UEFA yani Avrupa Futbol Federasyonlar Birliği, Avrupa futbolunun yönetim organıdır ve bu birliğe kayıtlı 55 ulusal federasyonun çatı kuruluşudur. Birliğin amacı Avrupa futbolu ile ilgili tüm sorunları ele almak, bunları çözümlemek, Avrupa futbolunun gelişimini desteklemek ve bu doğrultuda projeler geliştirmektir. Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) ise UEFA’ya üye ve Türkiye’de futbol faaliyetlerini organize eden, yürüten konfederasyonlardan biridir. TFF’nin kuruluş ve esasları 5894 sayılı “Türk Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun” la düzenlenmiş olup yine bu kanun uyarınca kurumun özerk bir yapıya sahip olduğunu ifade edebiliriz. Ancak 5894 sayılı kanunun m.3/1-c gereği “TFF, FIFA ve UEFA’nın yetkili organları tarafından konulan kuralları yerine getirmekle de yükümlüdür” hükmü mevcuttur. Bu bağlamda TFF’nin özerk yapısı olmakla beraber UEFA ve FIFA ile işbirliği içinde olduğunu ifade edebiliriz. Yanısıra herhangi bir uyuşmazlık ortaya çıktığında da önce UEFA daha sonra TFF kurallarının irdelenmesi yerinde olacaktır. Ülkemizde ki futbol gündemini de son zamanlarda epey meşgul eden “Kulüplerin Logolarında Yıldız Kullanımı” birçok yönetim ve kulüp arasında anlaşmazlık konusu olmuştur. İşte bu noktada yazı konusu olan “Futbol Kulüplerinin Logolarında Yıldız Kullanımı”nı önce UEFA sonra TFF kuralları kapsamında inceleyeceğiz.
UEFA’nın resmi sitesinde yayınladığı birçok düzenleme yer almaktadır. Düzenlemeler yönetmelik niteliğinde olup UEFA’ya üye tüm yerel federasyonlar için bağlayıcıdır. UEFA’nın yayınladığı mevcut düzenlemelerden iki tanesi yazı konusuna yol gösterici niteliktedir. Bunlardan ilki “UEFA Kulüp Lisansları ve Finansal Sürdürülebilirlik Yönetmeliğidir (UEFA Club Licensing and Financial Sustainability Regulations) . Kulüplerin daha yüksek standartlara ulaşmasının sağlamak için bir takım kriterler öngörülmüştür. Bu kriterler birçok konuyu kapsamakta ve bu kriterler için gerekli şartları sağlayan kulüplere lisans verilmektedir. Lisans verme aşamasında kulüplerin amblem, logo, isim vb. özellikleri de incelenmektedir. Yönetmeliğin 5. Maddesinin 1.fıkrası uyarınca “Kulüplere lisans veren UEFA üyesi federasyondur ve bu federasyon lisanslama sistemini yönetir” hükmü yer almaktadır. Yine aynı yönetmeliğin 6.maddesinın 2.fıkrası d bendi uyarınca “Lisans veren federasyon, lisans verdiği kulübün yasal yapısında değişiklik meydana gelirse bu durumu UEFA’ya bildirmekle yükümlüdür”. Bu maddelerin lafzından UEFA’nın TFF’ye kulüplere verilecek lisan sürecinde yetki verdiği anlaşılmaktadır. Yani UEFA, yerel federasyon kurallarına atıfta bulunmaktadır.
Konumuza hüküm teşkil edecek diğer bir yönetmelik “UEFA Ekipman Yönetmeliğidir (UEFA Equipment Regulations)” . Bu yönetmeliğin 13.maddesinin 3.fıkrası uyarınca “Her bir takım amblemi, ilgili takımın kurulduğu ülkedeki ulusal ticari marka ofisinde tescil edilmelidir” hükmü yer almaktadır. Yani UEFA, herhangi bir kulübün ambleminin kurulduğu ülkedeki marka tescil dairesinde tescil edilmesini zorunlu tutmuştur. Türkiye’de ise marka tescili konusunda yetkili kurum, Türk Patent ve Marka Kurumu’dur. Aynı yönetmeliğin 33.maddesinin 1.fıkrası uyarınca da “yerel liglerde mevcut şampiyonlukları olan takımlar ulusal federasyonu tarafından düzenlenen ve onaylanan şekilde logosunda yıldız kullanabilir” hükmü yer almaktadır. Bu bağlamda UEFA, kulüp ambleminde yıldız kullanımına dair o yerel federasyonun kurallarına atıfta bulunmuştur. Başka bir ifade ile UEFA, kulüp amblemini tescilini zorunlu tutarken; yıldız kullanımını ise yerel federasyonun denetimine, düzenlemesine ve onayına bırakmıştır.
UEFA’nın hem kulüp lisansı sürecinde hem de logolarında ki yıldız kullanımında yerel federasyonun kurallarına atıf yapması nedeniyle şimdi TFF’nin iç mevzuatını irdelemek hasıl olmuştur.
5894 sayılı kanun madde 3 uyarınca TFF, Türkiye’de ki her türlü futbol faaliyetini yürütmek, düzenlemek ve denetlemekle görevlidir. Aynı madde de; yapılacak olan bu düzenlemelerin TFF tarafından ilan edilecek “talimatlar” ile düzenleneceği belirtilmiştir. İşte şimdi TFF kuralları, talimatları ve bazı kanun kapsamında konuyu irdeleyeceğiz.
Yukarıda UEFA’nın kulüplere lisans verme görevini yerel federasyonlara devrettiğini ifade etmiştik. Lisans meselesi TFF tarafından ilan edilen “Kulüp Lisans ve Finansal Sürdürülebilirlik Talimatı”nda düzenlenmiştir. Bu talimatın 18.maddesi uyarınca “Lisans adayı kulüp, her yıl en geç mart ayının son iş günü TFF’ye yazılı olarak başvurmak…” zorundadır. Yani kulüpler her yıl bu lisansı almak yükümlü olup bu noktada gerekli kriterlerin yerine getirilip getirilmediğini denetleme görevi TFF’ye aittir. Bu bağlamda yazının konusu olan “kulüplerin logosunda ki yıldız kullanımında” gerekli incelemeyi yapma görevinin TFF’ye ait olduğu sonucunu çıkarabiliriz. Ancak TFF tarafından logo ve yıldız kullanımı konusunun mevzuata uygun olup olmadığına karar verilmeden önce Bakanlığa başvurulur. Nitekim 08.07.2022 tarihli Resmi Gazete de yayınlanan “Spor Kulüpleri ve Spor Anonim Şirketleri Tescil Yönetmeliği” madde 21 fıkra 2 uyarınca “Spor kulüpleri tüzüklerinde, spor anonim şirketleri esas sözleşmelerinde yazılı olan ve Bakanlığa bildirmiş oldukları renk ve amblemi kullanmak zorundadır” . hükmü yer almakta ve aynı maddenin 6.fıkrası uyarınca “Spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin renk, amblem ve diğer ayırıcı işaretlerinin değişikliği taleplerine ilişkin olarak Bakanlık tarafından ilgili spor federasyonundan görüş alınır” hükmüne yer verilmiştir. Nitekim TFF’nin ilan ettiği “Kulüplerin Futbol Dalında Tescil Talimatı” madde 6’da kulüplerin logo değişikliği düzenlenmiş olup bu maddede de logo değişikliği veya logoda ki yıldız kullanımından ötürü herhangi bir değişiklikte Bakanlıkta onay alındığına dair belge istenmektedir.
En nihayetinde bir spor kulübü TFF’nin gösterdiği kriterleri sağlamak şartıyla her yıl lisans almalı. Yukarıda bahsedilen UEFA’nın koyduğu düzenleme nedeniyle kulüp, logosunu ülkesinde görevli makamlarda tescil ettirmeli ve TFF kuralları gereği kendi tüzüğünde yada anonim şirket ise esas sözleşmesinde yer alan logosunu Bakanlığa bildirmeli ve son olarak bakanlıktan alınan onay yazısını TFF’ye iletip logosunu kullanmalıdır.
Kulüplerin logolarında yıldız kullanımına dair TFF’nin ilan ettiği “Futbol Müsabaka Talimatı” da konumuza esas teşkil etmektedir. Bu yönetmeliğin Müsabaka Kıyafetleri başlıklı 12.maddesi uyarınca “Müsabaka organizasyonu dahilindeki kişiler, Sportif Ekipman Talimatı’nda belirlenen esaslara göre müsabakalara katılmak zorundadırlar” hükmüne yer vermiştir. Yani hükmün lafzı başka bir talimata atıf yapmaktadır. Atıf yapılan talimatın yani “Sportif Ekipman Talimatı”nın 16.maddesi ise “En üst profesyonel ligde şampiyon olmuş kulüpler, her 5 şampiyonluk için bir yıldız takma hakkına sahiptirler” hükmüne yer vermiştir. Sonuç olarak herhangi bir kulübün logosunda yıldız kullanımına gerekçe teşkil eden hüküm Sportif Ekipman Talimatı’nın 16.maddesidir. Ancak bu talimatta şampiyonlukların hangi yıldan itibaren sayılacağı belirtilmemiştir. İşte bu noktada yöneticiler, taraftarlar ve kulüpler arası tartışmalar yaşanmaktadır. Sonuç olarak UEFA ve TFF kuralları uyarınca kulüplerin logolarında yıldız kullanımı yukarıda ifade edilen usul ve esaslara tabidir. Şimdi bu konuyu son zamanlarda ülkemizde ki spor gündemini iddiaları ile meşgul eden Fenerbahçe Spor Kulübü üzerinden somutlaştırarak anlatalım.
Fenerbahçe Spor Kulübü yöneticileri son yıllarda şampiyonluk sayılarının 19 değil 28 olduğu iddiasındadır. Hatta resmi olmayan 28 şampiyonluk iddialarına dayanarak bazı maçlarda logosunda 5 yıldızın olduğu formalarla sahaya çıkmış ve taraftar mağazalarında bu şekilde formalarını satışa çıkarmıştır. Bu esnada ise gerekli incelemeyi yapacak olan TFF’den herhangi somut bir açıklama yapılmamış olup son gelişmelerle şampiyonluk sayılarının tekrar incelenmesi için komisyon kurulmasına karar vermiştir. Şimdi yukarıda açıkladığımız UEFA ve TFF hükümleri uyarınca Fenerbahçe Spor Kulübü tarafından yapılan eylemin yasal olup olmadığını inceleyelim.
Lisans şartlarının sağlanmış olması haricinde yukarıda ifade ettiğimiz üzere ilk olarak UEFA kuralları gereği kulübün logosunu kendi ülkesinde görevli makamlarda tescil ettirilme zorunluluğu vardı. Fenerbahçe Spor Kulübü, bu hüküm doğrultusunda 5 yıldızlı logonun kullanımı için Türk Patent Kurumuna başvurmuş ve “2023 009960” tescil numarasına sahip 5 yıldızlı logosunu tescil ettirmiştir. Ancak “Spor Kulüpleri ve Spor Anonim Şirketleri Tescil Yönetmeliği” madde 21 fıkra 2’de ki şartın sağlanması bakımından, Fenerbahçe Spor Kulübü tüzüğü incelendiğinde 5 yıldızlı logoya rastlanmadığı ve yine Fenerbahçe Futbol A.Ş.’nin esas sözleşmesi incelendiğinde herhangi bir 5 yıldızlı logoya rastlanmadığı açık olup hukuken bu logonun formalarda, görsellerde veyahut farklı bir mecrada kullanılması yasalara aykırıdır. Aynı zamanda TFF’nin ilan ettiği “Sportif Ekipman Talimatı”nın 16.maddesi uyarınca şampiyonlukların hangi yıldan itibaren sayılacağının belirtilmediğini ifade etmiştik. Ancak TFF’nin resmi sitesinde geçmiş şampiyonlukların gösterildiği ve en geriye doğru 1959 yılının şampiyonun tescil edildiği anlaşılmaktadır. Başka bir anlatımla TFF, 1959 yılından önceki şampiyonlukları saymamaktadır. Bu durumda Fenerbahçe spor kulübünün 5 yıldızlı logoyu tescil ettirmesine karşın esas sözleşmesinde veya tüzüğünde bu logonun olmaması ayrıca TFF tarafından 1959 öncesi şampiyonluklar onaylanmadan bu yola başvurması ihlale yol açmaktadır. Yapılan ihlal ise TFF’nin ilan ettiği “Futbol Disiplin Talimatı”nın 4.maddesi 1.fıkrası uyarınca disiplin cezasını doğurmaktadır. Bu cezalar kapsamında “İhtar, Kınama, Para Cezası, İhraç, Müsabakadan Men” gibi yaptırımlar söz konusu olabilmektedir. Fenerbahçe Spor Kulübünün bu noktada hukuki çerçevede yapması gereken: TFF Yönetim Kuruluna iddialarını ispatlayacak delilleri sunmakla beraber yazılı olarak 1959 öncesi şampiyonlukların sayılması talebidir. Bu talebin reddedilmesi halinde Yönetim Kurulu tarafından verilen kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde Fenerbahçe Spor Kulübü yöneticileri, TFF tarafından ilan edilen “Tahkim Kurulu Talimatı” madde 2 uyarınca Tahkim Kuruluna başvurabilir. Ancak Tahkim Kurulu tarafından verilecek cevap kesin olup gidilebilecek başka bir kanun yolu yoktur. Uluslararası kanun yolu bakımından Tahkim Kurulu kararına karşı CAS/TAS yoluna da başvurulamaz. Çünkü Türkiye Futbol Federasyonu Statüsü madde 64 uyarınca Tahkim Kurulu tarafından aleyhe verilen karara karşı CAS/TAS yoluna gidilemeyeceği belirtilmiştir. Bu bağlamda Fenerbahçe Spor Kulübü, 1959 yılı öncesi şampiyonlukların tescili için ancak yerel başvuru yollarına gidebilir.
Sonuç olarak Kulüplerin logoların da yıldız kullanımı UEFA tarafından düzenlenmiştir ancak bu düzenleme “emredici kural” niteliğinde olmayıp gösterici nitelikte olan atıf maddesidir. UEFA sadece logonun yerel ülkede tescilini zorunlu tutmuştur. TFF ise logonun ve logoda yıldız kullanımını belli şartlara tabii kılmıştır. Bu şartlar sağlanmadan herhangi bir kulübün kendi aldığı karara göre logosunda yıldız kullanımı veya logosunda bir değişiklik yapması TFF talimatlarını delmek, ihlal etmek ve onları yok saymaktır. Hukuk düzeni etrafında her gerçek veya tüzel kişi kanunlar uyarınca sahip olduğu hakları savunmalıdır ve o hakkın uygulanmasını talep etmelidir. Karar mercii ise var olan uyuşmazlığı en kısa ve isabetli şekilde çözüme kavuşturmalıdır. Başkaca birçok problemin olduğu Türk futbolunda herhangi bir kulübün ya da yöneticinin hukuktan ve kurallardan uzak alacağı karar sistemi ileri değil geriye götürecektir. Bu konuda varılacak en doğru sonuç için alınacak karar ne olursa olsun neden-sonuç ilişkisine dayalı ve gerekçeli ilamın en kısa sürede kamuoyu ile paylaşılmasıdır.
KAYNAKÇA
- UEFA CLUB LICENSING AND FINANCIAL SUSTAINABILITY REGULATIONS ( 1 JULY 2023)
- UEFA EQUIPMENT REGULATIONS (1 JUNE 2022)
- TÜRKİYE FUTBOL FEDERASYONU KURULUŞ VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN
- TÜRKİYE FUTBOL FEDERASYONU STATÜSÜ
- TFF KULÜP LİSANS VE FİNANSAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK TALİMATI
- SPOR KULÜPLERİ VE SPOR ANONİM ŞİRKETLERİ TESCİL YÖNETMELİĞİ
- TFF KULÜPLERİN FUTBOL DALINDA TESCİLİ TALİMATI
- TFF FUTBOL MÜSABAKA TALİMATI
- TFF SPORTİF EKİPMAN TALİMATI
- TFF FUTBOL DİSİPLİN TALİMATI
- TFF TAHKİM KURULU TALİMATI
- TFF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM KURULU TALİMATI
- https://www.turkpatent.gov.tr/arastirma-yap
- FENERBAHÇE FUTBOL ANONİM ŞİRKETİ ESAS SÖZLEŞMESİ
- FENERBAHÇE SPOR KULÜBÜ DERNEĞİ TÜZÜĞÜ (2016)
- https://www.tff.org/default.aspx?pageID=545