Otomatik bilgi paylaşımı, vergi alanlarındaki uluslararası iş birliği için birçok ülkenin katılımıyla oluşturulan, kara para trafiğini önlemek ve vergi kaçakçılığının önüne geçebilmek adına yapılmış olan Vergi Konularında Karşılıklı İdari Yardımlaşma Sözleşmesine dayanmaktadır. Bu noktada otomatik bilgi paylaşımı Avrupa Birliği Ülkeleri, Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Örgütü ve G20 gibi uluslararası kuruluşlar tarafından takip edilen bir süreçtir. Otomatik Bilgi Paylaşımına dair sözleşme Türkiye tarafından 2011 yılında imzalanmış olup, uygulamayı düzenleyen asıl sözleşme olan “Finansal Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşması Türkiye tarafından 2017 tarihinde kabul edilmiş ve 2019 tarihinde Cumhurbaşkanı kararıyla Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Avrupa Birliği üyesi ülkelerin tamamının yanı sıra İsviçre, Norveç, Brezilya, Hindistan gibi ülkeler de dahil bugün itibarıyla 136 ülke bu sözleşmeyi imzalamıştır. Bu sözleşme çerçevesinde, sözleşmeyi imzalayan ülkeler, karşılıklılık esasına dayalı olarak ilgili ülke mukimlerine ait finansal hesap bilgilerini, finansal kuruluşlardan toplayıp ayrı bir talep ya da herhangi makam izni gerekmeksizin (otomatik olarak) her yıl ilgili ülkeyle paylaşacaktır. Bu noktada uluslararası alanda bir zeminde oluşturulmaya çalışılan bu sözleşmeye taraf olmayan ülkeler kara listeye alınma ve uluslararası finans sisteminden izole edilme gibi ağır yaptırımlar ile karşı karşıya kalmaktadır. Avrupa Birliği ülkeleri ile pek çok diğer ülkeler kendi aralarında otomatik bilgi deneyimine 2017-2018 yılları arasında başlamıştır.
Otomatik bilgi paylaşımı kişilerin mukim olduğu ülke dışındaki ülkelerde bulunan finansal hesap bilgilerinin, yerleşik olunan ülkeye vergisel amaçlarla kullanılmak üzere elektronik ortamda gönderilmesidir.
Bu kapsamda; mevduat, saklama ve yatırım kuruluşları ile belirli sigorta şirketleri nezdindeki;
- Mevduat hesapları,
- Saklama hesapları,
- Ortaklık ve borç ilişkisi menfaati,
- Nakdi değer sigorta sözleşmeleri,
- Düzenli ödeme sözleşmelerine ilişkin finansal bilgiler paylaşılacaktır.
Değişime tabi tutulacak bilgiler;
- İlgilinin adı ve soyadı,
- Adresi,
- Yerleşik (mukim) olduğu ülke ve vergi kimlik numarası (VKN),
- Doğum yeri ve tarihi,
- Hesap numarası, hesap bakiyesi ya da değeri,
- Hesaba yıl içinde ödenen faiz, temettü gibi gelirlerin ya da hesapta tutulan varlıklardan elde edilen gelirlerin toplam brüt tutarı gibi bilgilerden oluşmaktadır.
Bu kapsamda otomatik bilgi paylaşımı karşılıklılık esasına dayandığı için Türkiye anlaşmaya taraf diğer ülke yerleşiklerinin bilgilerini o ülkeye gönderecek ve o ülkelerden de Türkiye’de yerleşiklerin kapsamına giren hesap bilgilerini alacaktır. Türkiye 2018 yılında Norveç ve Letonya’dan bilgileri almış ve göndermiştir. Bazı ülkeler ise, bilgi almadan sadece bilgi vermek istediğinden Türkiye bu ülkelere bilgi göndermeyecek, bu ülkelerden sadece bilgi alacaktır. Anlaşma kapsamında 2020 yılında Türkiye’nin otomatik temelde bilgi göndermesi söz konusu olan 54 ülke bulunmaktadır. Önümüzdeki yıllarda bu 54 ülkeye yeni ülkelerin eklenmesi de mümkün olabilecektir. Almanya, Fransa, Hollanda, Belçika ve Avusturya Türkiye’nin (2019 yılına ait bilgilerin paylaşılacağı) 2020 yılı bilgi değişimi takvimine alınmamıştır. Ancak bu ülkelerle Otomatik Bilgi Paylaşımına dair anlaşmanın imzalanmamış olması, vatandaşlarımızın malvarlığı bilgilerinin paylaşılmasına engel oluşturmamaktadır. Nitekim Hollanda hükümeti Türkiye için her ne kadar bu sözleşmenin tarafı olmasada, hukuk dışı yollar ile Türk vatandaşlarının Türkiye’deki malvarlıklarını tespit etmiş ve Hollanda’da geçinmelerini sağlamak için öncelikle Türkiye’deki bu malvarlıklarını satmalarını istemiştir. Şöyle ki Hollanda hükümeti kendisinden yardım alarak Türkiye’de malvarlığı olan Türk vatandaşlarının, malvarlıklarını araştırma yoluna gitmiş ve bu hususta birçok Türk vatandaşının menkul, gayrimenkul ve taşınmaz mallarına haciz koyarak verdiği yardımları faizi ile birlikte almıştır. Hollanda’da yaşayan Türk vatandaşları sadece idari para cezası ile cezalandırılmamış aynı zamanda cezai olarak birçok yaptırıma tabi tutulmuşlardır. Hollanda Danıştay’ı, yurtdışındaki mal varlığı araştırmasını sadece Türkiye kökenliler aleyhine kullanıldığı için “ayrımcı” bularak kararı iptal etmiştir. Ancak Hollanda hükümeti, yeni bir düzenleme yoluna giderek bu uygulamaya devam etmiştir. Hollanda’da getirilen yeni düzenleme ile sadece hiçbir geliri olmayan ya da sahibi olduğu malını satmak istediği halde elden çıkaramayanlar sosyal yardım alabilecektir. Hollanda’nın Türk vatandaşlarına karşı gerçekleştirdiği bu tutum özel hayatın gizliliğinin ihlalidir. Bu kapsamda Türkiye’nin de taraf olduğu ‘’Finansal Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşmasında’’ her ne kadar Hollanda hükümeti ile Türkiye arasında bir bilgi paylaşımı söz konusu değilse de, Hollanda hükümeti görüldüğü üzere hukuk dışı yollar ile birçok Türk vatandaşını mağdur etmiş ve malvarlıklarına el koymuştur. Türk vatandaşları bu anlaşma kapsamında birtakım önlemler almak zorundalarsa da, asıl önlemleri diğer ülkelerin hukuka aykırı olarak yaptıkları işlemlere karşı almak zorundadırlar. Zira Hollanda hükümeti bu şekilde bir sistem kurmuştur ve diğer Avrupa ülkeleri de bu şekildeki bir sistem kurma yolunda hazırlık içerisindedirler.
Tüm bu hususlardan ziyade ‘’Finansal Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşmasına’’ istinaden kişi bilgileri 1 yıl süreli olarak paylaşılacaktır. Yani kişi bilgileri bulunulan yıldan bir önceki yılın 1 yıllık bilgilerini kapsayacak şekilde paylaşılacaktır. Yoksa bu anlaşma kapsamında kişi bilgilerinin hepsinin geriye dönük olarak paylaşılacağı söz konusu değildir. Ayrıca paylaşımda bir limit bulunmamakta olup, bireysel ve kurum hesapları bakiyesi ne olursa olsun paylaşım kapsamındadır. Hesap sahibi tarafından; son 3 yıldır para yatırma- ekleme vb. bir hesap hareketi gerçekleştirilmeyen ve son 6 yıldır hakkında finansal kuruluş ile iletişime geçilmeyen hesaplar, bakiyesi 1.000 ABD Dolarını aşmamak kaydıyla otomatik bilgi değişimi yönünden hareketsiz hesap olarak değerlendirilir ve bildirim yapılmaz. Ayrıca bu kapsamda finansal hesapların kapatılması bir çıkış yolu değildir. Çünkü kapatılmış hesaplara ilişkin hesap bakiyesi veya değeri ‘’0’’ olarak bildirilecektir. Bununla birlikte hesap kapatılmış bile olsa kapanma tarihine kadar hesaba işleyen faiz gibi bilgiler bildirime tabiidir. Ortak hesaplarda ise, ortakların her biri hesap sahibi gibi değerlendirilir ve hesap bakiyesinin tümü bildirilir. Bildirim yapılırken hesap bakiyesinin ortak sayısına bölünmesi söz konusu olmayıp, her bir ortak tüm hesap bakiyesi ile bildirilir.
Otomatik Bilgi Paylaşımı kapsamında ve Avrupa ülkelerinin Türk vatandaşlarına ilişkin malvarlığı araştırmasına gittiği yukarıdaki gibi durumlarda vatandaşlarımız birtakım önlemler almakta, ancak yaptıkları işlemler daha güç ve telafi edilemez sonuçlar doğurmaktadır. Nitekim banka hesap bakiyelerinin veya kira gelirlerinin 3. bir kişiye devri, banka hesaplarının kapatılması, ikametgahlarının değişimi veya yanlış adres beyan edilmesi tamamen vatandaşlarımızın aleyhine doğacak sonuçlar yaratmaktadır. Tüm bu işlemleri vatandaşlarımızın tek başına yapmaması gerektiğini, şayet bu şekilde işlemler yapılmaya devam edilirse, yerleşik kanunlar kapsamında vatandaşlarımızın idari ve cezai sorumluluklarının yanında maddi zararlara da uğrayabileceklerini belirtmek isteriz.