Çevre ve Şehircilik Bakanlığından:
ANTARKTİKA’DA ÇEVRE KORUMA PROTOKOLÜNÜN UYGULANMASINA DAİR YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, Antarktika Andlaşma Bölgesindeki Türkiye Cumhuriyeti faaliyetlerinin, Antarktika Andlaşması Çevre Koruma Protokolünde belirtilen şartlara uygun olarak yürütülmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, bilimsel, resmi veya lojistik faaliyetlerde bulunmak üzere, Türkiye Cumhuriyeti tarafından Antarktika Andlaşma Bölgesine giriş yapmasına izin verilen faaliyet sahipleri ile bu kişiler tarafından çevrenin korunmasına yönelik olarak gerçekleştirilecek faaliyetlere ilişkin görev ve sorumlulukları kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik; ülkemizin tarafı olduğu 24/6/1990 tarihli ve 20558 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesine Ait Uluslararası Sözleşme (MARPOL 73/78), 14/2/2017 tarihli ve 6774 sayılı Antarktika Andlaşması Çevre Koruma Protokolüne Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun ve 1/5/2017 tarihli ve 2017/10272 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Antarktika Andlaşması Çevre Koruma Protokolüne Katılmamız Hakkında Karar ve 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Andlaşma: 1 Aralık 1959 tarihinde Washington’da imzalanan ve 3/8/1995 tarihli ve 95/7172 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile uygun bulunan Antarktika Andlaşmasını,
b) Antarktika Andlaşma Bölgesi: 60º güney enleminin güneyinde kalan ve Antarktika Andlaşması hükümlerinin geçerli olduğu alanı,
c) Antarktika Andlaşması Danışma Toplantıları: Antarktika Andlaşmasının 9 uncu maddesinde belirtilen toplantıları,
ç) Antarktika Çevresi: Antarktika Andlaşma Bölgesinin ekosistemini,
d) Antarktika Özel Korumalı Bölge: Antarktika Andlaşması Danışma Toplantıları ve Çevre Koruma Komitesi Toplantılarında alınan kararlar çerçevesinde belirlenen, deniz bölgeleri de dâhil olacak şekilde çevresel, bilimsel, tarihi, estetik veya doğal yaşam değerleri barındıran ve girişi izne tabi olan alanları,
e) Antarktika Özel Yönetimli Bölge: Antarktika Andlaşması Danışma Toplantıları ve Çevre Koruma Komitesi Toplantılarında alınan kararlar çerçevesinde belirlenen deniz bölgeleri de dâhil, faaliyetlerin yürütüldüğü veya gelecekte faaliyet yürütülebilecek bölgelerde çevresel etkileri en aza indirmek için belirlenecek alanları,
f) Atık Yönetimi Sorumlusu: Atık yönetimi planını uygulamak ve atık yönetimi kayıtlarını tutmak amacıyla seferi koordine eden tüzel kişi tarafından her sefer öncesinde belirlenecek sefer katılımcısını,
g) Bakanlık: Çevre ve Şehircilik Bakanlığını,
ğ) Çevresel Acil Durum Planı: Antarktika Andlaşma Bölgesinde gerçekleştirilecek faaliyetler kapsamında gerçekleşebilecek döküntü, yangın, kaza ve benzeri acil durumlarda görev ve sorumlulukları, yapılacak işlemleri, hazırlıklı olma, müdahale imkân ve kabiliyetleri ile diğer hususları içeren yazılı plânları,
h) Çevresel Etki Değerlendirmesi Rehberi: Antarktika'da önerilen faaliyetlere yönelik olarak Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) hazırlayanlara destek olmak amacıyla hazırlanan rehberi,
ı) Faaliyet Sahibi: Faaliyeti gerçekleştiren gerçek ve/veya tüzel kişiyi,
i) Faaliyet: Antarktika Andlaşma Bölgesinde gerçekleştirilecek bilimsel çalışmalar ile bu çalışmaları destekleyici resmi ve lojistik faaliyetler de dâhil olmak üzere diğer faaliyetleri,
j) Gemi: Kullanma amacı ne olursa olsun, deniz çevresinde kürekten başka bir aygıtla yola çıkabilen, tüm deniz araçları, hava yastıklı tekne, hidrofil bot, batiskaf, platform gibi her türlü yapıyı,
k) Göz Ardı Edilebilecek Etki: Faaliyetle doğrudan ilişkilendirilmeyen ya da herhangi bir önlem gerektirmeyen, kabul edilebilir düzeydeki etkileri ya da etkinin olmadığı durumu,
l) Gözlemci: Taraf ülkelerin, diğer taraf ülkeleri, Antarktika Andlaşmasının tanımlamış olduğu usuller çerçevesinde gözlemlemek üzere görevlendirmiş oldukları vatandaşlarını,
m) Komite: Antarktika Andlaşması Çevre Koruma Protokolünün 11 inci maddesi gereğince tesis edilmiş olan Çevre Koruma Komitesini,
n) Önemli Olmayan ve/veya Kalıcı Olmayan Etki: Faaliyetle ilişkilendirilebilen her türlü kısa vadeli ve geçici etkiyi,
o) Önemli ve/veya Kalıcı Olan Etki: Faaliyetle ilişkili olarak önemli seviyede tedbir almayı gerektiren ve/veya kalıcılığı olan etkiyi,
ö) Protokol: Antarktika Andlaşması Çevre Koruma Protokolünü,
p) Sefer Lideri: Seferi koordine eden tüzel kişi tarafından görevlendirilen ve Antarktika Andlaşma Bölgesine yapılan bilimsel seferin liderini,
r) Seferi Koordine Eden Tüzel Kişi: Antarktika Andlaşma Bölgesine yapılan bilimsel seferin koordinesinden ve faaliyetlerden sorumlu olan kurum ve kuruluşları,
s) Taraf ülke: Antarktika Andlaşmasına taraf olmuş, danışman veya danışman olmayan ülkeleri,
ş) Yönetim Planı: Antarktika Özel Korumalı Bölgesinde veya Antarktika Özel Yönetimli Bölgesindeki faaliyetlerin yönetilmesi ve buradaki özel değerin veya değerlerin korunmasına yönelik planı,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel İlkeler, Çevresel Acil Durumlar, İzinler ve Çevresel Etki Değerlendirmesi
Genel ilkeler
MADDE 5 – (1) Antarktika Andlaşma Bölgesinde, bilimsel ve resmi faaliyette bulunmak üzere bölgeye giriş yapmasına izin verilen faaliyet sahipleri, faaliyetlerini, Antarktika çevresi üzerindeki etkilerini en aza indirgeyecek şekilde planlamak ve uygulamak zorundadır.
(2) Antarktika Andlaşma Bölgesinde bulunan tarihi alanlar ve anıtlara zarar vermek, yıkmak ve bu varlıkları tehlikeye atmak, verilen izinler dâhilindeki bilimsel faaliyetler dışında maden aramak, etüt yapmak, maden çıkarmak dâhil maden kaynakları ile ilgili her türlü faaliyeti gerçekleştirmek yasaktır.
(3) İzin verilen bilimsel faaliyetler dışında, Antarktika Andlaşma Bölgesinden çıkarılan madenlerin ve paleontolojik buluntuların toplanması ve Antarktika Andlaşma Bölgesi dışına çıkarılması yasaktır.
(4) Bilimsel faaliyetler için numune toplama amacıyla verilen izinler dışında, yenileme kapasitesi göz önünde bulundurularak yerel flora ve fauna popülasyonuna veya habitata zarar verici müdahalede bulunmak yasaktır.
(5) Herhangi bir zararlı sıvı maddenin ve diğer kimyasal maddelerin deniz çevresine zarar verecek miktar ve derişimde denize tahliyesi yasaktır.
(6) Antarktika Andlaşma Bölgesinde gerçekleştirilecek olan faaliyete ilişkin İlk Değerlendirme Raporu ve Kapsamlı Çevresel Etki Değerlendirme Raporu Bakanlık web sayfasından ilan edilen İlk Değerlendirme Raporu Formatı ve Antarktikada Çevresel Etki Değerlendirmesi Rehberi dikkate alınarak faaliyet sahibince hazırlanır veya hazırlatılır. Hazırlanan rapor, Bakanlık tarafından değerlendirilir.
Çevresel acil durumlar ve sorumluluk
MADDE 6 – (1) Çevresel acil durum planı, yapılması planlanan faaliyetlerden doğabilecek zararlara hızlı ve etkin bir şekilde müdahale etmek amacıyla seferi koordine eden tüzel kişi tarafından faaliyet öncesi hazırlanır/hazırlatılır ve onaylanması amacıyla Bakanlığa sunulur. Seferleri koordine eden tüzel kişi, Antarktika Andlaşma Bölgesinde gerçekleştirilen faaliyetlerin yürütülmesi sırasında ortaya çıkabilecek çevresel acil durumlara hızlı ve etkin bir şekilde müdahale etmek zorundadır.
(2) Çevresel acil durum meydana geldiğinde sefer lideri, acil durum ve plan dâhilinde yapılan çalışmalar hakkında Bakanlığa en kısa süre içerisinde bildirimde bulunmak zorundadır. Söz konusu acil durum hakkında taraf ülkelere ve Komiteye Bakanlıkça bilgi verilir.
(3) Bu Yönetmelikte belirtilen hükümler, insan hayatının güvenliği veya yüksek değerdeki gemilerin, uçakların, donanımların ve tesislerin güvenliği veya çevrenin korunmasıyla ilgili acil durumlarda uygulanmaz. Bu acil durumlardan, kapsamlı ÇED hazırlanmasını gerektiren nitelikte olan acil durum faaliyetleriyle ilgili olarak bildirim, Bakanlık tarafından en kısa süre içerisinde tüm taraf ülkelere ve Komiteye yapılır. Ayrıca, Bakanlık tarafından acil durumun oluştuğu tarihi izleyen 90 gün içerisinde acil durumun tüm yönlerini içeren bir rapor taraf ülkelere ve Komiteye sunulur.
İzinler
MADDE 7 – (1) Aşağıda belirtilen;
a) Maden ve paleontolojik buluntuların bilimsel faaliyet için Antarktika Andlaşma Bölgesinden çıkarılması,
b) Antarktika flora-faunası ile mikroorganizmalardan örnekleme yapılarak bu örneğin Antarktika Andlaşma Bölgesi dışına çıkarılması,
c) Yerel bitki ve hayvan türlerinin habitatları veya popülasyonuna müdahale edilmesi,
ç) Yerel olmayan bitki hayvan veya mikroorganizmaların bilimsel amaçlar dâhilinde Antarktika Andlaşma Bölgesine sokulması,
d) Pestisitler, poliklorlu bifeniller, ambalaj malzemesi olarak kullanılan polistiren kürecikler veya dolgu malzemesi cipsler, steril olmayan topraklar ile Antarktika çevresi için zararlı olabileceği öngörülen diğer madde ve preparatların Antarktika Andlaşma Bölgesine sokulması,
e) Bilimsel üs, bilimsel araştırma kampı gibi yapıların inşası, onarımı veya sökümü gibi işlemlerde çalışılması,
için faaliyet sahibi tarafından Bakanlıktan ayrıca özel izin alınması gerekmektedir.
(2) Antarktika Andlaşma Bölgesinde, birinci fıkrada belirtilenler de dâhil olmak üzere tüm faaliyet sahipleri, Bakanlığa Ek-1’de yer alan formla ve bir üst yazı ile başvurarak izin almak zorundadır. Faaliyet sahipleri başvurularında Bakanlık web sayfasından ilan edilecek formları kullanacaktır. Faaliyet sahipleri, Bakanlıktan aldıkları izni, Antarktika Andlaşma Bölgesinde bulundukları süre boyunca yanlarında bulundurmak zorundadır.
(3) Bakanlık, başvuruyu uygun bulması halinde Türkçe ve İngilizce dillerinde Ek-2’de yer alan onay belgesini düzenler.
(4) Bakanlık tarafından verilen izinler bir yıl süreyle geçerli olup, talep edilmesi durumunda verilen izin aynı faaliyet için iznin bitiş süresinden itibaren birer yıllık süreler ile uzatılabilir.
(5) Bakanlık vermiş olduğu izinleri Dışişleri Bakanlığına bildirir.
(6) Antarktika Andlaşma Bölgesinde gerçekleştirilecek faaliyetlerin Antarktika Çevresi üzerinde olumsuz etkileri olması veya tehdit oluşturması durumunda, faaliyete ilişkin izin Bakanlık tarafından değiştirilebilir, askıya alınabilir veya iptal edilebilir.
(7) Gerekli izinleri alarak Antarktika Andlaşma Bölgesine gitmiş olan faaliyet sahipleri, yapmış oldukları çalışmaları konu alan ve Bakanlık web sayfasında ilan edilen format çerçevesinde hazırlanacak bilgilendirme raporunu, sefer bitiminden sonraki bir ay içinde Bakanlığa sunmak zorundadır.
(8) İzin başvurusunda bulunan faaliyet sahipleri tarafından Protokolün üçüncü maddesinde öngörülen Antarktika Çevresinin korunması için belirlenmiş olan temel prensipler ile çelişen faaliyet önerisinde bulunulması veya bu Yönetmeliğin öngördüğü görev veya yasakları başvurunun sunulduğu tarihten önceki 10 yıllık dönem içinde ihlal etmiş olanlara izin verilmez, verilmiş bir izin varsa iptal edilir. Bu Yönetmeliğin yayımından sonra söz konusu görev ve yasakları ihlal edenlere 10 yıl süre ile izin verilmez.
(9) Antarktika Andlaşması Bölgesinde iken, flora ve faunadan örnek alınması ve herhangi bir Antarktika Özel Korumalı Bölgesine girişin öngörüldüğü durumlarda ikinci ekte yer alan izin onayı, Sefer Lideri tarafından uygun görülmesi halinde talep edene verilir.
Çevresel etki değerlendirmesi
MADDE 8 – (1) Antarktika Andlaşma Bölgesinde gerçekleştirilecek faaliyetlere yönelik olarak çevresel etki değerlendirmesinin yapılması zorunludur. Faaliyete ilişkin olarak faaliyet sahibi tarafından Ek-1’de yer alan ön bildirim formu ve ilgili belgeler Bakanlığa sunulur.
(2) Sunulan ön bildirim formu ve ilgili belgeler Bakanlık tarafından üç etki kategorisinde değerlendirilir.
a) Göz ardı edilebilecek etki.
b) Önemli olmayan ve/veya kalıcı olmayan etki.
c) Önemli ve/veya kalıcı olan etki.
(3) Öngörülen faaliyetin etkisi göz ardı edilebilecek seviyede ise faaliyet sahibine Bakanlık tarafından faaliyetin gerçekleştirilmesinde sakınca olmadığına dair yazı verilir.
(4) Faaliyet önemli olmayan ve/veya kalıcı olmayan etkiye sahip ise Bakanlık tarafından faaliyet sahibinden ilk değerlendirme raporu istenir. İlk değerlendirme raporunda;
a) Faaliyetin kapsadığı sahanın mevkii bilgileri, başlangıç-bitiş süresi, konusu ve kısa özeti,
b) Faaliyetin, hem tek başına hem de diğer alanlarda gerçekleşen faaliyetlerle birlikte kümülatif etkilerinin değerlendirmesi,
c) Faaliyetin, Antarktika Andlaşma Bölgesinde gerçekleştirilen diğer bir faaliyeti olumsuz yönde etkileyip etkilemeyeceği,
ç) Faaliyetin, çevresel açıdan güvenli bir şekilde gerçekleştirileceğini teminen, teknolojik imkân ve prosedürlerin mevcut olup olmadığı,
d) Faaliyetin, olası olumsuz etkilerini önceden tespit etmek ve erken uyarı geliştirmek amacıyla; faaliyetin, Antarktika Çevresi üzerindeki etkisinin ayrıntılı değerlendirmesi yapılarak olası etkiler için alınması gereken önlemlerin tespiti; önlemlerin değerlendirilmesi ve doğrulanması için ilgili çevresel parametrelerin ve ekosistem bileşenlerinin izlenmesi ve izleme sonuçlarının paylaşılmasına yönelik taahhüt ve izleme planına ilişkin detaylar,
e) Olası kaza durumlarında, bu kazalara hızlı ve etkin şekilde müdahale edilebilmesi için yeterli kapasitenin olup olmadığı bilgisi,
yer alır.
(5) İlk değerlendirme raporuna göre çevresel açıdan sakınca oluşturabilecek projeler için gerekli önlemlerin alınması ya da alternatiflerin sunulması Bakanlık tarafından talep edilir. İzleme çalışmaları sonucunda, faaliyetin çevresel etki değerlendirmesinde belirtilen esaslara uygun olmadığının belirlenmesi halinde, olumsuz etkilerin en aza indirilmesi faaliyet sahibi tarafından sağlanır. Gerekli olduğu hallerde, faaliyet, Bakanlık tarafından askıya alınabilir, değiştirilebilir veya iptal edilebilir.
(6) Faaliyetin etkisi önemli ve/veya kalıcı ise kapsamlı çevresel etki değerlendirme raporu Bakanlık tarafından faaliyet sahibinden istenir. Kapsamlı ÇED raporu, Bakanlık web sayfasından ilan edilen Antarktika’da Çevresel Etki Değerlendirmesi Rehberi doğrultusunda hazırlanarak sunulur.
(7) Bakanlık, faaliyet türüne göre ek bilgi ve belgeler isteyebilir.
(8) Bakanlık tarafından uygun bulunan kapsamlı ÇED raporu taslağı Antarktika Andlaşması Danışma Toplantısından en az 120 gün önce taraf ülkelerin ve Komitenin görüşlerine Bakanlık tarafından iletilir. Kapsamlı ÇED raporları halkın erişimine ve taraf ülkelerin görüşüne açılır.
(9) Kapsamlı ÇED raporuna konu olan faaliyetin etkisinin değerlendirilmesi ve doğrulanması için temel çevresel göstergeler, faaliyet sahibince uygun şekilde izlenir. İzleme sonuçları, faaliyet sahibince Bakanlığa yıllık olarak en geç Ağustos ayı sonuna kadar raporlanır.
(10) İzleme çalışmaları sonucunda, faaliyetin çevresel etki değerlendirmesinde belirtilen esaslara uygun olmadığının belirlenmesi halinde, olumsuz etkilerin en aza indirilmesi faaliyet sahibi tarafından sağlanır. Gerekli olduğu hallerde, faaliyet, Bakanlık tarafından askıya alınabilir, değiştirilebilir veya iptal edilebilir. Bakanlık, gerekli görmesi halinde yeni bir kapsamlı ÇED raporu hazırlanmasını isteyebilir. Alanın eski haline getirilmesi faaliyet sahibi tarafından sağlanır.
(11) Nihai kapsamlı ÇED raporu, Antarktika Andlaşma Bölgesinde faaliyete başlanmadan en az 60 gün önce Bakanlık tarafından tüm taraf ülkelere dağıtılır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Antarktika Flora ve Faunasının Korunması
Yerel flora ve faunanın korunması
MADDE 9 – (1) Bilimsel çalışma amacıyla faaliyet için verilen izinde belirtilenden daha fazla flora ve fauna örneği alınamaz. Söz konusu örnekleme sayısı sefer lideri tarafından tespit edilerek kayıt altına alınır. Sahada yapılan çalışmalarda faaliyet izninde belirtilenden daha fazla veya farklı türde örnekleme ihtiyacı olması ve bu ihtiyacın önemli bir etki oluşturmayacağına sefer lideri tarafından karar verilmesi halinde, sefer liderinin yazılı izni ile örnekleme sayısı ve türü değiştirebilir. Bu hususlar 19 uncu maddenin üçüncü fıkrasına göre Bakanlığa raporlanır.
(2) Bölgedeki flora ve faunanın mevcut olan ekolojik dengesinin korunması için verilen izinlerin sınırlayıcı olması zorunludur.
Yerel olmayan türlerin bölgeye götürülmesi
MADDE 10 – (1) Verilen bir izin bulunmuyorsa yerel olmayan bitki, hayvan, mikroorganizma ile köpeklerin, canlı kümes hayvanlarının ve canlı kuşların Antarktika Andlaşma Bölgesine götürülmesi yasaktır. Bu yasak, tüketime hazır gıda maddeleri için geçerli değildir.
(2) Mantar, tüberküloz enfeksiyonu, Newcastle hastalığı gibi bulaşıcı bir hastalık taşımadığına dair sertifikalandırılması halinde, tüketime hazır kümes hayvanları Antarktika Andlaşma Bölgesine götürülebilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Atık ve Atıksu Yönetimi
Atık ve atıksuların bertarafı
MADDE 11 – (1) Antarktika Andlaşma Bölgesine düzenlenen seferler kapsamında;
a) Hiçbir atık bölgeye sokulamaz.
b) Oluşan atıklar (Protokole uygun şekilde yakılarak bertaraf edilecek gıda atıkları hariç) bölgeden çıkarılır.
c) Bölgede oluşan atıklar 12 nci maddenin birinci fıkrasında belirtilen türlere göre uygun şekilde geçici depolanır. Atık konteynerlerinin üzerinde, atık türünü belirten etiketler bulundurulur.
ç) Atıklar, çevreye ve insan sağlığına zarar oluşturmayacak ortamlarda birbirleri ile reaksiyona girmeyecek şekilde depolanır.
d) Bölgeye düzenlenen seferlerde oluşan gıda atıklarının geçici depolama süresi, sefer süresini aşamaz. Sefer süresi tamamlandığında bu atıklar da bölgeden çıkarılır. Diğer atıkların geçici depolama süresine ise atık türü, miktarı, riskler dikkate alınarak seferi koordine eden tüzel kişi tarafından karar verilir.
e) Bölgede oluşan atıklar ile yakılarak bertaraf edilen atıkların küllerinin geçici depolanmasına ilişkin usul ve esaslar, Türkiye’nin Antarktika Bilimsel Üssüne ilişkin hazırlanacak atık yönetim planında belirtilir.
(2) Aşağıdaki atıkların Antarktika Andlaşma Bölgesinden çıkarılarak bertaraf edilmesi seferi koordine eden tüzel kişinin sorumluluğundadır:
a) Radyoaktif malzemeler.
b) Piller.
c) Sıvı ve katı yakıtlar.
ç) Zararlı düzeyde ağır metal veya zehirli veya tehlikeli kalıcı bileşenler içeren atıklar,
d) Polivinilklorür (PVC), poliüretan köpük, polistiren köpük, lastik ve makine yağları, işlenmiş kereste ve yakıldığında zararlı emisyonlar oluşturacak katkılar içeren diğer ürünler.
e) Protokolün üçüncü ekinin üçüncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca yakılması koşuluyla düşük yoğunluktaki polietilen malzemeler hariç (atıkların biriktirilmesi için kullanılan torbalar gibi) tüm diğer plastik atıklar.
f) Yakıt varilleri.
g) Diğer yanıcı olmayan atıklar.
Ancak, (f) ve (g) bentlerinde yer alan atıkların kaldırılması yükümlülüğü, bu tür atıkların kaldırılmasının atıkların hâlihazırdaki yerlerinde bırakılmasından daha fazla olumsuz çevresel etkisinin olacağı durumlar için geçerli değildir.
(3) Yakılmadığı ve otoklavla steril hale getirmek için diğer şekillerde işlem görmediği müddetçe, aşağıda yer alan atıklar seferi koordine eden tüzel kişi tarafından Antarktika Andlaşma Bölgesinden çıkarılır:
a) Mikroorganizmaların laboratuvar kültürü ve bitki patojenleri.
b) Mont ve uyku tulumu gibi kişisel kullanım için olanlar hariç bölgeye getirilmiş kuş ürünleri.
(4) Gıda atıkları mümkün olduğunca zararlı emisyonları azaltan yakma fırınlarında yakılır. Bu işlem sonucunda çıkan küller, Antarktika Andlaşma Bölgesinden çıkarılır.
(5) Antarktika Andlaşma Bölgesinde açık havada ateş yakılması ve taze su sistemlerinin yakınlarında atıkların geçici olarak depolanması yasaktır.
(6) Poliklorlubifenil (PCB), steril olmayan toprak, polistiren köpükler, yongalar veya benzeri ambalajlar veya bilimsel, tıbbi kullanım veya hijyen amacıyla gerekli olanlar haricindeki böcek ilaçları, Antarktika Andlaşma bölgesine sokulamaz.
(7) İkinci fıkra kapsamına girmeyen sıvı atıklar ve evsel atıksular;
a) Öncelikle seferi koordine eden tüzel kişi sorumluluğunda Antarktika Andlaşma Bölgesinden çıkarılır.
b) Bilimsel üslerde oluşan ve (a) bendi uyarınca Antarktika Andlaşma Bölgesinden çıkarılamayan evsel atıksular ve diğer sıvı atıkların deniz buzu, buz sahanlıkları veya karadaki buz kütleleri üzerinde bertaraf edilmesinden mümkün olduğunca kaçınılır. Bu amaçla gerekli arıtma işlemi uygulanarak atıksular deşarj edilir. Atıksu arıtımı sonucu oluşan çamur MARPOL Sözleşmesinin dördüncü eki dikkate alınarak denize deşarj edilebilir.
c) Atıksu miktarı, meteorolojik şartlar gibi çeşitli nedenlerle evsel atıksuların arıtımının mümkün olmadığı durumlarda bu atıksuların derin buz çukurlarında bertaraf edilmesi mümkündür. Bu çukurlar, buzsuz bölgelerde veya kar ve/veya buzların yüksek hızla ortadan kalktığı bölgelerde sonlandığı bilinen buz akıntı hatları üzerinde bulunamaz.
ç) (a) bendine uygun şekilde çıkarılamayan evsel atık sular deniz çevresinin özümseme kapasitesi de dikkate alınarak ilk seyrelme ve hızlı yayılma için koşullar mevcut ise 12 deniz mili açıkta doğrudan denize tahliye edilebilir.
(8) Saha kamplarında oluşan atıklar, bilimsel üsse veya gemilere taşınmak zorundadır.
Atık yönetim planları
MADDE 12 – (1) Antarktika Andlaşma Bölgesinde gerçekleştirilecek faaliyetlerden kaynaklanan çevresel etkilerin değerlendirilebilmesi için gemi, bilimsel üs ve kamp alanlarında oluşacak atıkların kaydı aşağıda belirtildiği gibi sınıflandırılarak tutulur:
a) Kanalizasyon ve evsel atık su.
b) Yakıt ve makine yağı dâhil olmak üzere kimyasallar ve diğer sıvı atıklar.
c) Gıda atıkları.
ç) Yakılacak katı atıklar.
d) Diğer katı atıklar.
e) Radyoaktif maddeler.
(2) Atıkların Antarktika çevresine daha fazla zarar vermesinin engellenmesi için Antarktika Bilimsel Üs faaliyetleri ve kamp sahalarına ilişkin atık yönetim planı bu üssü ve kamp sahasını işleten kuruluşça, gemiler için ise gemi işletenince hazırlanır veya hazırlatılır. Bu planlar ihtiyaç halinde güncellenir.
(3) Bilimsel üsler ve gemiler için hazırlanacak olan atık yönetim planlarında bulunması gereken hususlar Protokolün üçüncü ekine göre düzenlenir.
(4) Oluşan atıklar ve bu atıkların bertarafına ilişkin kayıtlar atık yönetim sorumlusu tarafından gerçekleştirilir. Bu kayıtlara ilişkin hususlar seferi koordine eden tüzel kişi tarafından seferi takip eden Ağustos ayının sonuna kadar Bakanlığa raporlanır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Antarktika Andlaşma Bölgesinde Deniz Kirliliğinin Engellenmesi
Petrol ve petrol türevli maddelerin denize deşarjı
MADDE 13 – (1) Antarktika Andlaşma Bölgesinde MARPOL Sözleşmesinin birinci eki kapsamında yer alan petrol, petrol türevli ürünler ile MARPOL Sözleşmesinin ikinci eki kapsamında yer alan zehirli sıvı madde atıklarının denize deşarjı yasaktır. Gemiler ve tesisler, bu atıkları yalnızca Antarktika Andlaşma Bölgesi dışında atık kabul tesislerinde veya MARPOL Sözleşmesinin birinci ve ikinci eki uyarınca izin verildiği şekilde tahliye eder.
Katı atıkların denize boşaltımı
MADDE 14 – (1) Kâğıt ürünler, bez parçaları, cam, metal, şişeler, seramik ve porselen malzemeler, kül, talaş, koruma ve kaplama malzemeleri dâhil tüm atıklar ile sentetik halatlar, sentetik balık ağları ve plastik çöp torbaları da dâhil bütün plastiklerin denize atılması yasaktır.
(2) Antarktika Andlaşma Bölgesi içerisinde gemilerden kaynaklı olarak, MARPOL Sözleşmesinin beşinci ekinde izin verilen durumlar hariç olmak üzere, gıda atıkları parçalayıcı veya öğütücüden geçirildiğinde karadan veya buz sahanlığından 12 mil uzaklıkta denize tahliye edilebilir. Bu gıda atıklarının parçalandıktan sonra boyutlarının 25 milimetreden büyük olmasına izin verilmez.
Gemilerden atıksuların deşarjı
MADDE 15 – (1) Gemi kaynaklı olarak, karadan veya buz sahanlığından 12 deniz mili açığına kadar MARPOL Sözleşmesinin dördüncü eki kapsamında yer alan pis suların denize deşarjının yapılması yasaktır. Bu mesafenin ötesinde evsel atıksular 4 knottan düşük olmayan bir hızla gidilirken boşaltılabilir. Bu hız sınırı 10 kişiden az taşıma kapasitesi olan gemiler için uygulanmaz.
(2) MARPOL Sözleşmesinin dördüncü ekine aykırı olarak atıksu deşarjı yasaktır. Ancak;
a) Arıtılmış ve dezenfekte edilmiş atıksular buz sahanlığı veya karaya bağlı buzlardan ve buz konsantrasyonu 1/10’dan fazla olan alanlardan 3 veya daha fazla deniz mili uzaklıkta deşarj edilebilir.
b) Arıtılmamış ve dezenfekte edilmemiş atıksular buz sahanlığı veya karaya bağlı buzlardan ve buz konsantrasyonu 1/10’dan fazla olan alanlardan 12 veya daha fazla deniz mili uzaklıkta deşarj edilebilir.
Gemilerin tank kapasitesi ve atık kabul tesisleri
MADDE 16 – (1) Türk bayrağı çekme hakkı bulunan ve Antarktika Andlaşma Bölgesinde faaliyette bulunacak olan veya bu faaliyetleri destekleyen gemilerin, Antarktika Andlaşma Bölgesine girmeden önce MARPOL Sözleşmesinin birinci, ikinci ve dördüncü ekleri kapsamındaki atıklar ile MARPOL Sözleşmesinin beşinci eki kapsamındaki atıkların depolanması için gemide yeterli kapasite oluşturulur. Kapasitenin uygunluğunun gemiye ait ilgili belgeler üzerinden kontrolü seferi koordine eden tüzel kişinin sorumluluğundadır.
(2) Gemilerin Antarktika Andlaşma Bölgesini terk ettikten sonra atıklarını atık kabul tesislerine teslim ettiğine ilişkin bilgiler seferi koordine eden tüzel kişi tarafından kontrol edilir.
Önleyici tedbirler
MADDE 17 – (1) Antarktika deniz çevresinin kirlenmesini önlemek, kirliliği azaltmak ve kirliliğe müdahalede bulunmak amacıyla MARPOL Sözleşmesi kapsamında kabul edilen hususlar uygulanır.
(2) Antarktika bilimsel üssü kaynaklı olarak deniz çevresinin petrol ve diğer zararlı maddelerle kirlenmesinin önlenmesine yönelik olarak risk değerlendirmesi ve acil müdahale planı hazırlanması ve Bakanlıktan uygun görüş alınması gerekmektedir. Antarktika Bilimsel Üssünde acil müdahale için gerekli malzeme ve ekipmanların bulundurulması bilimsel üssü işleten kuruluşun sorumluluğundadır.
ALTINCI BÖLÜM
Alan Koruma ve Yönetimine İlişkin Usul ve Esaslar
Özel korumalı bölge
MADDE 18 – (1) Özel korumalı bölgelere giriş izni bilimsel faaliyet gerçekleştirecek kişilere ve bu kişilerin bölgeye ulaştırılmasından sorumlu olan lojistik personele sefer lideri veya yetkilendirdiği kişi tarafından yazılı olarak verilir.
(2) İznin yanında Yönetim Planının ilgili bölümleri de verilir. Eğer bölgenin herhangi bir Yönetim Planı bulunmuyorsa ancak bölgedeki ekolojik sistemi tehlikeye atmayacak bir bilimsel amaç için izin verilir.
(3) Devam eden veya planlanan bilimsel araştırmalar kapsamında koruma veya yönetim alanı olarak ilan edilmesine ihtiyaç duyulan alanları korumak amacıyla bu alanlar, özel korumalı bölgeleri veya özel yönetimli bölgeler olarak Bakanlık tarafından Antarktika Çevre Koruma Komitesine ve/veya Antarktika Deniz Canlı Kaynaklarının Korunması Komisyonuna bir koruma planı ile teklif edilebilir. Yönetim Planı Protokolün beşinci ekinde belirtildiği gibi hazırlanır. Beş yılda bir planlar güncellenir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Bilgi Paylaşımına İlişkin Usul ve Esaslar
Bilgi paylaşımı
MADDE 19 – (1) Bilimsel faaliyetin gizliliğinin korunması esas alınarak, Antarktika Andlaşma Bölgesinde gerçekleştirilecek faaliyetlere ilişkin yürütülecek çevresel etki değerlendirmesi sürecinde aşağıda yer alan bilgiler diğer taraf ülkelerin erişimine Bakanlıkça açık hale getirilir:
a) Teklif edilen faaliyetlerin çevresel etkilerinin değerlendirme usulleri.
b) Ön değerlendirmeler ve bunların sonucunda alınan kararların yıllık listesi.
c) Ön değerlendirme sonucunda göz ardı edilebilecek etkilerin bulunduğunun anlaşıldığı durumlarda ve kapsamlı ÇED sürecine giren faaliyetin etkisini değerlendirmek ve doğrulamak için izleme ve uygulanan diğer usullere ilişkin bilgiler.
ç) Nihai kapsamlı ÇED raporunda yer alan olası etkiler ile faaliyetin avantajlarının kıyaslandığı değerlendirme çalışmasına ilişkin bilgiler.
(2) Protokolün 17 nci maddesinin 1 inci bendi uyarınca Antarktika Andlaşma Bölgesinde bu Yönetmelik kapsamında yürütülen faaliyetlere ilişkin yıllık raporlama faaliyet sahibi tarafından yapılır. Bakanlıkça, faaliyet sahipleri tarafından yapılan raporlar değerlendirilerek oluşturulan ülke raporu Çevre Koruma Komitesine sunulur.
(3) Antarktika Andlaşma Bölgesinden alınan her bir flora ve fauna elemanının kayıt ve istatistiklerinin toplanması ve ulaşılabilir kılınması zorunludur. Verilen izinlerin ayrıntılarına ilişkin bilgiler her yıl en geç Ağustos ayı sonuna kadar seferi koordine eden tüzel kişi tarafından Bakanlığa iletilir. Bakanlık yıllık raporlama kapsamında Çevre Koruma Komitesini bilgilendirir.
(4) Çevresel acil durumlarda gerçekleştirilen faaliyetler esnasında flora-faunaya zarar verilmesi durumunda tüm taraf ülkelere Bakanlık tarafından bilgi verilir.
(5) 12 nci madde uyarınca hazırlanan atık yönetim planları, Bakanlık tarafından Çevre Koruma Komitesine sunulacak olan yıllık rapora dâhil edilir.
(6) 18 inci madde gereğince Antarktika Özel Korumalı Bölgelerine giriş için verilen izinlerin sayısı ve yapısı ve yürütülen faaliyetlere ilişkin özet bilgiler her yıl en geç Ağustos ayının sonuna kadar seferi koordine eden tüzel kişi tarafından Bakanlığa raporlanır. Bakanlık yıllık raporlama kapsamında Çevre Koruma Komitesini bilgilendirir.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Denetim
Denetim
MADDE 20 – (1) Antarktika Andlaşmasının 7 nci maddesi ve Çevre Koruma Protokolünün 14 üncü maddesine göre, Andlaşmanın şartlarının Türkiye Cumhuriyeti tarafından yerine getirildiğinin kontrol edilmesi için, diğer taraf ülkelerce görevlendirilmiş olan gözlemcilerin, Antarktika Andlaşma Bölgesinde bulunan Türkiye Cumhuriyeti’ne ait olan tesislere ve dokümanlara erişimi sağlanır.
(2) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının gözlemci olarak görevlendirilmesi halinde, denetim raporları, denetime tabi tutulan taraf ülkeye değerlendirmeleri amacıyla gönderilir. Denetime tabi tutulan ülke tarafından rapor ve değerlendirmeler, Antarktika Andlaşması Sekretaryasına iletilir, Antarktika Andlaşması Danışma Toplantısında görüşüldükten sonra halkın erişimine açılır.
(3) Antarktika Andlaşma Bölgesine gözlemci olarak gönderilecek Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, Cumhurbaşkanlığı ve/veya yetkilendirdiği kurum/kuruluş tarafından yetkilendirilir.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
İdari yaptırım
MADDE 21 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edilmesi durumunda 2872 sayılı Kanunun 20 nci maddesinde belirtilen idari nitelikteki cezalar ve/veya 26 ncı maddesinde belirtilen adli nitelikteki ceza hükümleri uygulanır.
Yürürlük
MADDE 22 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 23 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve Şehircilik Bakanı yürütür.
