TÜZEL KİŞİLERE VE TİCARİ İŞLETMELERE YAPILACAK TEBLİGAT

7201 sayılı Tebligat Kanunu’nun (Tebligat Kanunu) 10. maddesine göre; Tebligat, tebliğ yapılacak şahsa bilinen en son adresinde yapılmak zorundadır.

Bilinen son adresinin tebligata uygun olmadığı veya tebligat yapılamayacağı biliniyorsa, alıcının adres kayıt sistemindeki ikametgâhının adresi bilinen son adres olarak kabul edilir ve tebligat buraya yapılır.

Belirtmek gerekir ki, kendisine tebliğ yapılacak kişinin başvurusu veya kabul etmesi koşuluyla her yerde tebligatın yapılması mümkündür.[1]

Tüzel kişilere tebliğ, yetkili temsilcilerine, şayet bunlar birden çoksa, yalnız birine yapılmak durumundadır.

Tüzel kişilere ve ticari işletmelere tebligat

Bir işletmenin, ticari işlemlerinden doğan uyuşmazlıklarda, ticari temsilcisine yapılan tebligat geçerli sayılmaktadır (Teb. K. 12).[2]

Tüzel kişilerin memur ve çalışanlarına tebligat

Hükmi şahıslar namına kendilerine tebliğ yapılacak kimseler her hangi bir sebeple mütat iş saatlerinde iş yerinde bulunmadıkları veya o sırada evrakı bizzat alamayacak bir halde oldukları takdirde tebliğ, orada hazır bulunan memur veya müstahdemlerinden birine yapılır.” hükmüne yer verilmiştir (Teb. K. 13).[3]

Tebligat Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin “Tüzel kişilere ve ticari işletmelere tebligat” başlıklı 20. maddesinde tebligat ile ilgili şu kurallar öngörülmüştür:

Tebligat işleminin yetkili ticari temsilcisine yapılması gerekir. Yetkili ticari temsilciye yapılan tebliğ geçerli sayılacaktır.

Tüzel kişilere tebliğ yetkili temsilcilerine, bunlar birden çok ise yalnız birine yapılır (m. 20/1).

Burada temel sorun yetkili temsilci hangi ölçüte göre belirleneceği noktasında toplanmaktadır. Yönetmelik bu sorunun cevabını vermektedir.

Aşağıda belirtilen kurumların yetkili temsilcileri bağlı bulundukları kanunlara ve statülerine göre tayin edilir (m. 20/2). Bu kurumları ve tebligat yapılacak özneleri şu şekilde sınıflandırabiliriz:

1) Bakanlıkların ve bunların teşkilatının yetkili temsilcileri.

2) Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli;

(I) sayılı cetvelde yer alan genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri,

(II) sayılı cetvelde yer alan özel bütçeli idareler,

(III) sayılı cetvelde yer alan düzenleyici ve denetleyici kurumlar,

(IV) sayılı cetvelde yer alan sosyal güvenlik kurumları ile il özel idarelerinin, belediyelerin, köylerin ve özel kanunlarına dayanılarak kurulmuş bulunan teşekküllerle, şirketlerin, derneklerin ve vakıfların yetkili temsilcileri.

3) Gerçek ve tüzel kişilere ait ticari işletmelerin işlemlerinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda, ticari işletmenin yetkili temsilcileri.

Tüzel kişilerin memur ve müstahdemlerine tebligat ile ilgili Yönetmelik hükümleri

Bu konu yönetmeliğin 21. Maddesinde düzenlenmiştir.

Tüzel kişi adına tebligat almaya yetkili kişinin herhangi bir nedenle normal çalışma saatleri içinde işyerinde bulunmaması veya bu sırada belgeleri bizzat teslim alamaması halinde, tebligat tüzel kişiliğin daimi görevlisi veya çalışanlarından birine yapılmalıdır (Yön. m. 21/1).

Ancak tebliğ edilen görevli veya çalışanın, bulunduğu yerdeki tüzel kişinin kuruluşunda tebligat alma işi ile görevlendirilmiş bir kişi olması gerekir. Yani sorumluluklar bakımından tebligat alıcısı olarak kanuni temsilcisinden sonra gelen ve tebligat kabul etme işi ile görevli ve yetkili olması şarttır. Burada kastedilen tüzel kişilikte görevli bu kişinin belge yöneticileri gibi öncelikli olarak bu tür işlere atanan kişilerden olması halidir (Yön. m. 21/2).

Bu şekilde görevlendirilmiş kişilerin yokluğunda ise, durum tebligat belgesinde belirtilmeli ve tüzel kişinin başka bir yetkilisi veya çalışanına bilgi verilmesi gerekir (Yön. m. 21/3).

Adres değiştirmenin bildirilmesi zorunluluğu[4]

Kanunun öngördüğü usullere göre kendisine veya yerleşim yerine bildirimde bulunanlar, yerleşim yerini değiştirmeleri halinde, bildirimi yapan yargısal makamlara bu durumu derhal bildirmekle yükümlü kılınmışlardır. Bu durumda sonraki bildirimler yeni adrese gönderilecektir (Teb. K. m. 35).

Adres değiştiren kişi yeni adresini bildirmezse ve adres kayıt sistemine göre ikamet yeri belirlenemiyorsa, bildirimde bulunulması gereken belgenin bir nüshası eski adresin bulunduğu binanın kapısına asılmalıdır. Bu durumda tebligatın asılma tarihi tebliğ tarihi olarak kabul edilecektir (Teb. K. m. 35).[5]

Bu işlemlerin yapılmasından sonra eski adrese gönderilen tebligat muhatabına gönderilmiş sayılacak ve tebligat yapılmış olacaktır.[6]

Bundan sonra eski adrese çıkarılan tebliğler muhataba yapılmış sayılır (Teb. K. m. 35).

Daha önce tebligat yapılmamış olsa dahi, resmi kayıtlarda yer alan adres tüzel kişiliğe esas sayılacak ve Tebligat Kanunu’nun 35. maddesi hükümleri tatbik edilecektir (Teb. K. m. 35).[7]

Bir Türk vatandaşına daha önce yabancı ülkede bulunan adresine tebligat işlemleri yapılmış ve tebligatı yapan makama haber vermeksizin yabancı ülkede bulunan adresini değiştirmişse ve adres kayıt sistemi ile ikamet yeri tespit edilemiyorsa, bu durumda tebligat işlemleri Türk büyükelçiliği veya konsolosluğu aracılığıyla Tebligat Kanunu’nun 25/a maddesi uyarınca yabancı ülkede bulunan kişiye yapılması gerekecektir. Burada bir Türk vatandaşına yabancı ülkede bulunan ve daha önce tebligat yapılmış olan adresine yapılan tebligatın o adrese tebligatın bildirildiği tarihten itibaren 30 gün içinde yapılmış sayılacaktır (Teb. K. m. 35/son).[8]

Tebligat Kanunu'nun 35/4 maddesinin, tüzel kişileri de kapsadığını belirtmek gerekir. Tüzel kişi yeni adresini tebligatı çıkaran makama bildirmezse, bildirilmeyen bu yeni adrese daha önce tebligat yapılmamış olsa dahi, tebligatta yazılı adres kayıt sisteminde belirtilen adres olması halinde yasal düzenlemenin 35. Maddesinin 2. ve 3. fıkralarına göre tebligat yapılabilecektir.[9]

Değiştirilen adresin bildirilmesi zorunluluğu ve yapılacak işlemler

Bu konuda Tebligat Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğinin 57. Maddesinde yer alan kuralların dikkate alınması gerekir.[10]

Tebligat Yönetmeliğinde belirtilen kurallara göre muhataba veya muhatap adına tebligatı kabul edebilecek kişiye tebligat yapılmalıdır. Burada muhatap, Tebligat Yönetmeliğinin 31. Maddesine göre işlem yaptıktan sonra ikametgâhını değiştirmesi halinde yargısal makamlara adresini değiştirdiğini derhal ihbar etmelidir. Tebligatı gönderen yargısal makamların yeni adresin bildirilmesinden sonraki bildirimleri muhatabın yeni adresine göndermesi gerekir (Yön. m. 57/1).

Muhatabın adresini değiştirmesi halinde, muhatabın yeni adresine tebligat yapılabilmesi için adres kayıt sisteminde yeni adresinin belirlenmesi gerekir. Kayıt sisteminde muhatabın yeni yerleşim yeri belirlenemiyorsa, bu durumda Tebligat Yönetmeliği’nin Ek-1’de yer verilen (6) sayılı örneğe göre düzenlenecek tebligat belgesinin bir örneği adres kapısına asılmalıdır. Burada artık bir adres araştırmasının yapılmasına gerek yoktur. Kapıya asılma tarihi bildirim tarihi olarak kabul edilecektir (Yön. m. 57/2).

Bu işlemlerden sonra muhataba yapılacak tebligatlar eski adrese yapılmalıdır. Gerek yasa hükmü gerekse Yönetmelik hükümlerine göre eski adrese yapılan tebligatlar alıcıya yapılmış sayılacaktır (Yön. m. 57/3).

Daha önce muhataba herhangi bir bildirim yapılmamış olsa dahi, tüzel kişiler için ana statü, sicil, tüzük ve kuruluş senedi gibi resmi belgelerdeki adreslerin dikkate alınması gerekir. Bu adresler itibariyle Tebligat yönetmeliğinin 57. Maddesi hükümlerinin tatbik edilmesi gerekir (Yön. m. 57/4).

Türk vatandaşına daha önce yurt dışında bildirdiği veya belirlenen adresine tebligat yapıldıktan sonra Türk vatandaşı, yurt dışındaki adresini değiştirmesi halinde bu adresini ilgili makamlara bildirmek zorundadır.

Şayet Türk vatandaşı değiştirdiği adresini tebligatı yapan makamlara bildirmezse, adres kayıt sisteminden ilgili kişinin adresinin belirlenmesi ve tebligatın bu belirlenen adrese yapılması gerekir.

Şayet Türk vatandaşının adres kayıt sisteminde de yerleşim yeri adresi belirlenemezse, bu şahsın ülke dışında bulunan ve daha önce de tebligat yapılan adresine Türkiye Büyükelçiliği veya Konsolosluğunca Yönetmeliğin 43. Maddesine uygun bir şekilde yollanan bildirimin adrese ulaştığının belge ile tespit edildiği tarihten başlamak üzere otuz gün sonra tebligat yapılmış kabul edilecektir (Yön. m. 57/5).

Bu tür durumlarda Tebligat Kanunu’nun 10, 12, 13 ve 35. maddeleri ile Tebligat Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 20, 21 ve 57. maddesi hükümlerine göre tebligat yapılmalıdır.

Örneğin; bir şirkete tebligat yapılmak istendiğinde, tescilli adresi ticaret sicili müdürlüğünden istenilmelidir. Bu kurum tarafından bildirilecek adres, daha önce tebligat yapılan adresten farklı ise, bu durumda Tebligat Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri dikkate alınarak şirketin tescilli adresine tebligat yapılmalıdır.[11]

Örneğin; mahkeme gerekçeli karar tebliğ edecektir.. Tebligatın mahalline iade kararından sonra, mahkemece adı geçen davalının yurtdışında bulunan adresine Konsolosluk aracılığıyla iki defa gerekçeli karar tebliğe çıkartılmıştır. Her iki tebligat açısından şahsın teslim sırasında adreste bulunmadığı görülmüş ve taahhütlü postaya ilişkin bildirim bırakıldıktan sonra posta servisince belirlenen 10 günlük süre içerisinde alınmadığından posta konsolosluğa iade edilmiştir.

Burada mahkemece, Tebligat Kanunu’nun 35/son maddesinde belirtilen kurallar gözetilerek 35/son maddesinde belirtilen hususlar ihtar olarak yazılmalı ve ilgilinin yurt dışındaki adresine gerekçeli karar tebliğ edilmelidir. Bu durumda mahkeme yasal temyiz süresini beklemeli ve sonrasında dosyayı temyiz incelemesi yapılmak temyiz mahkemesine göndermelidir.[12]

YARGITAY UYGULAMASI

Tüzel kişilere tebligat açısından Tebligat Kanununun 12. ve 13. Maddeleri dikkate alınmalıdır. Bu hükümlere göre tüzel kişilere yapılacak tebligatların tüzel kişinin temsilcisine yapılması gerekmektedir.

Bu türden kişilerin bulunmaması ve bu durumun tebligatın yapılacağı yerde belirlenmesi durumunda, orada hazır bulunan öznelere de tebligat yapılabilecektir.

Bu durumda tebligatı alacak şahsın yetkili olup olmadığı ne şekilde belirlenmesi gerektiği hususu karşımıza bir sorun olarak çıkacaktır.

Yetkili temsilcinin tebligat yapılacak yerde olup olmadığı husus tebligat yerinde belirlenmelidir. Bu belirleme işlemi yapılmadan hazır bulunan kişi tebligatın yapılması yasa ve ilgili mevzuatta belirtilen yöntemlere aykırı olacaktır.[13]

Örneğin; borçlu şirkete ödeme emri tebligatı tüzel kişi temsilcisinin tebliğ anında adresinde bulunmaması nedeniyle daimi işçi imzasına tebliğ edilmiştir. Bu durumda tebliği alan şahsın şirketin yetkilisinden sonra gelen kimse veya evrak müdürü gibi tebligatı almaya yetkili işlerle görevlendirilmiş kişi olup olmadığı araştırılmalıdır. Burada bu araştırma işlemi yapılmadan doğrudan şirketin daimi çalışanına yapılan tebligat işlemi yönteme ve hukuka aykırı olacaktır.[14]

Tebligat yönteme uygun olmasa bile, muhatabı tebliğden bir şekilde bilgi sahibi olmuş ise, bu durumda yapılan tebligat geçerli kabul edilecektir. Burada muhatabın beyan ettiği tarih tebliğ tarihi sayılacaktır (7201 S.K. m. 32).[15]

Tüzel kişilere ve ticari işletmelere yapılacak tebligatta, ilgili öznenin işyerinde bulunmaması halinde tebligatı alacak kişinin tebligatı kabul etme hususunda görevli ve yetkili olup olmadığı hususu önem taşımaktadır.

Örneğin; gıyabi hüküm davalı şirket adına “daimi işçisi ” imzasına tebliğ edilmiştir. Burada tebligat memuru, işyeri temsilcisinin işyerinde bulunup bulunmadığını, tebligatı alacak durumda olup olmadığını araştırmalı ve bu durumu tebliğ belgesine şerh vermelidir. Örneğimizde olduğu gibi işçiye tebligat yapılmış ise, bu kişinin yaptığı işi itibariyle tüzel kişinin yetkilisinden sonra gelen kişi veya evrak müdürü gibi aslında bu işlerle vazifelendirilmiş kişi olup olmadığı araştırılmalıdır. Bu şahısların da olmaması durumunda tebligatın anılan kişiye yapıldığı hususları tebliğ mazbatasında açıklanmalıdır.[16] Bu işlemler yapılmadan işçiye veya çalışana yapılan tebligat geçersiz sayılacaktır.

Tüzel kişilerin adres değiştirmeleri halinde tebligatın değiştirilen adrese yapılması gerekir.

Örneğin; davalı şirket tarafından dava tarihinden önce adres değişikliği yapılmış ve değişiklik ticaret sicil gazetesinde usulüne uygun olarak ilan edilmiştir. Bu durumda mahkemece, muhatabın değişen adresine yöntemine uygun bir şekilde tebligat yapılması gerekecektir.[17]