte birini bu kurumlarda iyi hâlli olarak geçiren ve koşullu salıverilme tarihine üç yıl veya daha az süre kalanlar, açık kurumlara ayrılabilir."
Ancak yönetmeliğin 6/2ç maddesi gereğince; "Terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olup, mensup oldukları örgütten ayrıldıkları idare ve gözlem kurulu kararıyla tespit edilenlerin koşullu salıverilme tarihine bir yıldan az süre kalması, şartı aranır."
Yani hükümlü terör ve örgütlü suçlardan hükümlü ise toplam cezasının 1/3 ünü yüksek güvenliklide infaz edecek, mensup olduğu örgütten ayrıldığı idare ve gözlem kurulu kararı ile tespit edilecek (idare ve gözlem kurulunun bu tespitine uygulamada "hükümlünün samimiyetinin tasdiki kararı denilmektedir) bunlara ilave olarak koşullu salıverilme tarihine 1 yıldan az süre kalmış olacaktır.
Örnek-4 Terör örgütüne yardım suçundan 2 yıl 1 ay ceza alan bir kimse için uygulanacak koşullu salıverilme oranı 3/4 tür.Yani bu kimse 1 yıl 6 ay 25 gün cezaevinde kalıp koşullu salıverilecektir.Burada hükümlü 6 ay 25 gün kapalıda kalıp yönetmeliğin 6/2ç maddesi gereğince koşullu salıverilme tarihine 1 yıl kala açığa ayrılacaktır diyemiyoruz. Zira cezasını yüksek güvenliklide infaz etmesi gerektiği için yönetmeliğin 6/1c maddesi gereğince toplam cezası olan 2 yıl 1 ayın 1/3 ünü yani 8 ay 10 günü kapalıda (yüksek güvenliklide) infaz etmesi gerekecektir. Bu durumda hükümlü koşullu salıverilme tarihine 10 ay 15 gün kala açığa ayrılabilecek, kalan cezası 1 yılın altına düştüğü için kısa sürede denetimliye ayrılacaktır.
Terör suçlarında açığa ve denetimliye ayrılma (eş zamanlı) koşullu salıverilme tarihine 1 yıl kala olduğu için bazı cezaevleri açığa göndermeden direk denetimliye ayırmakta, bazı cezaevleri açığa gönderip girdi çıktı yaptırmakta bazı cezaevleri de ilk idare ve gözlem kurulu toplantısına kadar hükümlüyü açıkta bekletmektedir.
Uygulamada, terör ve örgütlü suçlardan hükümlü oldukları için yüksek güvenliklide bulunanların, yüksek güvenliklide bulunmalarını gerektirmeyen başka bir adli suçtan cezaları kesinleşip içtima edildiğinde infaza yüksek güvenliklide devam edilmekte ve açığa ayrılabilmeleri için toplam cezalarının 1/3 ünü yüksek güvenliklide infaz etme şartı aranmakta, açığa ayrılmada diğer cezalar yönünden aleyhe durum oluşmaktadır.
ÖRGÜTLÜ SUÇLARDAN MAHKUM OLUPTA ETKİN PİŞMANLIKTAN YARARLANANLARIN AÇIK KURUMA AYRILMALARI
Yönetmeliğin 6/2c maddesi gereğince; "4959 sayılı Topluma Kazandırma Kanunu, mülga 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleri ile Mücadele Kanununun 14 üncü maddesi ve 5237 sayılı Kanunun 221 inci maddesinden yararlananların koşullu salıverilme tarihine iki yıldan az süre kalması" gerekir. Burada her ne kadar TCK.nun 221. Maddesinden yararlananların koşullu salıverilme tarihine 2 yıldan az süre kala açığa ayrılma imkanı olduğu belirtilmiş ise de terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olanlar cezalarını yüksek güvenliklide infaz edeceklerinden yukarıda belirtilen 1/3 oran burada da geçerli olacak ve süresi az olan cezalarda koşullu salıverilme tarihine tam 2 yıl kala açığa ayrılma imkanı olmayacaktır.
Örnek-5 Etkin pişmanlıktan yararlanmakla birlikte Terör örgütü üyeliği suçundan 3 yıl ceza alan bir kimse için uygulanacak koşullu salıverilme oranı 3/4 tür. Yani bu kimse 2 yıl 3 ay cezaevinde kalıp koşullu salıverilecektir. Burada hükümlü 3 ay kapalıda kalıp yönetmeliğin 6/2c maddesi gereğince koşullu salıverilme tarihine 2 yıl kala açığa ayrılacaktır diyemiyoruz. Zira cezasını yüksek güvenliklide infaz etmesi gerektiği için yönetmeliğin 6/1c maddesi gereğince toplam cezası olan 3 yılın 1/3 ünü yani 1 yılı kapalıda (yüksek güvenliklide) infaz etmesi gerekecektir. Bu durumda hükümlü koşullu salıverilme tarihine 1 yıl 3 ay kala açığa ayrılabilecek, 3 ay açıkta kaldıktan sonra son 1 yılı denetimlide geçirecektir.
Peki, etkin pişmanlıktan yararlandığı halde yönetmeliğin 6/1c maddesindeki 1/3 engeline takılan ve bu nedenle açık kuruma daha geç ayrılacak olan bir hükümlü bu engeli aşabilirmi?
CEZA İNFAZ KURUMLARININ YÖNETİMİ İLE CEZA VE GÜVENLİK TEDBİRLERİNİN İNFAZI HAKKINDA YÖNETMELİK'in 5/4 maddesi gereğince; "Yüksek güvenlikli kurumlarda kalmakta olup kanun hükümlerine göre etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanan hükümlüler, ceza süresine bakılmaksızın, Bakanlık onayı ile diğer kurumlarda barındırılabilir."
Bu durumda olan hükümlü Bakanlıktan, yüksek güvenlikli olmayan bir kuruma naklini isteyecek, nakil talebi reddedilirse bu işleme karşı Ankara idare mahkemelerinde yürütmeyi durdurma talepli olarak iptal davası açabilecektir. Nakil talebi kabul edilen ya da açtığı davayı kazanan hükümlü şayet nakil ve dava süreci yetişirse 1/3 engelini aşabilecektir.
Esat Faruk BENLİ
Hukukçu