Giriş
Teknolojinin gelişmesi ile insanoğlu yeni buluşlar keşfetmeye başlamıştır . Zamanla buluşların kişilere özgülenmesi ve tescil edilmesi ihtiyacı doğmuştur. Sanayi sektörünün gelişmesi ile birçok unsur rekabette önemli bir faktör olmuştur. İşletmeler kendi ürünlerini tescil ettirmek ve haksız rekabete karşı koymak için telif haklarını koruma ihtiyacı duymaktadır. Telif haklarını koruma altına alınması ile birlikte eserin aleni bir şekilde korunduğu kayıtlar altına alınmaktadır ve eserin telif haklarına saldırı gerçekleştiğinde tazminat hakkı doğmaktadır
Telif haklarının koruma altına aldığı bir diğer sektör bilişim sektörüdür. Yazılımların da haksız rekabete karşı koruma altına alınması ihtiyacı bulunmaktadır. Birçok bilgisayar programı, kolayca kopyalanıp korsan şekilde pazarlanabilmektedir. Ciddi düzeyde haksız ekonomik gelir elde edilmektedir. Telif hakkının devreye girmesi ile bu haksız yararlanmalar engellenmeye çalışılır. Lisans sözleşmesi ile belli ücretler karşılığında programları kullanma hakkı verilir.
Bilgisayar programları 846 sayılı kanuna göre İlim ve edebiyat eseri olarak korunmaktadır Ayrıca bir sonraki aşamada bilgisayar programı oluşturabilecek sahibinden hususiyetini taşıyan hazırlık tasarımları da bu koruma kapsamındadır arayüzler de sahibinin hususiyetini taşımak ve şekillenmiş olmak koşulu ile Eser sayılır ancak arayüzüne temel oluşturan düşünce ve ilkeleri de içine almak üzere bir bilgisayar programının herhangi bir ögesine temel oluşturan düşünce ve ilkeler Eser sayılmazlar.
Yazılımlar üzerinde eser sahipliği
5846 sayılı kanun gereğince bir yazılımın sahibi onu meydana getirendir ve meydana getirdiği yazılım üzerinde mali ve manevi haklara sahiptir istihdam ilişkisi kapsamında çalışanlar tarafından meydana getirilen yazılımlar üzerindeki mali hakları kullanma yetkisi aksi öngörülmedikçe ise yazılım şirketlerine aittir. Yazılımlar kullanıldıkları makine ve benzeri cihazlardan bağımsız olarak korunmak istendiğinde, telif hakkı korunması kapsamında değerlendirilmektedir. Yazılımlar dahil olmak üzere eserler meydana getirildiği andan itibaren başlayan otomatik bir korumadan yararlanır. Korumanın başlaması için yazılımın herhangi bir kuruma kayıt ettirilmesine ya da onaylatır olmasına gerek yoktur. Bununla birlikte eserlerin noter aracılığı ile ya da bakanlıkça hak sahiplerinin talebi üzerine kayıt ve tescil edilmesi mümkündür. Yazılımların hak sahiplerinin izni olmaksızın kullanımı halinde 5846 sayılı kanun kapsamında hukuk ve Ceza davalarının açılması mümkün bulunmaktadır.
Yazılımlar da Sınai mülkiyet koruması
Yazılımlar genel olarak telif hakları koruması altında olmakla birlikte bazı koşullarda Sınai mülkiyet koruması da sağlanabilmektedir. Eğer bir yazılım aynı zamanda bir makine veya aygıt ile beraber çalışıyorsa , bir makineyi veya cihazı çalıştıran bir yazılım ise veya buna bağlıysa o cihaz makine veya sistemle birlikte şartları varsa patentlere büyümektedir. Teknik bir problemi çözen yöntemi gerçekleştiren bilgisayar programı da şartları varsa patent ile korunur bilmektedir. Bu koruma 6769 sayılı Sınai mülkiyet kanunu kapsamında olup buna ilişkin işlemleri yürütmek de Türk Patent ve marka Kurumu görevlidir. Yazılımların isteğe bağlı kayıt ve tescili mali ve manevi hakların ihlal edilmemesi, hak sahiplerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlaması amacıyla kaynak kodu ya da nesne kodu halinde meydana getirilmiş yazılımların Kültür ve Turizm Bakanlığı telif hakları Genel Müdürlüğü nezdinde kayıt ve tescil edilmesi mümkündür. Ayrıca bir sonraki aşamada bilgisayar programı sonucunu doğurmak koşuluyla, sahibinin hususiyetini taşıyan hazırlık tasarımları da ilim ve edebiyat eseri olarak kayıt ve tescil edebilir. Kayıt ve tescil belgesi, bilgisayar programını oluşturan kodların bir bölümünün veya tamamının ihtilaf konusu olması halinde eseri sahibi veya hak sahibinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlamaktadır. Eser hak sahiplerinin başvurusu üzerine beyana dayalı olarak gerçekleştirilen bu işlem hak kurucu etkiye sahip değildir. Yalnızca ispat kolaylığı sağlamaktadır. Hukuki uyuşmazlıkta yazılı delil başlangıcı olarak kullanılabilir.
Bilgisayar programını meydana getiren kişiler ile eser üzerindeki hakları kullanma yetkisine sahip işveren statüsündeki şirketler, kurum ve kuruluşlar kayıt ve tescil işlemi için başvuruda bulunabilirler. Esere ilişkin mali hakları devir yoluyla edinen lisans veya devir sözleşmesi sahibi kişiler ise hak sahipliğini kanıtlayan yazılı sözleşmelerinin ibrazı suretiyle başvuru yapılması halinde mali haklara ilişkin yararlanma yetkilerinin kayıt altına alınmasını talep edebilirler. Başvuru işleminin tamamlanmasının ardından ıslak imzalı başvuru belgeleri bakanlığa iletilir. Bakanlık tarafından başvuru işleminin onaylanmasının ardından sisteme yüklenen ve bilgisayar programını kodlarını içeren dosya zaman damgası ile damgalanır ve ardından imza taşıyan kayıt ve tescil belgesi üretilir. Üretilen bu belge başvuru sahibi tarafından başvuru için kullanılan sistem üzerinde dijital olarak temin edilir. Başvuruda dikkat edilmesi gereken hususlar Eser yükleme bölümüne sadece kaynak kodları yüklenmelidir. Tüzel kişi başvuruları şirket imza sirkülerinde görülen kişi ya da kişilerden herhangi bir kişinin e-devlet şifresi üzerinden yapılmalıdır. Başvuru işlemi öncesinde başvuru ücreti ödenmiş olması gerekmektedir.
Kaynakça
SMK, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu
https://www.telifhaklari.gov.tr/