VERGİ HACİZLERİ VE NETİCELERİ

Amme borçlusu, alacaklı, vergi idaresinin izni olmadan hacizli mallarla ilgili olarak tasarrufta bulunamaz.[1]

Üçüncü şahıslar, malın idare tarafından haciz edilmiş olduğunu bilerek, kötü niyetle o mal üzerinde hak iddia ettiklerinde, bu durum, idarenin haklarını ihlal ettiği nispette hükümsüz olup, mahkemece butlanına hükmolunur.[2] Haczolunan mallar satılarak paraya dönüştürülür. Menkul malların haciz ve satışı 6183 sayılı yasanın 77 ila 87’inci maddelerinde; gayrimenkul malların haczi ve satışı da aynı Kanunun 88 ila 99’uncu maddelerinde düzenlenmiştir.

Haczin, bir diğer uygulaması da e-haciz yöntemidir. Buna göre Maliye Bakanlığı kendisine, Vergi Dairelerinden yollanan listeler kapsamında mükelleflerin bilgisi dışında banka, PTT ve diğer bankalar gibi finans kuruluşları nezdinde mevduatlarına e-haciz tatbik etmektedir. Burada, emekli maaşları için e-haciz uygulanmaz. Bu sistem sayesinde, bankalar bloke ettikleri paraları, mükellefin borçlu olduğu ilgili vergi dairesine transfer etmektedirler. [3] Maliye Bakanlığı tarafından Türkiye Bankalar Birliğine yollanan 02.11.2007 gün ve 97674 sayılı telefaks yazıda, e-hacizin tatbik edildiği sırada mevcut para bloke edilmektedir. Daha sonra, ertesi gün e-haciz kaldırılarak hesap aktive edilerek normal bir şekil almaktadır. Dolayısı ile, e-haciz sadece (1) gün geçerlilik arz edecektir.

Öte yandan, 6183 sayılı Kanunun 75 ve 76’ncı Maddelerinde aciz hali ve aczin sonuçları ve aciz vesikası düzenlenmiştir. Buna göre, yapılan takip sonunda, borçlunun haczi caiz malı olmadığı ve bulunan malların satış bedeli borcunu karşılamadığı takdirde borçlu aciz halinde sayılmaktadır. Borçlunun aciz hali, yapılan takip aşamalarıyla bakiye borç tutarı bir ‘aciz fişinde’ gösterilerek tespit olunur. Aciz halindeki borçlu hakkında teminat ve faiz aranmadan 6183 sayılı Kanunun 48’inci madde hükmü tatbik olunabilir.

Aciz hali tespit edilmiş borçlunun borçları talebi üzerine faiz ve teminat aranmaksızın ertelenebilir. Mükellefin mal edindiğinin tespiti halinde aciz hali ortadan kalkar ve takibat işlemlerine devam edilir. Alacaklı tahsil dairesi aciz halindeki borçlunun mali durumunu zamanaşımı süresi içinde devamlı olarak takip eder. Borçlunun mal edindiğinin saptanması halinde haciz varakalarına istinaden gerekli haciz yapılır. Haczedilen malların değerinin takipli alacağı karşıladığının tespiti halinde aciz hali kaldırılır.

Amme alacaklarının tahsili için İcra ve İflas Kanunu hükümleri çerçevesinde amme borçlusunun iflası istenebilir (AATUHK Md. 100 ve 54/3) Ancak, bunun için borçlunun iflasa tabi gerçek veya tüzel kişilerden olması gerekir. İflas istemi, borçlunun iş merkezinin bulunduğu yerdeki iflas idaresinden yapılabilir. [4] Amme borcunun 6111 sayılı yasa kapsamında tecil ve taksitlendirilmiş olması ve ödemelerinin de düzenli sürdürülmesi halinde, amme borçlusu hakkında açılan hükümsüz tasarruf ile ilgili iptal davalarının son bulması gerekecektir.[5]

Borçlunun alacakları ile anlaşmasını ifade eden konkordatodan iflasa tabi olsun ya da olmasın amme borçlularında İcra İflas Kanunu hükümleri çerçevesinde yararlanabilirler. Ancak, vergi alacaklarında konkordato hükümlerine uyulma mecburiyeti bulunmamaktadır. 6183 sayılı Kanunun 101’inci maddesi “Amme idaresi tarafından iflas talebinde bulunulsa dahi tasdik edilen konkordato amme alacakları için mecburi değildir” hükmüne amirdir.

VERGİ BORCU ÖDENMEDEN HACZİN KALDIRILMASI

Prensip olarak amme borçlusu mükellefin borcu ödenmeden önceden konulmuş hacizler kaldırılmaz. Haczin kaldırılabilmesi için borcun mutlak surette ödenmesi zorunludur. Önceden konulan haczin kaldırılabilmesinde aşağıdaki kurallar uygulanır;[6]

a-Menkul ve gayrimenkullerin üzerine konulan haczin kaldırılabilmesi için borcun tümüyle ödenmesi gerekir.

b-Bölünebilir menkul ve gayrimenkul hacizlerinde yapılan ödemenin toplam borca nispeti dahilinde kısım kısım hacizler çözülebilir. Örneğin; 10 adet araç üzerine konulan hacizde toplam borcun 100.000,00 TL olduğunu kabul edelim, amme borçlusu 20.000,00 TL ödemesi halinde alacaklı amme idaresi toplam araçtan 2 adet aracın haczini kaldırabilir.

c-Amme borcunun 6183 sayılı kanunun 48. Maddesine göre yapılandırılması halinde tecil ve taksitlendirilen borç tümüyle ödenmediği sürece hacizler kaldırılamaz.

d-Amme borcunun tecil ve taksitlendirme yoluyla ödeme planına bağlanmış olması, hacizlerin kaldırılmasını sağlamaz.

e-Yakalamalı trafik araç hacizlerinde kısmen ödeme yapılabilir. Bu durumda alacaklı amme idaresi yakalama şerhini haciz baki kalarak kaldırma yetkisine sahiptir.

f- Alacaklı amme idaresine borcunu tümüyle ödeyen vergi mükellefinin haczi kaldırılır. Kaldırma sırasında bu mükellefin Türkiye çapında başka vergi dairelerine borcunun olup olmadığını araştırır. Araştırma neticesinde başka vergi dairelerine borç varsa bunlarında ödenmesi sağlanır. Aksi takdirde haciz kaldırılmayabilir. Özetle, (A) vergi dairesine borcunu ödeyen mükellefin haczin kaldırılması sırasında yapılan araştırma sonucunda ( B) vergi dairesine de borcu bulunduğu tespit edilirse, bu borcun da, (B) vergi dairesine ödenmesi sağlanır. Aksi takdirde haciz çözülmez.

g-Amme borçlusu bir mükellefin bankadaki mevduatına önceden haciz konulmuş ise; mükellef, borcunu 6183 sayılı yasanın 48. Maddesine göre yapılandırması halinde mevduat üzerindeki haciz kaldırılmaz. Mevduatın serbest bırakılabilmesi için yapılandırılan toplam borcun %10’ lık kısmının ödenmesi gerekir.

h-Amme borçlusu mükellefin gayrimenkulüne konulan bir haczin kaldırılabilmesi için, eşdeğerde bir başka gayrimenkul ile teminat takası yapılarak, haciz kaldırılabilir. Bu durumda takas yapılacak olan gayrimenkul için kıymet takdiri yaptırılmalıdır. ( bu kıymet takdiri gayrimenkulün bağlı bulunduğu emlak vergi dairesinden alınacak raiç değer yazısı veya piyasada kabul edilmiş SPK anlaşmalı değerleme şirketleri raporları ile mümkün olabilir.)

ı-Münfesih duruma düşmüş şirketlerin vergi borçları için eski ortaklara uygulanan haciz ve e-hacizlerde mutlak surette eski şirket müdürü ve tüzel kişi temsilcisi adına ödeme emri düzenlenmelidir. Hukuk aleminde varlığı sonlanmış münfesih Limited Şirket adına ihbarname tebliğ edilemez.