Bu çalışmada bunları okuyan sizler dahil olmak üzere, adeta hayatımızın bir parçası haline gelen internet - sosyal medya veya daha geniş bir ifadeyle basın yayın faaliyetlerinde, çıkarılan son kanuni durum itibariyle vatandaş olarak gündelik hayatımıza etkisinin ne olduğunu açıkladık. Bu yazı, "doğrusu şudur veya bu yanlıştır" demek için yazılmamıştır. Kanuni düzenlemenin lehine veya aleyhine değil mümkün oldukça yasanın bu yöndeki hukuki fotoğrafını çekmeye çalıştık. Ayrıca öyle anlaşılıyor ki meselenin herkes tarafından daha iyi anlaşılması için de hukuki terimlere boğmamak da gerekir.
Öncelikle son olarak yapılan kanuni düzenlemenin resmi adını tam olarak yazalım: 7418 sayılı Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’dur. 14.10.2022 tarihinde TBMM’de kabul edilmiş ve 18.10.2022 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yasa maddelerinin içeriğinde internet yayınlarının (haber sitelerinin) kişi veya kurumları ilgilendiren birçok yeniliği barındırdığını söylemek mümkündür. Belirtmek gerekir ki her internet sitesi, “internet haber sitesi” statüsünde değildir. İnternet haber siteleri, bu kanunla süreli yayın içine dahil edilerek Basın Kanunu uyarınca, yeri ve muhatabı belli, daha güvenilir bir yapıyla bir takım hak ve yükümlülüklere tabi tutulmuştur. Kısmet ise bir sonraki yazıda da internet haber sitelerinin hukuki durumunu ele alacağız.
İnternet-sosyal medya yayınlarının (haber sitelerinin) bireyi-vatandaşı-kurumları ilgilendiren yönü itibariyle getirilen yeni düzenlemeleri özetle şöyledir.
1) Kullanıcılar, internet haber sitesinin faaliyet gösterdiği iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, iletişim telefonu ve elektronik tebligat adresi ile yer sağlayıcısının adı ve adreslerine ilgili internet ortamında ve ana sayfada doğrudan ulaşabileceklerdir. Bu bilgiler, iletişim başlığı altında bulundurulacaktır. Bu durum, taleplerin daha kısa sürede ve etkili olarak internet haber sitesine iletilmesini sağlayacak. Kullanıcı vatandaşa muhatabı bilme yönünden güven verebilecektir.
2) Kullanıcılar, bir içeriğin ilk kez sunulmaya başlandığı tarih ile sonraki güncelleme tarihleri, her erişildiğinde değişmeyecek şekilde içeriğin üzerinde görebileceklerdir. Bu şekilde yayın içeriğinde yayından sonra değişiklik yapılıp yapılmadığı, neyin değiştirildiği, kısacası yapılan değişiklikler kullanıcı - okur tarafından fark edilebilecektir. .Bununla ileride lehe veya aleyhe sonuç doğurmaya olası bazı içeriklerin kaybedilmesinin önüne geçilmek istenmiştir.
3- Kullanıcılar, genel esasalar saklı olmak üzere Basın Kanunu’nda sayılan eylemlere aykırılık halinde hukuki (tazminat) talep edebilecek, cezai sorumluluk nedeniyle şikayet edebileceklerdir. Daha önceki talep veya şikâyetlerde karşılaşılan sorumluların tespitindeki zorluklar büyük ölçüde, artık olmayacaktır. Çünkü bu bilgiler cumhuriyet başsavcılıklarına verilmesi gereken beyannamede gösterilecek ve aleni olarak, yani isteyen herkesin görebileceği şekilde kayıt edilecektir. Bu da karşıdaki muhatabı, yani haber sitesi yetkililerini bilme ve gerektiğinde resmi kayıtlardan ulaşılabileceğini öngörmeyi sağlayacaktır.
4- Kişi veya kurumların varsa düzeltme ve cevap (tekzip) talepleri internet ortamında da artık karşılanacaktır. Tekzip daha önce internet haber siteleri için yoktu. Gazete, dergi ve televizyonlar için vardı. Değişiklikle tekzip talepleri, hiçbir düzeltme ve ekleme yapılmaksızın, yazının alındığı tarihten itibaren en geç bir gün içinde, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, URL bağlantısı sağlanmak suretiyle, aynı puntolarla ve aynı şekilde yayımlanması zorunludur. Yayın hakkında verilen erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması kararının uygulanması ya da internet haber sitesi tarafından içeriğin kendiliğinden çıkarılması durumunda, tekzip metni ilgili sitede ilk yirmi dört saati ana sayfada olmak üzere bir hafta süreyle yayımlanacaktır. Tekzibin yayınlanmaması ve ilgilinin talebi üzerine sulh ceza hakimliğince verilen düzeltme ve cevabın yayımlanmaması halinde bu durum suç olacağı için ilgili yayının yapıldığı site yönetiminin (beyanname kaydının) bulunduğu yer cumhuriyet başsavcılıklarına şikayet edilebilir.
Kaynak:
Yalan Haber Dezenformasyon-Sansür Yasası ile İfade-Basın Özgürlüğü Uygulamaları, Filiz Kitabevi, 2023