Türk hukukunda doğrudan bir düzenlemeye sahip olmayan ancak kanuni düzenlemeler ve yargı kararları ile dolaylı olarak uygulama alanı bulan unutulma hakkı, kişisel verilerin korunmasının artan önemi ve internetin gelişimi ile dünyada olduğu gibi Türkiye’de de son zamanlarda sıklıkla gündeme gelmeye başlamıştır.
Unutulma hakkı ve unutulma hakkının esasları Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın “Google Spain” kararından beri tartışılagelmektedir. Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın “Google Spain” kararına esas olan uyuşmazlık, Mario Costeja González isimli bir İspanyol vatandaşın, 16 yıl öncesinde borçlarını ödemesi amacıyla gayrimenkulünü satışa çıkarmasına ilişkin haberlerin Google arama motorundan kaldırılması talebinin İspanyol Veri Koruma Otoritesi tarafından kabul edilmesi üzerine Google tarafından Avrupa Birliği Adalet Divanı’na getirilmiştir. Adalet Divanı söz konusu uyuşmazlıkta, unutulma hakkıyla ilgili talebi değerlendirilirken, verinin hassasiyetinin, kamunun veriye erişmesindeki menfaatin ve veri sahibinin kamuya mal olup olmadığının da göz önünde bulundurulması gerektiğine karar vermiştir. Sonuç olarak geçersiz, ilgisiz ve güncel olmayan kişisel verileri içeren içeriklerin arama motorlarından kaldırılması gerektiğine hükmetmiştir. Adalet Divanı’nın “Google Spain” kararının ardından unutulma hakkı ulusal hukuklarda da yer bulmaya başlamıştır.
Bu bilgiler ışığında unutulma hakkı, İnternet ortamında niteliği gereği hukuka uygun olan içeriğin kaldırılması veya erişime kısıtlanmasını talep etme hakkıdır. Unutulma hakkı, kişinin geçmişte yaşadığı bir olaya ilişkin haber, fotoğraf, görüntü ses veya video kaydının internet üzerinde yapılan yayınlar vasıtasıyla kamuoyuna yansıması nedeniyle oluşan mağduriyetin giderilmesini amaçlamaktadır.
Nitekim internette yayımlanan bir haber, makale, fotoğraf, video, ses kaydı vs. şeklindeki içeriklerin unutulma hakkı dahilinde internetten çıkarılabilmesi veya erişimin engellenebilmesi için bazı şartların bir arada gerçekleşmesi gerekir. Bu şartları sıralayacak olursak:
1. Unutulma hakkının kullanılabilmesi için haber konusu olay güncelliğini yitirmelidir. Güncellik, subjektif bir kavram olup olayın veya durumun şartlarına göre değişmektedir.
2. Unutulma hakkının söz konusu olabilmesi için olayın veya durumun internette olmasında hiçbir kamu yararı bulunmaması gerekmektedir. Toplumsal açıdan haberin bir değeri varsa habere erişim engeli getirilmesi söz konusu olamaz.
3. Haber niteliği itibariyle tarihsel bir veri, olay içermemelidir. Tarihsel veri niteliğindeki içerikler internetten kaldırılmamaktadır.
4. Bilimsel bilgi sunan bir içerik olmamalıdır.
5. İçeriğin yayında kaldığı süre de unutulma hakkının kullanılıp kullanılamayacağını belirleyen özelliklerden biridir.
6. Habere konu kişinin siyasetçi veya ünlü olup olmadığı da unutulma hakkının kullanılması açısından önem arz eder.
7. Halkın ilgili veriye yönelik ilgisinin düzeyi internetten unutulma hakkının kullanılması için bir ölçü olarak kabul edilmektedir. Kamuoyu ilgisinin canlı olduğu bir haber, fotoğraf vb. öğenin unutulma hakkı bağlamında kaldırılması daha zor olabilmektedir.
Son olarak bazı Yargıtay ve AYM Kararları şu şekildedir:
- Devletin bireye geçmişte yaşadıklarının başkaları tarafından öğrenilmesi engellenerek “yeni bir sayfa açma” olanağı verme hususunda bir sorumluluğu olduğu açıktır. (AYM Bireysel Başvuru Kararı 3 Mart 2016 - N.B.B. Kararı [2013/5653])
- Unutulma hakkı kişilerin manevi varlıklarını geliştirmelerine bir fırsat vermek açısından devletin pozitif yükümlülüğünün bir sonucudur. (AYM Bireysel Başvuru Kararı 3 Mart 2016 - N.B.B. Kararı [2013/5653])
- İnternet yayınlarının 2018 yılında meydana gelen bir olay hakkında yapıldığı ve internetten kaldırma başvurusunun ise 2020 yılında yapıldığı, aradan 2 yıl geçtiği, habere konu kişinin, ünlü bir ailenin kızı ve model olması ve sosyete hayatında tanınmışlığı göz önüne alındığında toplumun habere olan ilgisinin halen devam etmesi nedeniyle unutulma hakkı kapsamında değerlendirilemeyecek olan habere erişimin engellenmesi talebinin reddine karar verilmelidir (Y19CD-K.2021/1703).
- Mersin’de bir TIR’da 62 kilogram miktarında eroin ele geçirildiği olay nedeniyle aranan kişilerden biri hakkındaki haber, aradan 14 yıllık bir sürenin geçmesi nedeniyle internetten kaldırılmalıdır (Y19CD-K.2021/1700).
Av. Begüm Can GÜREL & Hukuk Fakültesi Öğrencisi Nesibe ŞENTÜRK