İşçilerin yıllık ücret izinlerini yarım gün veya saatlik kullanıp kullanamayacakları hususu, 6704 sayılı Kanunla yapılan değişiklik öncesi ve sonrası bakımından değerlendirilecektir.
Öncelikle belirtilmeli ki, 4857 sayılı İş Kanunu m. 56/f.1 ve f.2 ye göre yıllık ücretli izinler işveren tarafından işçiyle anlaşma olmadan bölünemez. 4857 sayılı İş Kanunu m. 56/f.3 de ise tarafların anlaşması ile yıllık ücretli izinlerin tarafların anlaşması ile bölünebileceği düzenlenmiştir. Uygulamada, iş sözleşmelerine yıllık ücretli izinlerin bölünerek kullandırılabileceği yönünde hükümler yazılmaktadır.
6704 sayılı Kanun öncesi, 4857 sayılı İş Kanunu m. 56/f.3 aynen şöyleydi: “Ancak, 53 üncü maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.”
Arefe günlerinin yarım gün tatil olmasının 2429 sayılı Kanundan kaynaklandığı dikkate alındığında, arefe gününde yarım gün yıllık ücretli iznin kullanılabileceği 6704 sayılı Kanun değişikliği öncesinde de uygulamada düşünülmekteydi. Arefe gününde yarım gün yıllık ücretli izin kullanmanın mümkün olduğu düşünülse dahi, bu durum haricinde, 6704 sayılı Kanun öncesinde yıllık ücretli izinlerin yarım gün ve hatta saatlik olarak kullanılabileceğine dair kanuni düzenleme bulunmamaktaydı. Ancak, uygulama açısından işverenler için olduğu kadar, işçiler için de yıllık ücretli izinlerin yarım gün hatta saatlik olarak kullanılması şeklinde esnekleştirilmesi bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştı.
Uygulamadaki bu esnekleştirme ihtiyacına binaen, 6704 sayılı Kanunla 4857 sayılı İş Kanunu m. 56/f.3 şu hale getirildi: “Ancak, 53 üncü maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler hâlinde kullanılabilir.” Yani, “en çok üçe bölünebilir” ifadesi “bölümler halinde kullanılabilir” şeklinde değiştirilmiştir.
6704 sayılı Kanunla getirilen bu düzenlemenin gerekçelerine bakılacak olunursa; Hükümetin teklif ettiği Kanun Tasarısındaki ifadenin ilk hali ise şöyleydi: “22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 56 ncı maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “on günden” ibaresi “altı günden”, “en çok üçe” ibaresi “en çok beşe” şeklinde değiştirilmiştir. Bu maddenin gerekçesi ise şöyle ifade edilmişti: “Yıllık ücretli izinlerin en çok üçe bölünebilmesi ve bir bölümünün on günden az olamaması, ülkemizde genel tatil ve ulusal bayram günleri arasındaki birkaç günlük yıllık izin kullanımı ile ortalama dokuz günlük tatiller yapılabilmesi nedeniyle uygulamada sorunlara yol açabilmektedir. Madde ile, yıllık iznin bir bölümünün altı günden az olmamak üzere kalan kısmının tarafların anlaşması halinde beşe bölünebilmesine imkân sağlanması amaçlanmaktadır.”
Tasarıdaki bu ifade ise, Plan ve Bütçe Komisyonu görüşmeleri sonrası, “Ancak, 53 üncü maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler halinde kullanılabilir.” haline getirilmiştir. Plan ve Bütçe Komisyonu Raporunda bu ifade için şöyle bir gerekçe yazılıdır: “Alt komisyon metninin çerçeve 16 ncı maddesi; 4857 sayılı İş Kanunun 56 ncı maddesi kapsamında kullanılacak yıllık iznin bir bölümünün on günden az olmamak üzere kalan kısmının tarafların anlaşması durumunda bölümler halinde esnek olarak kullanılabilmesine imkân sağlayacak şekilde değiştirilmesi suretiyle kabul edilmiştir.”
Yani, uygulamadan doğan esnekleştirme ihtiyacı, Kanun koyucu tarafından dikkate alınmış ve yıllık ücretli izinler için (bir bölümünün 10 gün olması haricinde) sınırlamaya dair bir ifade konulmaksızın “bölümler halinde kullanılabilir” şeklinde bir değişiklik yapılmıştır. Bu noktada kullanılabilecek bölümler için ayrıca bir sınırlama getirilmemesi değerlendirme bakımından önem arz etmektedir.
6704 sayılı Kanun ile getirilen bu değişiklik sonrası, doktrinde (bir bölümü 10 günden az olmamak üzere) yıllık ücretli izinlerin yarım gün hatta saatlik olarak kullanılabileceği görüşü ileri sürülmüştür.
(Bkz. Prof. Dr. Ercan Akyiğit, İş Hukuku, 12. bs., Ankara 2018, Seçkin Yayıncılık, s. 451)
5953 sayılı Basın İş Kanununda ise, bu yönde bir düzenleme olmadığı görülmektedir. Bu durumda söz konusu boşluğun ya kanuni bir düzenleme yapılarak veya 4721 sayılı Medeni Kanun m.1 e göre 4857 sayılı İş Kanunundaki hükmün kıyasen uygulanması ile doldurulması isabetli olacaktır.
Kanaatimizce, uygulamadaki yıllık ücretli izinlerin esnek olarak kullanılabilmesi ihtiyacının dikkate alınması suretiyle hazırlanıp yürürlüğe sokulan 6704 sayılı Kanun değişikliği sonrası, bölümler halinde kullanılabilmeye dair ifade için bir sınırlamanın getirilmemesi de değerlendirildiğinde, iş sözleşmesine bu konuda hüküm konulması veya başka bir şekilde işçiyle anlaşılması halinde (bir bölümü 10 günden az olmamak üzere) 4857 sayılı İş Kanununa göre, yıllık ücretli izinler yarım gün hatta saatlik olarak kullanılabilecektir.