Ruhsat; Devletin egemenlik alanlarında (topraklarında, karasularında ve hava sahasında) kamusal alanı ilgilendiren iş ve işlemlerin gerçekleştirilebilmesi için verdiği izindir. İdare bu izni kamu güvenliği ve sağlığı için getirilen kriterlerin sağlanması karşılığında verir. ‘Ruhsat’ bir bakıma Devletin egemenliğinin tecellisidir. Araçtan silaha, marketten madene, avcılıktan inşaata kadar pek çok konu ruhsata tabidir. Ruhsatlar kişilerin mahreminin/özel hayatının dışına taşan konulara ilişkindir. Ruhsat uygulaması Devletin, toplu yaşamın karmaşasını engellemesi ve denetim yapabilmesi için gereklidir, aynı zamanda kayıt tutmaya da yarar. Tabii devletin de kamu yararı amacıyla yerine getirdiği bu işi keyfi yapmadığını ortaya koyacak mekanizmaları oluşturması ama bunun yanında getirilen şartların çok da boğucu olmaması gerekir. Bu çalışmada devletin düzenleme ve tasarruf yetkisinin sadece işyeri açmaya ilişkin ruhsat ve izinlerle ilgili kısmını mevzuat, emsal kararlar ve konuyla ilgili bakanlık görüşleri ışığında irdeleyeceğiz.
İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATI VERİLMEYENLER VE İPTAL EDİLENLER NASIL İTİRAZ EDEBİLİR? YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARARI ALINMASI İÇİN ŞARTLAR NELERDİR?
İşyeri ruhsatı vermek idareler için bir yetki olduğu kadar bir sorumluluktur. Şartları taşımasına rağmen ruhsat başvuruları reddedilenler ya da geçerli bir sebep yokken işyeri ruhsatı iptal edilenler bu işlemlerin iptali için bağlı bulundukları İdare Mahkemesinde dava açarak ruhsatlarına ulaşabilirler. Açılan dava sonucunda ruhsat talebinin haksız olarak reddedildiğine ya da ruhsatın haklı bir neden olmaksızın iptal edildiğine hükmedilirse işyerinin haksız yere kapalı kaldığı süre için başvuru sahibine tazminat ödenmesi gerekecektir. (Danıştay 10. Daire 11.10.1995) Bu nedenle eğer bariz bir hukuka aykırılık bulunuyorsa dava açma yoluna gitmeden önce tazminat sorumluluğu hatırlatılarak işlemi yapan idareye yazılı itiraz yoluyla da başvurulabilir.
İptal davası açmak tek başına işlemin Yürütmesinin Durdurulmasını sağlamayacağından, ruhsat konusunun dava sonuçlanana kadar sürüncemede kalmaması için davanın Yürütmenin Durdurulması talepli açılması gerekir. Yürütmenin Durdurulması kararı verilirse idare bu mahkeme kararına uygun olarak işlem yapmak durumunda kalacak ve işyeri faaliyetine devam edebilecektir. Yürütmenin Durdurulması kararının verilebilmesi için hukuka aykırılığın ortaya konması ve mevcut durumun telafisi güç veya imkansız zararlar doğuracağının gösterilmesi gerekir. Gerek iptal davası açmada gerekse yürütmeyi durdurma talebinin gerekçesini oluşturmada, mevzuat ve yargı kararlarıyla ortaya koyulan kriterleri bilmek önem taşımaktadır. Bu kriterlere ilişkin şu örnekler verilebilir:
- İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin (bundan sonra ‘yönetmelik’ olarak anılacaktır) 8. maddesine göre işyeri devrinde dosyadaki mevcut belgeler esas alınır. İdare devredilecek işyerinin dosyasında mevcut olan belgelerle işlem yapmayıp yenilerini talep eder ve bu nedenle başvuruyu reddederse yönetmeliğin ilgili maddesi gösterilerek ruhsat talebinin reddi işlemi iptal edilebilir ve aynı nedenle yürütmesinin durdurulması sağlanabilir.
- Ruhsat vermeye yetkili idareler, ruhsat başvurularını değerlendirirken emsal işyerleriyle eşitliğe ve hakkaniyete de dikkat etmelidir. (Danıştay 2. Daire 09.06.2021)
- İşyeri ruhsatının, yetkili idarenin en üst amiri veya görevlendireceği yetkili yerine belediye encümenince iptal edilmesi hukuka aykırıdır. (Danıştay 2. Daire 21.09.2021) Bu durum dava açıldığı takdirde işlemin yetki yönünden iptali sonucunu doğurur. Keza aynı gerekçe yürütmenin durdurulması talebinde de kullanılabilir.
- İşyerinin mevzuata aykırı faaliyette bulunması nedeniyle kapatılması için mahallin en büyük mülki amirinin emrinin gerektiği düzenlenmiştir. (2559 sayılı Kanun Madde 7) Bu olmadan doğrudan polis tarafından kapatılması iptal sebebi olacaktır. (Danıştay 8. Daire 03.04.2003)
- İlçe belediyesi tarafından verilen ruhsatın büyükşehir belediyesi tarafından iptal edilmesi üzerine açılan dava da işlemin iptaliyle sonuçlanacaktır. (Danıştay 2. Daire 06.04.2021)
- Belirli bir içkili yer bölgesi tespiti bulunmadan, içkili yer bölgesinde yer almadığı nedeniyle bir işletmenin ruhsat talebinin reddedilmesi hukuka aykırıdır. (Danıştay 8. Daire 2014)
İŞYERLERİ ARASINDA RUHSATLANDIRMA BAKIMINDAN NE GİBİ FARKLAR VARDIR ?
İşyerlerini, Sıhhi Müesseseler, Gayrisıhhi Müesseseler ve Umuma Açık İstirahat ve Eğlence Yerleri olmak üzere ayırabiliriz.
Gayrisıhhi işyerlerini; duman, koku, is, gürültü, atık gibi nedenlerle çevreye ve insan sağlığına etkisi olan işletmeler olarak tanımlayabiliriz; fabrikalar, gıda üretimi yapan tesisler, akaryakıt istasyonları gibi. Bunlar, kendi içinde 1. 2. ve 3. sınıf gayrisıhhi işletmeler olarak ayrılırlar. 1. sınıf gayrisıhhi müesseseler yerleşim yerlerinden uzak bulundurulmak zorundadır. 2. sınıf olanlar ancak inceleme neticesinde sorun olmayacağı tespit edilirse yerleşim yerleri yanında açılabilir. 3. sınıf olanlar ise yerleşim yerleri yakınında açılabilir ancak sıhhi kontrole tabi tutulabilirler.
Sıhhi işyerlerini; gayrisıhhi müesseseler dışında kalan tüm işyerleri olarak tanımlayabiliriz. Umuma açık istirahat ve eğlence yerleri de sıhhi işyeri sayılır, bununla birlikte sıhhi işyerlerinin ruhsatlandırılmasından bazı farkları vardır. Ruhsatlandırılma için en az prosedür gerektiren işyerleri ”sıhhi müesseselerdir.” Yönetmelikte adı sayılan sıhhi işyerlerinden başka bir sıhhi işyeri açılacağında sıhhi müesseselere ilişkin ruhsatlandırma şartları uygulanır. (Yönetmelik Madde 9- İçişleri Bakanlığı 30.03.2009 Tarihli Görüşü) Umuma açık istirahat ve eğlence yerleri Yönetmeliğin 4. maddesinde sınırlı olarak sayılmıştır. Umuma açık işyerleri olarak; konaklanan yerler, içkili yerler ve çok sayıda insanın bir araya geldiği sinema, kahvehane internet salonu gibi yerler sayılmıştır.
Umuma açık istirahat ve eğlence yerleri için; okul binalarına, dershanelere, öğrenci yurtlarına ve ibadethanelere kapıdan kapıya en az 100 metre mesafe şartı bulunmaktadır. Ruhsat başvurusunda bu mesafenin sağlandığına dair mesafe krokisi bulunması zorunludur. Mesafe şartı turizm belgeli işletmeler için uygulanmaz. (4250 sk. Madde 9)(222 sk. Madde 61)(5580 sk. Madde 5) Umuma açık eğlence ve istirahat yerlerinin mesafe ölçümüyle ilgili özel bir yönetmelik vardır. (Umuma Açık Yerler Ve İçkili Yerler İle Resmî Veya Özel Öğretim Kurumları Arasındaki Uzaklıkların Belirlenmesine Dair Yönetmelik) Buna göre ölçüm kolluk tarafından, kapıdan kapıya yapılır ve yaya yürüyüşü esas alınır. Yani kapıdan kapıya kuş uçuşu 30 metre olan bir yer yönetmeliğe göre yaya yollarından geçilerek ölçülürse 300 metre mesafede çıkabilir.
İşyerleri bakımından yapılan bu ayrımı şöyle bir örnekle gösterebiliriz. Peynir üretimi yapılan mandıra gayrisıhhi bir müessese iken, peynirin satıldığı yerler sıhhi müessesedir. Fakat peynirin rakının yanında verildiği bir içkili restoran umuma açık istirahat ve eğlence yeridir.
Umuma açık istirahat ve eğlence yerlerine geçici izin verilemez. (İçişleri Bakanlığı 27.07.2006)
Geçici izin sadece gayri sıhhi müesseselere, idare tarafından gerek görülmesi ya da ilgilisi tarafından talep edilmesi halinde 1 yılı aşmamak üzere yetkili idarenin en üst amiri tarafından verilir. Bu geçici izin deneme süresi içerisinde ruhsat yerine geçer. Deneme süresi sonunda tesisin çalışmasında sakınca bulunmadığı anlaşılırsa inceleme kurulu rapor düzenler ve 3 gün içerisinde işyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenir. (İçişleri Bakanlığı 12.04.2010)
Eğer deneme süresi işletmenin elinde olmayan nedenlerle aşılırsa ve ilgili idare tarafından gerek görülürse prosedürlerin tamamlanmasına yetecek kadar ek süre verilebilir. (İçişleri Bakanlığı 19.02.2013)
İŞYERİ AÇILIŞINDA NELER GEREKİR?
İşyerleri açılışında aranacak genel şartlar Yönetmeliğin 5. maddesinde sayılmıştır. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak mevzuatta öngörülen tedbirlerin alınmış olması, işin yapıldığı yerin mülkiyetini ya da mülkiyet hakkı sahibinin iznini gösterir belge, emniyet ve asayiş durumu, imarla ilgili aranan bilgi ve belgeler, yangın ve patlayıcılara karşı alınmış önlemler, umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinin bazı yerlere mesafe durumunu gösterir belge gibi genel şartlara ilişkin bilgi ve belgelerin açılışta sunulması gerekir.
Ecrimisile ilişkin belgelerin de kira sözleşmesi olarak açılışta sunulması mümkündür. (İçişleri Bakanlığı 25.05.2010)
Ustalık belgesi gerektiren faaliyetlerde eğer işletme ticaret siciline kayıtlı ise ruhsat başvurularında ustalık belgesi aranmaz. Faaliyet esnasında ustalık belgesi gereklidir, ancak bu durumda da çalışanların belgeye sahip olması yeterlidir. (5174 Sk. Madde 30,102)
Umuma açık istirahat ve eğlence yerleri tüzel kişi üzerinden işletiliyorsa mesul müdür bulundurulması zorunluluktur. Şahıs şirketlerinde mesul müdür zorunluluğu yoktur ama mesul müdür alınmasına bir engel de yoktur. (İçişleri Bakanlığı 10.08.2005)
Canlı müzik ayrı bir izin gerektirir. Yapılacak ölçüm ve kontrolden sonra yetkili idare tarafından verilen canlı müzik izni ruhsata işlenmez ancak görevliler sorduğunda gösterilmek üzere işyerinde bulundurulur. (Yönetmelik Madde 38, İçişleri Bakanlığı 20.05.2013)
Niteliği ve ölçeği gereği çevreye ve sağlığa etki etme potansiyeli nedeniyle, çevresel etki değerlendirmesi raporu düzenlenmesi gereken tesisler için düzenlenen çevresel etki değerlendirmesi olumlu belgesi ve raporu, yer seçimi ve tesis kurma izni yerine geçer. (Yönetmelik-Madde 19) ÇED raporu gerektiren yerler, Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliğinin Eki 1 sayılı cetvelde sayılmıştır. Cetvelde sayılan işyerleri için ”ÇED olumlu” ya da ”ÇED etkili değildir” raporu alınmadan işletme ruhsatı alınamaz.
Özel öğretim kurumları, eczaneler, avukatlık ve noterlik daireleri, yeminli serbest müşavirler vb. meslek sahipleri ile ilgili olarak özel hüküm ihtiva eden düzenlemeler yapılmış olup, bu işyerleri yetkili idarelerden işyeri açma ve çalışma ruhsatı almayacaklardır.
İşyeri açma ve çalışma ruhsatı için ibraz edilen tapu hisseli ise tüm hissedarların muvafakatının alınması gerekir. Muvafakatname alınmadan ruhsatlandırılan bir işyerinde bu durum sonradan yapılan denetimlerde tespit edilirse eksikliğin giderilmesi için 15 gün süre verilir. Bu süre içerisinde eksiklik giderilmezse ruhsat iptal edilip işyeri kapatılır. (İçişleri Bakanlığı 10.09.2016)
Faaliyete geçmek için ruhsat başvurusu yeterli değildir. Bütün işlemler tamamlanıp işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmış olmalıdır. (İçişleri Bakanlığı 29.08.2005)
Ruhsat talep edilen işyerinin bitişiğinde her iki tarafında da işletmelere izin verilmesi halinde aralarında anlamlı bir fark bulunmuyorken ruhsat verilmemesi eşitliğe ve hakkaniyete aykırı olacaktır. (Danıştay 2. D., E. 2021/5435 K. 2021/1988 t. 09.06.2021)
İŞYERİNİN İMARLA/İNŞAAT İZİNLERİYLE İLGİLİ DURUMLARININ İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATINA ETKİSİ VAR MI?
İşyeri ruhsatı başvurularında faaliyetin yürütüleceği yapının iskan/yapı kullanma izin belgesi ruhsatının sunulması gereklidir. (Yönetmelik madde 5) Hatta Türk Ceza Kanununun 184/3. maddesinde iskanı bulunmayan bir yapı için işyeri ruhsatı verilmesi durumunda ruhsat düzenleyene ceza verileceği düzenlenmiştir. Ancak TCK'nın yürürlüğe girdiği 12.10.2004 tarihinden önce yapılan binalarda yürütülecek olan sınai faaliyetler için ruhsat verilirse TCK 184/3 uygulanmaz ve ceza verilmez. Bu gibi istisnalar iskan bulunmayan binalarda da işyeri açılmasına imkan vermesi bakımından önemlidir. Kanun ve yönetmeliklerde net olarak düzenlenmeyen gri alanlarla ilgili olarak idarelerin İçişleri Bakanlığından görüş istemeleri üzerine bakanlıkça verilen cevaplar da uygulamaya yol göstermektedir.
- İmar kanununa göre yapının tamamının bitmiş olması halinde yapının tamamı için kısmen kullanılması mümkün olan tarafları tamamlandığında tamamlanan kısımlar için yapı kullanma izin belgesi düzenlenmesi gerekir. (İçişleri Bakanlığının 29.06.2012)
- Yönetmeliğin Geçici 1. maddesi kapsamında bulunan, yani İşyeri Açma Ve Çalışma Yönetmeliği yürürlüğe girmeden önce ruhsatlandırılan işyerinin kazanılmış hakkı bulunur. 10.08.2005 tarihinden önce ruhsatlandırılmış bir işyerinin bulunduğu bina hakkında ”yıkım” kararı bulunsa da ”yıkım” kararı uygulanıncaya kadar mevcut ruhsatına uygun olarak faaliyetine devam edebilir. Yapının güvenliği göz önünde bulundurulur. (İçişleri Bakanlığının 08.03.2013)
- 12.10.2004 tarihinden sonra 3194 sayılı kanuna aykırı olarak yapılan ve yapı tatil zaptı tutulan ya da yıkım kararı olan binalarda açılacak olan işyerlerine, yapının imar kanununa uygun hale getirilmesinden sonra ruhsat verilebilir. (İçişleri Bakanlığının 05.02.2009)
- Tapuda ve ruhsat projesinde ”depo” olarak görünen yerlere işyeri ruhsatı verilmesi uygun değildir. (İçişleri Bakanlığı 14.10.2016) Bununla birlikte söz konusu deponun imar planına göre işyeri olarak kullanımı mümkün ise imar planında öngörülen emsal değer aşılmadan tadilat projeleri hazırlanarak belediyesince düzenlenen tadilat yapı ruhsatı sonrasında yapıya işyeri ruhsatı verilebilir. (Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 08.02.2013 tarihli ve 1319 sayılı yazısı)
- Tapusuz işyerleri ruhsatlandırılamaz. Belediyenin emlak beyannamelerinde işyeri olarak gösterilseler dahi tapusuz yapılar ruhsatlandırılamaz. Tapu tahsis belgesi yapı kullanma izin belgesi niteliğindedir. Tapu tahsis belgesinde ”mesken” niteliğinde görünen yerlerde umuma açık istirahat ve eğlence yerleri ile sıhhi işyerleri için kat maliklerinden oy birliği kararı aranır. Tapu tahsis belgesinde ”işyeri” olarak görünen yerlerde ise oy çokluğu kararı dahi aranmaz. (İçişleri Bakanlığın 05.03.2009)
- 17 Ocak 1957 tarihinden önce yapılmış yapılar, ve 6785 sayılı İmar Kanununun Ek 8 madde kapsamına giren alanlarda 10 Ocak 1975 tarihinden önce yapılan yapılarda yapı kullanma izin belgesi istenmez. (İçişleri Bakanlığı 10.12.2010)
- Özel yapı şeklini gerektiren tiyatro, düğün salonu, otel, hamam, ekmek fırını, akaryakıt istasyonu gibi yerlerde yapı kullanma izin belgesi (iskan) şarttır. (İçişleri Bakanlığı 26.04.2010)
- Köylerde oturanların ihtiyaçlarını karşılayacak bakkal, manav, berber, köy fırını, köy kahvesi gibi yapılar ve imar planı gerektirmeyen tarım ve hayvancılık amaçlı yapılar için yapı ruhsatı aranmaz. Bunlar dışındaki yapılar için ruhsat gereklidir. Büyükşehir olduktan sonra köyden mahalleye dönüşen yerlerdeki yapılardaki işletmeler etüt projelerinin valilikçe incelenmesi, muhtarlıktan yazılı izin alınması ve yöresel doku ve mimari özelliklere, fen, sanat ve sağlık kurallarına uygun iseler 6360 sayılı kanunun yürürlük tarihi olan 06.12.2012’de işletme ruhsatı almış kabul edilir. Yeniden belediyece ruhsat verilmesi gerekmez. (İçişleri Bakanlığı 14.02.2013)
- İmar kanunu madde 27 kapsamında köy yerleşik alanlarında, civarında ve mezralarda yapılacak yapılar içerisinde kalması ve ilgili diğer mevzuatın öngördüğü şartları taşıması kaydıyla muhtar tarafından düzenlenecek resmi bir yazıya istinaden işyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenebilir. (İçişleri Bakanlığı 16.07.2008)
- Danıştay 8. Dairesi mimari projede ruhsata aykırı yapılan değişiklikleri ruhsatın iptali sebebi saymıştır. Mimari projede otopark olan yerin ya da depo olan yerin işyeri olarak düzenlenmesi de ruhsat verilmemesi veya verilmişse iptali sebebi olarak kabul edilir.
BİR İŞYERİNİN BİRDEN FAZLA FAALİYET KONUSU VARSA RUHSATLANDIRMA NASIL YAPILIR?
Adresi ve işleticisi aynı olan ve birden fazla faaliyet konusu bulunan işyerlerine, ana faaliyet dalı esas alınarak tek ruhsat düzenlenir. Talî faaliyet konuları ruhsatta ayrıca belirtilir.
Aynı adreste bulunsa bile ana faaliyet konusu veya işletmecisi farklı olan işyerlerine ayrı ayrı ruhsat düzenlenir. (Yönetmelik Madde 10)
Tali faaliyet konusu içinde Yönetmelikte aranan şartların bulunması gerekir. Aynı adreste bulunsa bile ana faaliyet konusu veya işletmecisi farklı olan işyerlerine ayrı ayrı ruhsat düzenlenir. Dernek, farklı bir kanuna göre kurulan bir tüzel kişilik olduğundan kafeteryanın bir odasında tali olarak faaliyet gösteremez. (İçişleri Bakanlığı 25.10.2015)
Akaryakıt istasyonu bünyesinde oto yıkama tali faaliyet olarak eklenebilir. (İçişleri Bakanlığı 17.11.2014)
Tek ruhsatla açılan ve birden fazla faaliyet alanı bulunan işyerlerinde her faaliyet dalı için ilgili bölümlerde öngörülen şartlar ayrıca aranacaktır. (İçişleri Bakanlığı 30.03.2009) Bar ile içkili kafe aynı adreste faaliyet gösterebilir. Ancak düğün salonu ile içkili kafe aynı adreste faaliyet gösteremez. Çünkü düğün salonu açma şartlarını taşıyan bir yerde içkili yer bölgesinde bulunma şartı aranır. İşyeri tali faaliyetin gerektirdiği şartları taşımıyorsa ruhsata tali faaliyet eklenemez. (İçişleri Bakanlığı 27.09.2010)
İÇKİLİ İŞYERİ AÇMAK İÇİN NE GEREKİYOR?
İçkili yer bölgesi, mülkî idare amirinin genel güvenlik ve asayiş durumu hakkındaki görüşü doğrultusunda belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde belediye meclisi, bu sınırlar dışında il genel meclisi tarafından tespit edilir. İçkili yer bölgesi haricinde içkili yer açılamaz. (Yönetmelik Madde 29)
İşyeri ve adres bazında içkili yer bölgesi tespitinin yapılması Yönetmeliğin genel düzenlemesine ve bölge tespitinden beklenen amaca aykırıdır. İçkili bölgelerin daraltılmasında işletmelerin kazanılmış haklarına uyulması gerekmektedir.
Yönetmelik madde 29’da içkili yer bölgesi haricinde içkili yer açılamayacağı belirtilmiştir. İçkili yer bölgeleri belediye meclisi veya il genel meclisi tarafından belirlenir. Yönetmeliğin 30. maddesinde de hükümet binaları, mabed, okul yakınları, otogar gibi yerlerin içkili yer bölgesi olarak tespit edilemeyeceği düzenlenmiştir. Mesafe şartı satış belgesinin verildiği tarih itibarıyla aranır. Sonradan şartlar değişirse örneğin 100 metreden daha yakına bir okul yapılırsa bu ruhsat yenilenmesi durumlarında sorun oluşturacaktır. Özel eğitime muhtaç bireylerin devam ettikleri öğretim kurumları ile okullar dışındaki diğer özel öğretim kurumlarında mesafe şartı aranmaz. Yetkili idareler yeni içkili yer bölgesi tespiti yapabilirler ama önceden kazanılmış haklar korunur. (İçişleri Bakanlığı 2006)
GEZİCİ İŞYERİ (ARAÇTA KAHVE-YİYECEK VS. SATIŞI YAPAN) AÇMAK İÇİN NE GEREKİYOR?
Danıştay 8. Dairesi 2005 yılında verdiği bir kararda; yasal düzenlemelerde buna engel bir hükmün bulunmadığından gıda satışının gezici işyerlerinde de yapılabileceğine hükmetmiştir.
Yönetmeliğin Ek-1 listesinde gezici piliç ve köfte satış yerleri için belirlenen; ürünlerin muhafazası ve satışı için gerekli unsurlar, buzdolabı ve jeneratör, su tertibatı gibi kriterlerin sağlanması halinde gezici satış yapılan sıhhi işyerine işyeri çalışma ruhsatı verilebilir. (İçişleri Bakanlığı 08.09.2006)
Bu tür gezici satış yerlerinin çalışabileceği yerler ile güzergahlarının belediye kanunu kapsamında belirlenmesi gerekir. (İçişleri Bakanlığı 31.12.2013)
Gezici araç dizaynı yönetmelikteki tanıma uygun yapılıp müracaat edilirse kabul edilmesi gerekir. Tanıma uygun imal edilen araçların ruhsat taleplerinin reddedilmesi halinde idare mahkemesinde ruhsat başvurusunun reddi işleminin iptali için dava açılması gerekir. Yönetmelikteki kriterler yerine getirilmiş ise dava sonucu iptal yönünde olacaktır.
DAHA ÖNCEDEN ALINMIŞ RUHSATLAR GÜNCEL MEVZUATA TAM UYMASALAR DA KAZANILMIŞ HAK SAĞLARLAR MI?
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce faaliyette bulunmak üzere ruhsat verilen umuma açık yerler ile içkili yerlerin ve öğretim kurumlarının kazanılmış haklarının saklı olduğu Yönetmeliğin 8. maddesinde net olarak ifade edilmiştir.
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce ruhsat verilen umuma açık yerler ile içkili yerlerin devredilmesi hâlinde kazanılmış hakları sona erer. Ancak umuma açık yerler ile içkili yerlere ait ruhsat sahiplerinin iş yerini; eşlerine, çocuklarına veya yasal mirasçılarına devri hâlinde işletme hakkı korunur. Hakkın kullanılmasından sonra kazanılmış haklar sona erer. Ayrıca, umuma açık yerler ve içkili yerler ile öğretim kurumlarının, iş yeri faaliyet konusunun değiştirilmesi veya ceza alarak sürekli kapanması durumunda kazanılmış hakları sona erer. (Yönetmelik Madde 9) İlgilinin beyanına göre düzenlenen ruhsat kazanılmış hak doğurmaz.
Yönetmelik değişikliği nedeniyle bir üst sınıfa yükselen işyerleri, bir yıl içinde yeni sınıfına uygun hale getirilmeli ve yeni bir işyeri ruhsatı düzenlenmelidir. Bir alt sınıfa düşülmesi veya aynı sınıfta kalınması halinde ruhsat değişikliğine gerek yoktur. (İçişleri Bakanlığı 2011)
KAT MÜLKİYETİ KANUNUNA TABİ APARTMAN VE SİTELERDE İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATI ŞARTLARI NEDİR?
Kat mülkiyeti kanununa tabi yerlerde, tapuda ”mesken, iş veya ticaret yeri” olarak görünmesi fark etmeksizin bağımsız bölümlerde hastane, dispanser, klinik, poliklinik, ecza laboratuvarı gibi müesseseler kurulması yasaklanmıştır. Kat malikleri buna aykırı karar alarak sözleşme yapsalar dahi hükümsüz olacaktır. Tapuda ”mesken” olarak görünen bağımsız bölümlere hangi şartlarda işyeri ruhsatı verileceği ve tapuda ”işyeri” olarak kayıtlı olan bağımsız bölümlerin ruhsatlandırılma kriterleri ayrı ayrı belirlenmiştir.
A) Tapuda ”Mesken” Olarak Gösterilen Yerler:
Anagayrimenkulün, kütükte ”mesken”olarak gösterilen bağımsız bir bölümünde sinema, tiyatro, kahvehane, gazino, pavyon, bar, kulüp, dans salonu ve emsali gibi eğlence ve toplantı yerleri ve fırın, lokanta, pastane, süthane gibi gıda ve beslenme yerleri ve imalathane, boyahane, basımevi, dükkan, galeri ve çarşı gibi yerler, ancak kat malikleri kurulunun ”oybirliği” ile vereceği kararla açılabilir. Normal şartlarda işyeri vasfında olmadığı için ruhsat verilemeyecek yerlere kat mülkiyeti kanunundaki bu istisna, normalde belediyenin ruhsat veremeyeceği bir yere kat maliklerinin oybirliği ile aldıkları kararla ruhsat hakkı bahşetmektedir.
Tapuda ”mesken” olarak görünen yerlerde işyeri açılmak istenmesi halinde kat maliklerinden oy birliğiyle karar alınması gerekir. Oybirliğiyle alınmış karar varsa bu yerlerin tapuda işyerine çevrilmesine gerek yoktur. (İçişleri Bakanlığı 16.01.2013)
Merkezleri başka bölgede bulunan işletmelerin ”irtibat büroları” ”mesken” niteliğindeki bağımsız bölümlere de açılabilir. (İçişleri Bakanlığı 28.11.2005 )
Tapuda mesken olarak görünen yerlerde açılacak avukatlık ve hukuk büroları ile serbest muhasebeci mali müşavirlik ve yeminli mali müşavirlik büroları için karar alınması gerekmez. (Kat Mülkiyeti Kanunu Madde 24)
B) Tapuda ”İşyeri” Olarak Gösterilen Yerler:
Tapuda ”iş yeri” olarak görünen yerlerde, umuma açık istirahat ve eğlence yeri açılması durumunda yönetim planında aksine bir hüküm yoksa, kat maliklerinin oy çokluğu ile aldığı kararın bulunması gerekir. (Yönetmelik Madde 5/b)
İskanı mesken olarak düzenlenen yapılarda ”pansiyon” açılabilmesi için kat maliklerinin oy birliğiyle alacakları kararın yanında, yönetmelik ve diğer ilgili mevzuatta pansiyonlar için öngörülen koşulların karşılanması gerekir. (İçişleri Bakanlığı 29.08.2013)
Çay ocakları umuma açık eğlence ve istirahat yeri sayılmaz. Tapuda ”işyeri” olarak kaydedilen yerlerde yönetim planında aksine bir hüküm yoksa, kat maliklerinden oy çokluğuyla karar alınmasına gerek yoktur. (İçişleri Bakanlığı 23.06.2006 )
Tapuda mesken olarak görünen yerlerde kat maliklerinden oybirliğiyle karar alınması zorunludur. Ancak tapuda dükkan olarak görünen yerlerde ”unlu mamül imalat yeri” açılması için kat maliklerinden oy birliği ve oy çokluğu kararı aranmaksızın ruhsat düzenlenebilir. (İçişleri Bakanlığı 04.02.2011)
Kat maliklerinin oybirliği veya oybirliğiyle aldıkları karar ruhsat alınmadan önce görüş değiştirenler olur ve bu karar defterine işlenirse ruhsat veren idare bu irade değişikliğini dikkate almalıdır. Ruhsat başvurusunda bulunan bundan doğan zararını genel hükümlere göre talep edebilir. (İçişleri Bakanlığının 01.02.2012) Kat malikleri kendi işyerleri hakkındaki oylamalara katılıp oy verebilirler.
İŞYERİNİN, TAŞINMASI, DEVRİ, MİRAS KALMASI VE FAALİYET KONUSUNUN DEĞİŞMESİ GİBİ DURUMLARDA RUHSATLA İLGİLİ NE YAPILMASI GEREKİR?
İşyeri açma ve çalışma yönetmeliğine göre:
- Adres değişikliği güncellemelerinde,
- Devirlerde yeni ruhsat düzenlenir ve mer'i mevzuata göre işlem yapılır. Ayrıca devir vs. işlemlere bağlı olmaksızın idareler her zaman denetlemeye gelebilirler ve denetimler sonucu mevzuata uygun olmayan unsurlar ve noksanlıklar tespit edilirse Yönetmeliğin 13. maddesine göre 15 gün süre verilir ve bu süre içerisinde eksiklik giderilmezse ruhsat iptal edilip işyeri kapatılır.
İşyeri devredildiğinde dosyadaki bilgi ve belgeler esas alınarak yeni işletmeci adına tekrar ruhsat düzenlenir. (08.08.2006 İçişleri Bakanlığı) Devirlerde yeni ruhsat düzenlenirken her şey sil baştan düzenlenmez. Örneğin dosyada itfaiye raporu varsa bu rapor esas alınarak işlem yapılır.
- İşyerine yeni ortak alınması veya
- Ortaklardan birinin ayrılması durumunda yeni ruhsat düzenlenmez.
- Adres değiştirilirse yeniden ruhsatlandırma esastır.
- Adres aynı olmasına rağmen sokak adı numara gibi değişiklikler olursa ruhsat güncellenir.
- İşyeri sahibinin ölümü halinde, yeni ruhsat düzenlenmeksizin kanuni mirasçılara eski ruhsatın intibakı yapılır. Ruhsat intibakı hallerinde 3 ay içinde idareye başvurmak gerekir. Mirasçılar için bu süre 6 aydır. Müracaat yapılmazsa 15 günlük süre verilir. Yine yapılmazsa ruhsat iptal edilir. (İçişleri Bakanlığının 03.08.2016)