Büyükşehir Yasası neler getiriyor?

Yeni Yasa ile 13 il belediyesi büyükşehir belediyesi haline gelmiştir. Bu belediyeler şunlardır: Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa ve Van.

Daha önceden Türkiye’de Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Eskişehir, Erzurum, Gaziantep, İstanbul İzmir, Kayseri, Kocaeli, Konya, Mersin, Sakarya ve Samsun olmak üzere 16 büyükşehir belediyesi bulunmaktaydı.

Büyükşehir belediyelerinin sınırları il mülki sınırları olarak değiştirildi. Önceden sadece İstanbul ve Kocaeli büyükşehir belediyeleri için geçerli olan bu durum şimdi tüm büyükşehir belediyeleri için geçerli oldu. Ayrıca büyükşehir belediyesi içinde kalan ilçe belediyelerinin sınırları da ilçe mülki sınırları olarak değiştirildi. (Bu başlık 2012 Kaymakam Adaylığı sınavına katılacak adaylar için soru değeri taşımaktadır.)

Yasa ile 27 büyükşehir belediyesinin (İstanbul ve Kocaeli hariç diğerleri) mülki sınırları içinde kalan tüm köy ve belediyelerin kamu tüzel kişilikleri kaldırıldı. Bunun sonucunda köyler mahalle oldular. Belediyeler ise her biri parçalanmadan kendi isimleriyle mahalle oldular. Bu belediyelerin mahalleleri de kaldırılmış oldu.

İstanbul ve Kocaeli’de ise il mülki sınırları içerisinde bulunan köylerin tüzel kişilikleri kaldırıldı ve bağlı bulundukları ilçe belediyelerinin mahallesi haline geldiler.

29 büyükşehir belediyesinin bulunduğu ildeki il özel idareleri 6360 sayılı Yasa ile kaldırıldı. 5216 sayılı Kanundaki ilk kademe belediyelerini tanımlayan fıkra da kaldırıldı ve bu belediyeler de tarihe karışmış oldu. Ayrıca bu illerde bulunan bucak teşkilatları da kaldırıldı. (Bu başlık 2012 Kaymakam Adaylığı sınavına katılacak adaylar için soru değeri taşımaktadır.)

Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa ve Van illerinde yeni ilçe ve belediyeler kuruldu.

Mevzuatta il özel idarelerine yapılan atıflar, bu Kanun kapsamında tüzel kişiliği kaldırılan il özel idareleri için ilgisine göre bakanlıklara, bakanlıkların bağlı veya ilgili kuruluşları ile bunların taşra teşkilatına, Hazineye, valiliklere, büyükşehir belediyelerine ve bağlı kuruluşlarına veya ilçe belediyelerine yapılmış sayılacak.

Tüzel kişiliği kaldırılan il özel idarelerine 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu ve diğer mevzuatla verilmiş olan yetki, görev ve sorumluluklar ilgisine göre bu kurum ve kuruluşlar tarafından kullanılacak ve yerine getirilecek.

Kaldırılan il özel idarelerinin mahkemelerde süren davalarında ve açılacak yeni davalarda muhatap, devir işleminin yapıldığı ilgili kurum ve kuruluş olacak.

Kanunda yer alan devir, tasfiye ve paylaştırma işlemlerini yürütmek üzere vali tarafından, bir vali yardımcısının başkanlığında, valinin uygun göreceği kurum ve kuruluş temsilcilerinin ve ilgili belediye başkanlarının katılımıyla devir, tasfiye ve paylaştırma komisyonu kurulacak.

Tüzel kişiliği kaldırılan belediye, köy ve il özel idareleri ile büyükşehir belediyesine dönüştürülen belediyelerin personeli, her türlü taşınır ve taşınmazı, hakları, alacakları ve borçları Devir Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonu tarafından ilgisine göre büyükşehir belediyelerine, belediyelere, belediye bağlı kuruluşlarına, Yatırım İzleme ve Koordinasyon Merkezlerine, bakanlıklara, bakanlıkların ilgili ve bağlı kuruluşlarına devredilecek.

Büyükşehir belediyelerine dönüşen il belediyelerinin taşınır, taşınmaz malları ve personeli Komisyon kararıyla ilgisine göre büyükşehir belediyesi ve ilçe belediyeleri ile bağlı kuruluşlar arasında paylaştırılacak

TÜİK’in 2011 yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayım sonuçlarına göre nüfusu 2.000’in altında olan belediyelerin tüzel kişilikleri ilk mahalli idareler genel seçiminden geçerli olmak üzere kaldırılacak ve bu belediyeler köye dönüştürülecek

Bu belediyelerin personeli, her türlü taşınır ve taşınmaz malları, hak, alacak ve borçları il özel idaresine devredilecek.

1- Nüfusu 2.000 altına düştüğü için köye dönüştürülen belediyeler, aralarında 10 km’den fazla uzaklık bulunmamak kaydıyla, 30/6/2013 tarihine kadar belediye meclisinin kararı ile ortak sınırı olan ve 6360 sayılı Kanuna ekli (27) sayılı liste ile tüzel kişiliği sona ermeyen bir belediyeye mahalle olarak katılma talebinde bulunabilir. Katılım işlemi katılınacak belediye meclisinin olumlu kararı ile sonuçlanır. Başka il ya da ilçe mülki sınırındaki bir belediyeye katılım olması durumunda belediye sınırı ile birlikte mülki sınır değişmiş sayılır.

2- Ekli (27) sayılı listede yer almakla birlikte, bu Kanunun yayımlandığı tarihe kadar 5393 sayılı Kanunun 8 inci maddesine uygun olarak birleşme veya katılma yoluyla nüfusunu 2.000’in üzerine çıkaran belediyelerin tüzel kişilikleri korunur.

1- Kanuna göre belediye ve bağlı kuruluşlara devredilen personelden norm kadro ve ihtiyaç fazlası olanlar, ilgili belediye ve bağlı kuruluş tarafından en geç üç ay içinde valiliğe bildirilecek.

2- Komisyon, kendisine gönderilen listelerden ihtiyaç fazlası personelin tespitini yapacak ve bu çalışmayı kırk beş gün içinde tamamlayıp oluşturulan listeleri valinin onayına sunacak.

3- Vali tarafından onaylanan listeler on gün içerisinde İçişleri Bakanlığına bildirecek.

4- İçişleri Bakanlığı bu listeleri atama teklifleri yapılmak üzere Devlet Personel Başkanlığına bildirecek.

5- Bu personelden;

a) 657 sayılı DMK’ye tabi kadrolu memurlar; Devlet Personel Başkanlığına bildirim tarihinden itibaren 90 gün içinde diğer kamu kurum ve kuruluşlarına nakledilecek.

b) 5393 sayılı Kanunun 49 uncu maddesi kapsamındaki tam zamanlı sözleşmeli personel; ise bildirim “unvanı” esas alınarak Devlet Personel Başkanlığınca 90 gün içinde 657 sayılı Kanunun 4/B maddesi çerçevesinde kamu kurum ve kuruluşlarına sözleşmeli personel olarak atanacak. Bu personel yeni kurumlarında 4/B sözleşmeli personel olarak istihdam edilecektir.

c) 4857 sayılı İş Kanununa tabi sürekli işçiler; Devlet Personel Başkanlığınca diğer kamu kurum ve kuruluşlarında unvanları belirlenecek kadrolara 90 gün içinde atanacak. Ataması yapılan işçiler tebliğden itibaren 5 iş günü içinde kurumlarında göreve başlamak zorundalar.

Yasa ile yeni kurulan ilçelere ve yine bu Yasa ile ilk defa kurulan Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıklarına 2013 yılında bütçe kanunu sınırlamalarına tabi olmaksızın memur alma imkanı getirildi. Bu kapsamda, bu kurumlar 2013 içerisinde diledikleri kadar memur alabilirler.

Kanun ile tüzel kişiliği kaldırılan köylerde görev yapan geçici ve gönüllü köy korucuları hâlen görev yaptıkları yerlerde görev yapmaya devam ederler. Bunlar Köy Kanunu ve diğer mevzuatta kendileri için öngörülen haklardan aynı şekilde yararlanmaya devam ederler. Bu yerler için ihtiyaç olması hâlinde aynı usulle yeni görevlendirmeler yapılabilir.

6360 sayılı Yasa ile 3152 Sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’da da yapılan değişiklik ile büyükşehir belediyesi bulunan illerde valiye bağlı olarak Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıkları kuruluyor. Bu başkanlıklar, kamu kurum ve kuruluşlarının yatırım ve hizmetlerinin etkin olarak yapılması, izlenmesi ve koordinasyonu, acil çağrı, afet ve acil yardım hizmetlerinin koordinasyonu ve yürütülmesi, ilin tanıtımı, gerektiğinde merkezi idarenin taşrada yapacağı yatırımların yapılması ve koordine edilmesi, temsil, tören, ödüllendirme ve protokol hizmetlerinin yürütülmesi, ildeki kamu kurum ve kuruluşlarına rehberlik edilmesi ve bunların denetlenmesi gibi görevler üstlenecekler. (Bu başlık 2012 Kaymakam Adaylığı sınavına katılacak adaylar için soru değeri taşımaktadır.)

Büyükşehir belediyeleri, kendi mülkiyetinde veya tasarrufunda bulunan hafriyat sahası, toplu ulaşım hizmetleri, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerinin işletme hakkını 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamında üçüncü kişilere devredebilecek.

Belediyelerin otopark gelirleri büyükşehir belediyesine aktarılacak. Büyükşehir belediyeleri bu geliri kamulaştırma projesi karşılığında otopark tesisi için gerekli arsa alımları ile bölge ve genel otoparkların inşasında kullanacak. Bu gelirler bu belirtilen amaç dışında kullanılamayacak.

Büyükşehir kapsamındaki belediyeler arasında hizmetlerin yerine getirilmesi bakımından uyum ve koordinasyon, büyükşehir belediyesi tarafından sağlanacak. Büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeleri veya ilçe belediyelerinin kendi aralarında hizmetlerin yürütülmesiyle ilgili ihtilaf çıkması durumunda, büyükşehir belediye meclisi yönlendirici ve düzenleyici kararlar alabilecek. (Bu başlık 2012 Kaymakam Adaylığı sınavına katılacak adaylar için soru değeri taşımaktadır.)

Büyükşehir belediyelerinden ayrılma yoluyla belde kurulacağı durumlarda, yeni beldenin sahip olması gereken 50.000 olan alt nüfus sınırı 20.000 olarak aşağıya çekilmiştir. (Bu başlık 2012 Kaymakam Adaylığı sınavına katılacak adaylar için soru değeri taşımaktadır.)

5393 sayılı Belediye Kanununa “Belediye sınırları içinde nüfusu 500’ün altında mahalle kurulamaz” hükmü eklendi. (Bu başlık 2012 Kaymakam Adaylığı sınavına katılacak adaylar için soru değeri taşımaktadır.)

Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyeler, kadınlar ve çocuklar için konukevleri açmak zorundalar. Diğer belediyele kadınlar ve çocuklar için konukevleri açabilirler. (Bu başlık 2012 Kaymakam Adaylığı sınavına katılacak adaylar için soru değeri taşımaktadır.)

İl encümeninin başkanı yine vali olacak. Yeni düzenleme ile il özel idaresi genel sekreteri de artık encümen de yer alıyor.

Ayrıca encümen üye sayısı da düştü. İl genel meclisi kendi üyeleri arasından artık 3 üyeyi encümene yollayacak. Vali ise encümen için birim amirleri arasından 2 üye seçecek. (Bu başlık 2012 Kaymakam Adaylığı sınavına katılacak adaylar için soru değeri taşımaktadır.)

İl özel idarelerinin bütçe tasarıları süresi içerisinde kesinleşmezse vali, durumu İçişleri Bakanlığına bildirecek. İçişleri Bakanının otuz gün içinde vereceği karar kesin karar niteliğinde olacak. Böylece İçişleri Bakanlığı’nın mahalli idareler üzerindeki sınırlı vesayet denetimi yetkisine bir yenisi daha eklenmiş oldu. (Bu başlık 2012 Kaymakam Adaylığı sınavına katılacak adaylar için soru değeri taşımaktadır.)

Muvakkat görev veya seyahat için gidenlere görevlerinin veya seyahatlerinin mahiyetine göre, bir seyahate mahsus olmak üzere veya azami iki sene için Dışişleri Bakanlığınca belirlenen sürede geçerli olmak üzere verilen diplomatik pasaportlar valilere ve büyükşehir belediye başkanlarına da verilebilecek.

Kanunla tüzel kişiliği kaldırılan belediye, il özel idaresi ve köylerden oluşan veya bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren amaçları ortadan kalkacak olan mahalli idare birlikleri, ilk mahalli idareler genel seçiminden önce tüzüklerindeki hükümlere göre tasfiye olunur. Tüzüklerinde hüküm bulunmayan hallerde bu Kanunun devir, tasfiye ve paylaştırmaya ilişkin hükümleri uygulanır. Bu birlikler, Kanunun yayımı tarihinden itibaren, yeni personel istihdam edemezler, taşınır ve taşınmaz mal edinemezler, kendilerine ait taşınır ve taşınmaz malları satamazlar, hizmet alımına ilişkin sözleşme ve borçlanma yapamazlar.

Büyükşehir Yasası TAM METNİ için tıklayınız.

Haber: Kutay Seymen ARIKAN