Otoyollar, köprüler, demiryolu ulaşımı gibi temel yapılar da özel şirketlere veriliyor. Adına ‘yap, işlet, devret’ denilen bir yöntemle, büyük ölçüde yolcu garantisi verilip, dolar üzerinden, senelerce, kullanılmayan yolun, geçmeyen yolcunun parası, özel şirketlere ödeniyor.
Ankara Yüksek Hızlı Tren (YHT) için de Limak-Kolin-Cengiz ortaklığına yolcu garantisi verilmişti. 21 yıl süreli bu sözleşme için, her sene yüksek sayıda yolcu için, TCDD yolcu başına 1,5 dolar artı KDV ödemeyi taahhüt etmişti.
Yılın ilk 7 ayında 3 milyon yolcu garantisi verilmiş iken, adına ‘pandemi-covid’ denilen salgın ve yaygın hastalık nedeni ile seferlerin durdurulması ve sonrasında yolcu sayısının büyük ölçüde azalması nedeniyle, bu süre içinde YHT.ni kullanan yolcu sayısı 500.000 de kaldı. Buna rağmen trene binmeyen 2.500.000 kişinin parası da dolar üzerinden şirketlere ödenecek.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı; sözleşmeye, mücbir sebep ve beklenmeyen durumlar için bir düzenleme yapılacağı yolunda hüküm koymadıklarını bu nedenle geçmeyen ve trene binmeyen 2,5 milyon kişinin yol parasının dolar üzerinden ödeneceğini ifade etti.
Öncelikle ifade etmek gerekir ki, en basit kira kontratlarına bile konulan ‘mücbir sebep’ maddesinin, böylesine önemli bir sözleşmeye konmamış olması büyük bir kusurdur ve bu kusuru işleyenler sonucuna katlanmalıdırlar.
Ayrıca görevin ve sorumluluğun yerine getirilmesine engel olan, büyük ve yaygın bir hastalığın ülkemizde ve uluslararası alanda baş göstermiş olması tam bir ‘mücbir sebep’tir ve sözleşmeye konmamış olsa bile temel hukuk kurallarına göre uygulanması zorunludur. Yasalarımızda mücbir sebep ve beklenmeyen, olağanüstü hal durumlarında sözleşmenin buna göre yenileneceğini ve düzenleneceğini öngören amir hükümler vardır. Buna ilişkin çok sayıda yargı kararları da bulunmaktadır.
Bu itibarla, sözleşmeye “mücbir sebep-beklenmeyen olağanüstü hal’ ibaresini koymayı unutmuşuz, geçmeyen ve trene binmeyen milyonlarca yolcu parasını da dolar üzerinden ödeyeceğiz diyebilmenin geçerli ve yasal hiçbir temeli yoktur.
Mücbir sebep nazara alınıp uygulanarak, yolu ve treni kullanmayan yolcu parası ödenmemeli ve sorumlular hakkında işlem yapılmalıdır.