|
TÜRKİYE CUMHURİYETİ |
|
ANAYASA MAHKEMESİ |
|
|
|
|
|
İKİNCİ BÖLÜM |
|
|
|
KARAR |
|
|
|
HAKAN SELÇUK BEZCİ VE DİĞERLERİ BAŞVURUSU |
|
(Başvuru Numarası: 2021/3838) |
|
|
|
Karar Tarihi: 19/3/2024 |
|
İKİNCİ BÖLÜM |
|
|
|
KARAR |
|
|
|
Başkan |
: |
Kadir ÖZKAYA |
|
Üyeler |
: |
Engin YILDIRIM |
|
|
|
Rıdvan GÜLEÇ |
|
|
|
Yıldız SEFERİNOĞLU |
|
|
|
Kenan YAŞAR |
|
Raportör |
: |
Hüseyin Özgür SEVİMLİ |
|
Başvurucular |
: |
Hakan Selçuk BEZCİ ve diğerleri [bkz. ekli tablo (Ç) sütunu] |
|
Vekilleri |
: |
bkz. ekli tablonun (D) sütunu |
I. BAŞVURUNUN ÖZETİ
1. Başvuru, ceza davasında sanıkların hazır bulunma talepleri reddedilerek ses ve görüntü aktarımı suretiyle duruşmaya uzaktan katılımlarının sağlanması nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.
2. Başvurular, muhtelif tarihlerde yapılmıştır. Ekli listenin (B) sütununda bulunan başvurular, konu yönünden hukuki irtibat bulunması nedeniyle birleştirilmiş ve inceleme 2021/3838 numaralı bireysel başvuru dosyası üzerinden yürütülmüştür.
3. Başvurucular, silahlı terör örgütüne üye olma suçundan farklı mahkemelerde yargılanmıştır. Başvurucuların bir kısmı bazı duruşmalara, bir kısmı da duruşmaların tümüne Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) aracılığıyla katılmıştır. Mahkemeler, başvurucuların silahlı terör örgütü üyeliği suçundan hapis cezasıyla cezalandırılmalarına karar vermiş, bu kararlar olağan kanun yollarından geçerek kesinleşmiştir.
4. Komisyon, başvuruculardan bireysel başvuru harç ve masraflarını karşılama imkânlarının bulunmadığını belirterek adli yardım talebinde bulunanların adli yardım taleplerinin kabulüne, tüm başvurucular yönünden duruşmada hazır bulunma hakkı ile ayrıca başvurucu İbrahim Ceylan yönünden makul sürede yargılanma hakkı ve başvurucu Erkam Bedir Türkmenoğlu yönünden de tanık sorgulama hakkı dışındaki şikâyetlerin kabul edilemez olduğuna, anılan haklara ilişkin şikâyetlerin kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar vermiştir.
II. DEĞERLENDİRME
A. Başvurucu İbrahim Ceylan Yönünden
5. Bireysel başvuruların 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 47. maddesinin beş numaralı fıkrası ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün (İçtüzük) 64. maddesinin bir numaralı fıkrası uyarınca başvuru yollarının tüketildiği tarihten, başvuru yolu öngörülmemiş ise ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde Anayasa Mahkemesine doğrudan veya diğer mahkemeler ya da yurt dışı temsilcilikler vasıtasıyla yapılması gerekir (Yasin Yaman, B. No: 2012/1075, 12/2/2013, § 19).
6. Cumhurbaşkanlığı tarafından yayımlanan 13/7/2021 tarihli kararla, Kurban Bayramı'nın 19/7/2021 Pazartesi günü saat 13.00'te başlayıp 23/7/2021 Cuma günü sona ereceği, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların 19/7/2021 tarihinde yarım gün idari izinli sayılmaları uygun görülmüş ise de bu kararda anılan tarihin resmî tatil olduğuna ilişkin bir ifade yer almamıştır. Öte yandan söz konusu kararda, kurum yöneticilerince gerekli tedbirlerin alınarak hizmetlerin aksatılmaması, zorunlu hizmetlerin yürütülmesi için asgari seviyede eleman bulundurulması konusunda talimata yer verildiği görülmüştür. Bu itibarla söz konusu gün tatil olmadığından mesainin devam ettiği saatlerde resmî işlem ve başvuruların yapılmasına engel bir durum olmadığı anlaşılmıştır (benzer değerlendirmeler için bkz. Abdulkadir Önen, B. No: 2014/16212, 28/9/2016, §§ 30, 31).
7. Genel tatil günlerinin hangileri olduğu 17/3/1981 tarihli ve 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir. Genel tatil olmayan bazı günlerde Cumhurbaşkanlığı tarafından yayımlanan kararlarla kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların idari izinli sayıldıkları ancak bu günlerde kamu kurumlarının açık kaldığı ve resmî işlemlerin devam ettirildiği bilinmektedir (Abdulkadir Önen, § 32).
8. Somut olayda başvurucu, bireysel başvuru formunda nihai kararı 18/6/2021 tarihinde öğrendiğini beyan etmiştir. Bu tarihte başlayan bireysel başvuru süresinin son günü 19/7/2021 olup başvurucu ise 26/7/2021 tarihinde başvuruda bulunmuştur. Başvurucu, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların yarım gün idari izinli sayıldıkları 19/7/2021 tarihi yerine Kurban Bayramı sonrasına denk gelen ilk iş günü olan 26/7/2021 tarihinde başvuruda bulunmasına yönelik mazeret ileri sürmemiştir. Ancak yukarıda açıklandığı üzere belirtilen tarihin resmî tatil olmadığı, Cumhurbaşkanlığı kararıyla kamu kurum ve kuruluşlarında asgari seviyede kamu personelinin bulundurulması şartıyla buralarda çalışan personelin anılan günde idari izinli sayıldığı, tatil olmadığından mesainin devam ettiği ve başvurucuların bireysel başvuru yapmalarına engel bir durum olmadığı anlaşılmıştır.
9. Öte yandan başvurucu 19/7/2021 tarihinde bireysel başvuru evrakını teslim etmek için Anayasa Mahkemesine veya diğer mahkemelere müracaat ettiğine ancak bu kurumlara evrakını teslim edemediğine ya da buralarda yeteri kadar personel görevlendirilmediğine ilişkin bir iddia ileri sürmediği gibi idari izin kararının kamuya ilan ediliş şekli itibarıyla başvuruyla ilgili belirsizlik ve öngörülmezlik yaratıldığını da iddia etmemiştir.
10. Başvuru konusu olayda başvurucunun otuz günlük başvuru süresinin son günü olan 19/7/2021 tarihinde mesai bitimine kadar bireysel başvuruda bulunması gerekirken otuz günlük bireysel başvuru süresi geçtikten sonra 26/7/2021 tarihinde başvuru yaptığı anlaşıldığından başvurunun süre aşımı nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.
B. Başvurucu Erkam Bedir Türkmenoğlu Yönünden
11. Ceza infaz hukukunda müddetname 13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 20. maddesinin dört numaralı fıkrası gereği düzenlenen ve kesinleşen mahkeme kararına istinaden hükümlünün ceza infaz kurumunda ne kadar süre kalacağını gösteren bir belgedir. Müddetnamede; mahkûm olunan cezanın niteliği, cezanın hangi mahkeme tarafından verildiği, Yargıtay aşamasından geçmiş ise ilgili ilama dair bilgiler yer almaktadır. Dolayısıyla müddetnamenin hükümlüye tebliğ edildiği tarihi, başvurucular açısından en geç nihai kararın öğrenildiği tarih olarak kabul etmek gerekir (Hakan Fuat Komili, B. No: 2013/2470, 17/9/2013, § 18).
12. Somut olayda, başvurucunun müddetnamenin 29/9/2021 tarihinde tebliğinden itibaren otuz günlük başvuru süresi geçtikten sonra 22/11/2021 tarihinde bireysel başvuruda bulunduğu anlaşıldığından başvurunun süre aşımı nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.
C. Başvurucular Hakan Selçuk Bezci, Fayik Kızıl, Emrah Dinçaslan ve Senem Yaşlı Yönünden
13. Anayasa Mahkemesince olay ve olguları somut başvuru ile benzer nitelikte olan Hüseyin Aşkan (B. No: 2017/15649, 21/7/2020) ve Birnur Doğan ([GK], B. No: 2020/34420, 31/1/2024) kararlarında uygulanacak anayasal ilkeler belirlenmiştir. Kararda, Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) evrak işlem kütüğü üzerinde yapılan inceleme neticesinde başvurucu ya da (seçilmiş veya atanmış) müdafiinin nihai kararı açarak okuduğu tespit edilen tarih, nihai kararın sonucunu öğrendiği tarih kabul edilerek bireysel başvuru süresi bu tarihten başlatılmış ve başvurunun süre aşımı nedeniyle kabul edilemez olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
14. Somut olaylarda kendileri hakkındaki nihai kararları UYAP üzerinden bizzat başvurucu Hakan Selçuk Bezci 30/9/2020 tarihinde, başvurucu Fayik Kızıl'ın vekili 9/3/2021 tarihinde ve başvurucu Emrah Dinçaslan'ın müdafii 1/2/2021 tarihinde okumuştur. Buna rağmen başvurucu Hakan Selçuk Bezci 27/1/2021 tarihinde, başvurucu Fayik Kızıl 17/4/2021 tarihinde, başvurucu Emrah Dinçaslan ise 26/3/2021 tarihinde otuz günlük bireysel başvuru süresi geçtikten sonra başvuru yapmıştır.
15. Diğer yandan başvurucu Senem Yaşlı'nın müdafii de hakkındaki nihai kararı UYAP üzerinden 18/7/2021 tarihinde okumuştur. Her ne kadar başvurucu Senem Yaşlı bireysel başvuru formunda başvuru tarihini 16/8/2021 olarak belirtmişse de formu teslim ettiği yazı işleri müdürünün formu 19/8/2021 tarihinde havale ettiği ve başvurucunun başvuru harcını aynı tarihte ödediği dikkate alındığında başvurunun formda beyan edilen tarih yerine 19/8/2021 tarihinde yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır.
16. Somut olaylarda başvurucuların nihai kararları UYAP üzerinden öğrendikleri tarihlerden itibaren otuz günlük başvuru süresi geçtikten sonra bireysel başvuruda bulundukları anlaşıldığından başvuruların süre aşımı nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.
D. Başvurucu Mehmet Yücel Karahasanoğlu Yönünden
17. 6216 sayılı Kanun'un 49. maddesinin (7) numaralı fıkrası şöyledir:
"Bireysel başvuruların incelenmesinde, bu Kanun ve İçtüzükte hüküm bulunmayan hâllerde ilgili usul kanunlarının bireysel başvurunun niteliğine uygun hükümleri uygulanır."
18. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 114. maddesinin (1) numaralı fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
"Dava şartları şunlardır:
…
ı) Aynı davanın, daha önceden açılmış ve hâlen görülmekte olmaması.
i) Aynı davanın, daha önceden kesin hükme bağlanmamış olması."
19. 6100 sayılı Kanun’un 115. maddesinin (2) numaralı fıkrası fıkrası şöyledir:
"Mahkeme, dava şartı noksanlığını tespit ederse davanın usulden reddine karar verir. Ancak, dava şartı noksanlığının giderilmesi mümkün ise bunun tamamlanması için kesin süre verir. Bu süre içinde dava şartı noksanlığı giderilmemişse davayı dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddeder."
20. Buna göre bireysel başvuruların incelenmesinde 6216 sayılı Kanun ve İçtüzük'te hüküm bulunmayan hâllerde ilgili usul kanunlarının bireysel başvurunun niteliğine uygun hükümleri uygulanacaktır. Bireysel başvuruya ilişkin mevzuatta mükerrer başvuru düzenlenmemiştir. Dolayısıyla aynı başvurucunun aynı nedenle birden fazla bireysel başvuru yapması durumunda başvurunun 6100 sayılı Kanun’un dava şartlarına ilişkin yukarıda belirtilen hükümleri kıyasen uygulanmak suretiyle reddedilmesi gerekir.
21. Başvurucu, aynı ihlal iddiasıyla daha önce de bireysel başvuru yapmıştır. İkinci Bölüm İkinci Komisyon 10/11/2021 tarihli ve 2018/31015 başvuru numaralı kararıyla başvurucunun adil yargılanma hakkı kapsamındaki duruşmada hazır bulunma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddiasını kabul edilemez bulmuştur.
22. Açıklanan gerekçelerle başvurunun mükerrer olması nedeniyle reddine karar verilmesi gerekir.
E. Başvurucular Cengiz Sayılgan, Aytekin Gezici ve İsmail Bozbay Yönünden
23. Başvurucuların bir kısmı yargılama süreci boyunca, bir kısmı da esaslı işlemlerin yapıldığı celselerde SEGBİS aracılığı ile dinlendiklerini belirterek adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.
24. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde, başvurucular Cengiz Sayılgan ve İsmail Bozbay'ın duruşmalarda bizzat hazır edilmeyip duruşmalara SEGBİS'le katılımlarının sağlanması suretiyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddialarını haklarında verilen mahkûmiyet kararlarına karşı kanun yoluna başvurduklarında ileri sürmedikleri, bu hususun Anayasa Mahkemesince yapılacak olan kabul edilebilirlik değerlendirmesinde dikkate alınmasının uygun olacağı ifade edilmiştir. Diğer yandan her üç başvurucunun da müdafi yardımından da yararlanmak suretiyle herhangi bir sınırlamaya maruz kalmadan ve teknik bir bağlantı sorunu yaşamadan etkili bir şekilde savunma yapma imkânı bulduğu ifade edilmiştir. Başvurucular, Bakanlık görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.
25. 6216 sayılı Kanun'un 45. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca bireysel başvuru yoluna başvurulabilmesi için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması gerekir (Ayşe Zıraman ve Cennet Yeşilyurt, B. No: 2012/403, 26/3/2013, § 16).
26. Somut olayda her üç başvurucunun anılan itirazlarını temyiz kanun yolu başvurusuna dair dilekçelerinde ileri sürmediği, dolayısıyla olağan kanun yollarını tüketmeksizin bireysel başvuruda bulunduğu anlaşılmıştır.
27. Açıklanan gerekçelerle başvurucular Cengiz Sayılgan, Aytekin Gezici ve İsmail Bozbay'ın duruşmada hazır bulunma haklarının ihlal edildiği iddiaları yönünden başvurunun başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.
III. HÜKÜM
Açıklanan gerekçelerle;
A. 1. Başvurucu Mehmet Yücel Karahasanoğlu yönünden başvurunun mükerrer başvuru nedeniyle REDDİNE,
2. Başvurucular İbrahim Ceylan, Erkam Bedir Türkmenoğlu, Hakan Selçuk Bezci, Fayik Kızıl, Emrah Dinçaslan ve Senem Yaşlı yönünden başvurunun süre aşımı nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,
3. Başvurucular Cengiz Sayılgan, Aytekin Gezici ve İsmail Bozbay yönünden duruşmada hazır bulunma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,
B. 1. 6100 sayılı Kanun’un 339. maddesinin iki numaralı fıkrası uyarınca tahsil edilmesi mağduriyetlerine neden olacağından adli yardım talebi kabul edilen başvurucuların yargılama giderlerini ödemekten TAMAMEN MUAF TUTULMALARINA,
2. Diğer başvurucular tarafından yapılan yargılama giderlerinin başvurucular üzerinde BIRAKILMASINA,
C. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 19/3/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.