İŞ DAVALARINDA ZORUNLU ARABULUCULUK

01.01.2018 tarihi itibariyle bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalardan önce arabulucuya başvurulması zorunlu hale getirilmiştir[1].

Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için arabuluculuğa ilişkin kısa bir açıklama yapmak yerinde olacaktır.

ARABULUCU KİMDİR?

Arabulucu; sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması halinde çözüm önerisi de getirebilen[2], uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişidir[3].

Şu hususu belirtmek gerekir ki arabuluculuk Ülkemizde ilk kez uygulanmamakta olup, konuya ilişkin düzenleme 22.06.2012 tarihinde yayımlanan 6325 sayılı “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu” ile getirilmiştir. Bu doğrultuda 2012 yılında da “Arabuluculuk Daire Başkanlığı” kurulmuş olup, hali hazırda faaliyetlerini yürütmektedir.

Arabuluculuk ile hukuk uyuşmazlıklarına mahkemeye gidilmeksizin daha hızlı, tarafların iradelerine dayalı çözüm yolları bulunması ve bu yolla toplumsal uzlaşının sağlanmasının kolaylaştırılması ile birlikte mahkemelerin iş yükünün de azaltılması amaçlanmaktadır.

Ancak arabuluculuk uygulamasına ilişkin düzenleme yürürlüğe gireli çok kısa bir süre de olmamasına karşın uyuşmazlıkların çözümünde çok da yeterli düzeyde uygulanamamıştır. Özellikle hukuk uyuşmazlıklarının içerisinde önemli bir sayıda olan işçi-işveren uyuşmazlıklarının çözümünde arabuluculuk uygulaması çok yetersiz düzeyde kalmıştır. Bu da tarafların-özellikle de işçilerin- arabuluculuğa ilişkin bilgisinin olmaması, arabuluculuk sürecine kuşkuyla yaklaşılması vb. sebeplere dayanmaktadır.

HANGİ UYUŞMAZLIKLAR ZORUNLU ARABULUCULUK KAPSAMINDADIR?

Bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması zorunludur[4].

İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davalarında ise arabulucuya başvurma zorunluluğu yoktur[5].

SGK`NIN TARAF OLDUĞU DAVALARDA ARABULUCUYA BAŞVURULMASI GEREKİR Mİ?

SGK`nın taraf olduğu davalarda(işveren olarak taraf olduğu davalar hariç), arabulucuya başvurma zorunluluğu söz konusu değildir. Ancak hizmet tespit davası haricindeki davalarda SGK`ya başvurma zorunluluğu bulunmaktadır[6].

ARABULUCULUK SÜRECİNE İLİŞKİN BAŞVURU NEREYE YAPILIR?

Başvuru karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne yapılır[7].

Arabulucu, komisyon başkanlıklarına bildirilen listeden büro tarafından belirlenir. Ancak tarafların listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşmaları halinde bu arabulucu görevlendirilir[8].

ARABULUCULUK SÜRECİ NE KADAR SÜREDE SONUÇLANDIRILIR?

Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir[9].

ARABULUCULUK SÜRECİNDE ZAMANAŞIMI VE HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRELER İŞLER Mİ?

Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez[10].

GEÇERLİ BİR NEDEN OLMAKSIZIN ARABULUCULUK FAALİYETİNE KATILMAMANIN BİR YAPTIRIMI VAR MIDIR?

Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmez. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır[11].

ARABULUCUYA BAŞVURMADAN DAVA AÇILMASI HALİNDE NASIL BİR USUL İZLENİR?

Davacı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır. Bu zorunluluğa uyulmaması halinde mahkemece davacıya, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiği, aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir. İhtarın gereği yerine getirilmez ise dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkarılmaksızın davanın usulden reddine karar verilir. Arabulucuya başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması halinde herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir[12].

İŞE İADE TALEPLERİNDE NE KADAR SÜREDE ARABULUCUYA BAŞVURMAK GEREKLİDİR?

İşe iade taleplerinin kısa süre içerisinde ileri sürülmesi gerektiğinden ve bu sürenin hak düşürücü nitelikte olması nedeniyle burada arabulucuya başvuru süresi oldukça önem arz etmektedir. İşe iade taleplerinde fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içinde arabulucuya başvurmak gereklidir[13].

İŞE TALEPLERİNDE ARABULUCULUK AŞAMASINDA ANLAŞILAMAMASI HALİNDE NE KADAR SÜREDE DAVA AÇMAK GEREKLİDİR?

Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması halinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir[14].

----------------------------

[1] Konuya ilişkin düzenleme getiren 7036 sayılı “İş Mahkemeleri Kanunu” 25.10.2017 tarihinde yayımlanmıştır. Arabuluculuğa ilişkin düzenleme ise Kanunun 3 üncü maddesiyle getirilmiştir. Kanunun yürürlüğüne ilişkin düzenleme ise 38 inci maddede getirilmiştir. Ve ilgili yürürlük maddesinde arabuluculuğa ilişkin düzenleme içeren 3 üncü maddenin 01.01.2018`de yürürlüğe gireceği belirtilmiştir.