Dünya çapında etkisini sürdüren koronavirüs salgın hastalığının vergi mükelleflerini ve vergi sorumlularını etkileyeceği kuşkusuzdur. Gerek vergi mükellefleri ve gerekse vergi sorumlularının 213 sayılı “mücbir sebepler” kapsamında bazı hakları bulunmaktadır.
Buna göre;
SORU 1: Vergi uygulamasında mücbir sebep nedir? Mücbir sebep nedeniyle vergi ödevlerini yerine getiremeyecek olanlar ne yapmalıdır?
YANIT 1: Mücbir sebep 213 sayılı VUK’nun 13. Maddesinde düzenlenmiştir. Madde hükmü aşağıda olduğu gibidir:
1. Vergi ödevlerinden her hangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk;
2. Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler;
3. Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler; 4. Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması;
gibi hallerdir.
Salgın bir hastalık olan koronavirüs Türkiye çapında etkili olabilir. Vergi ödevlerini hastalık nedeniyle yerine getiremeyenler bu durumu ispat etmeleri koşuluyla beyannamelerini “mücbir neden” ortadan kalktıktan sonra yerine getirebilirler.
SORU 2: Vergi ve SGK borçları salgın hastalık nedeniyle ödemesi nasıl etkilenir?
YANIT 2: Ticari faaliyetleri salgın hastalık dolayısıyla etkilenen mükellefler şartların varlığı halinde borçlarını tecil ve taksitlendirme yoluna gidebilirler. Konuyla ilgili 6183 sayılı kanunun 48.maddesine göre istenen şartlar yerine getirilirse vergi veya SGK borçları tecil ve taksitlendirilebilir. Bunun için mükelleflerin veya işverenlerin, bilanço esasına göre defter tutanlarda likitide oranları; dönen varlıklar – stoklar / kısa vadeli yabancı kaynaklar denklemi kullanılarak belirlenecektir.
Konuyla ilgili işverenler istenen evraklarla beraber SGK kurumuna veya ilgili vergi dairesine form doldurarak müracaat edebilirler.
SORU 3: Yurtdışında bulunan mükelleflerin Türkiye’deki işleri nedeniyle mücbir sebep durumu nedir?
YANIT 3: Salgın hastalık dolayısıyla yurtdışından çeşitli sebeplerle Türkiye’ye gelemeyen mükellefler bu durumlarını ispat ederek Türkiye’deki işlerini mücbir sebep nedeniyle yerine getirmemiş olabilirler. Bu gibi durumlarda da salgın hastalık dolayısıyla alacaklarını tahsil edemeyenler 213 sayılı VUK hükümlerine göre alacakları için ilgili şartları yerine getirmeleri koşuluyla şüpheli alacak karşılığı ayırabilirler. Böylece, vadesi geçmiş alacaklar için provizyon ayırarak şüpheli alacak için gelir-kurumlar vergisi matrahından bu alacağı düşebilirler. Öte yandan, verilmesi gereken çeşitli beyannameleri ise mücbir sebebin ortadan kalkıncaya kadar beyanname verilmesi işlemleri dondurulabilir.
SORU 4: Salgın hastalık nedeniyle beyanname verme ve ödeme süreleri uzar mı?
YANIT 4: Salgın hastalık dolayısıyla mücbir sebep kapsamında olan mükelleflerin beyanname verme ve ödeme süreleri bu zaman zarfında bekletilecektir. Özellikle ihracatçılar açısından da kendilerine düşen görevler mücbir sebep süresi kadar uzamaktadır. İmalatçılar tarafından KDVK’nunu md. 11/1-c kapsamında ihraç edilmek üzere ihracatçılara verilen mallar için teslimi müteakip 3 ay içinde ihracat gerçekleşmediği takdirde tecil terkin sistemi etkilenecektir. Bu durumda, tecil olunan vergilerin tahakkuk ettirildiği tarihten itibaren gecikmeli olarak vergi dairesine yatırılması zorunludur. Bazı hallerde ihracatçılar ihraç koşullu teslim aldıkları malları mücbir sebep dolayısıyla ihraç edemedikleri takdirde “mücbir sebep” nedeniyle ilave süre isteyebilirler.
SORU 5: Mücbir sebep veya beklenmedik durumlar hangi hallerde söz konusudur?
YANIT 5: Mücbir sebepler yukarıda belirtildiği gibi VUK md. 13’de düzenlenmiştir. Madde hükmü son derece açık olup, vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel, ağır kaza ağır hastalık ve tutukluluk durumlarından bahsedilmiştir. Öte yandan, aynı konuda yangın, zelzele ve su basması gibi hallerde mücbir sebeptir. Mükellefin iradesi dışında ortaya çıkan bazı beklenmeyen durumlarda mücbir sebep olarak karşımıza çıkmaktadır. Salgın hastalıklarda bu kapsamda beklenmeyen hal olarak 13.madde kapsamında ele alınabilir. Maliye Bakanlığının bu gibi özel durumlarda mükellef bazında beklenmeyen hallerle ilgili olayın belgelendirilmesini mükelleften isteme hakkı mevcuttur. Bu gibi durumların devam etmesi halinde süreler çalışmaz. Mücbir sebep ortadan kalktığı tarihten sonra 15 gün içerisinde ilgili ödevlerin yerine getirilmesi zorunludur. Mücbir sebepler hem beyanname verme yükümlülüğünü ve hem de ödemeyle ilgili yükümlülükleri içermektedir. Konuyla ilgili VUK GT 15 ve 153 tebliğlerde açıklamalar mevcuttur. Ayrıca, ödemelerle ilgili 6183 sayılı yasaya bağlı genel tebliğ seri no B sıra 9 açıklayıcı bilgiler içermektedir.