Kamuoyunu geçtiğimiz günlerde oldukça meşgul eden ve ''emekli paşalara sansür yasası' olarak adlandırılan tartışmalı ''Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'' 12.06.2024 tarihinde TBMM Genel Kurulunda oy çokluğuyla kabul edilerek yasalaştı.
Teklif her ne kadar ''sansür yasası'' olarak adlandırılsa da, Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlığı personeli için oldukça mühim düzenlemeleri içerisinde bulunduran 59 maddelik kapsamlı bir metinden oluşuyor. Bu yazımızda mezkur kanunun önemli kısımlarını başlık başlık açıklamaya çalışacağız.
1- Sansür Hükmü Kanun Teklifinden Çıkarıldı.
Emekli veya görevden ayrılmış askeri personele göreviyle ilgili açıklamada bulunması halinde 1632 sayılı Askeri Ceza Kanununa eklenecek hükümle 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası öngören kanun teklifi Milli Savunma Komisyonunda reddedilerek kanun teklifinden çıkarıldı. Ancak 5237 sayılı Türk Ceza Kanunun ikinci kitap dördüncü kısmında yer alan ''Devletin Güveliğine Karşı Suçlar'' hala geçerliliğini koruduğundan emekli veya görevden ayrılmış personelin kamuoyuna beyanda bulunurken ''sır'' niteliğinde olabilecek bilgileri açıklamaktan imtina etmesi önemini koruyor.
2- TSK Personeline Sosyal Medya Yasağı Getirildi.
Her ne kadar emekli personele getirilen beyanda bulunma yasağı kanun teklifinden çıkarılsa da görevdeki askeri personele ciddi bir medya yasağı getirildi. Buna göre 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanununun 43 üncü maddesine eklenen fıkra ile ''Kendisinin veya başka bir askeri personelin askeri kimliğinin, görev veya faaliyetleri kapsamında askeri bilgi, belge, konum bilgisi veyahut bunlardan herhangi birini içeren resim, yazı, fotoğraf, ses kaydı, video gibi görsel ve işitsel materyallerin, Millî Savunma Bakanlığınca yetki verilen durumlar hariç, radyo, televizyon, internet, sosyal medya, gazete, dergi, kitap ve diğer tüm medya araçları ile her türlü yazılı, görsel, işitsel ve elektronik kitle iletişim araçları vasıtasıyla yayınlanması veya açıklanması'' yasaklandı. Yasağa aykırı hareket eden askeri personel hakkında 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunun 19 uncu maddesi uyarınca ''Hizmet Yerini Terk Etmeme'' disiplin cezası verilecek. Ancak bu cezalara karşı 6413 sayılı Kanunun 43 üncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca iptal davası yolunun açık olduğu unutulmamalıdır.
3- Birlik Komutanlarına Arama Yetkisi Verildi.
211 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu 56/A maddesi uyarınca usulüne göre verilmiş sulh ceza hâkimi kararı üzerine, askerî mahallerde askeri personeller tarafından kişilerin üstü, araçları, özel kâğıtları ve eşyası aranıp suç delilleri koruma altına alınarak 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre gerekli işlemler yapılabiliyordu. Yeni düzenleme ile artık gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulması şartıyla askeri birlik komutanının veya askeri kurum amirinin ya da hukuk hizmetleri başkanı veya birim amirinin yazılı emri ile de kişilerin üstü, araçları, özel kâğıtları ve eşyası aranabilecek. Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlığı bakımından da söz konusu hükme paralel bir düzenleme yapıldı.
4- Askerî Öğrencilere Okul ve Bölüm Değiştirme Yasağı Geldi.
1325 sayılı Askeri Okullar, Askeri Öğrenciler, Askeri Fabrikalar ve Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanunun ek 2 nci maddesine eklenen fıkra ile fakülte veya yüksekokullarda öğrenim gören askerî öğrencilerin, öğrenim gördükleri bölümleri/programları veya okumakta oldukları yükseköğretim kurumlarını değiştirmelerinin veya yatay geçiş yapmalarının önü kapatıldı. İşbu maddenin gerekçesi ise şu şekilde açıklandı: Millî Savunma Bakanlığı nam ve hesabına öğrenim gören askerî öğrenciler başka bir üniversiteye okul masraflarını ödemek şartıyla yatay geçiş yapabilmekte olup bu durum Millî Savunma Üniversitesi ve Türk Silahlı Kuvvetleri personel planlamasında tereddüt ve sorunlara yol açmaktadır.
5- 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanununda Köklü Değişiklikler Yapıldı.
Uzman onbaşı ve uzman çavuşların tabi olduğu 3269 sayılı Kanunda yapılan değişiklikle sürekli Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen sözleşme fesih nedenleri yeniden düzenlendi. Ayrıca muvazzaf subay/astsubayın Türk Silahlı Kuvvetler'den ihracını gerektiren durumlar uzman erbaşlar için de doğrudan sözleşme fesih nedeni olarak düzenlendi. Böylece idarenin sözleşme feshedebilme yetkileri artırıldı. Söz konusu değişiklikler ise şöyle;
A- Kendi isteği dışında, hizmet gereği zorunlu nedenlerle yıllık planlı iznini kısmen veya tamamen kullanamayanların izinleri gelecek seneye devredebilecek. Ancak yıllık iznini kendi isteği ile senesi içinde kullanamayan personelin planlı izinleri, ertesi yıla devretmeyecek.
B- Terör örgütlerinin propagandasını yapanların sözleşmeleri feshedilmek suretiyle Türk Silâhlı Kuvvetleri ile ilişikleri kesilecek.
C- İlk beş aylık intibak dönemi içerisindeki uzman erbaşlardan; a) İlgili mevzuatında personelin vazife, ödev ve sorumlulukları olarak düzenlenen hususlara riayet etmedikleri rapor, tutanak ve her türlü belge ile sabit olanlar, b) En az iki disiplin amirinden toplam üç defa veya daha fazla disiplin cezası alanlar, c) Verilecek intibak eğitimlerinden başarısız olduğu sınav notu ile tespit edilenler, ç) 3269 sayılı kanunda düzenlenen ve görevde başarısız olma veya kendilerinden istifade edilememe halleri bulunanlar, intibak edememiş sayılacaklar ve 12 nci maddenin birinci fıkrasına göre sözleşmeleri feshedilecek.
D- Uzman erbaşların görevde başarısız sayılma halleri yeniden düzenlendi. Buna göre a) Atış, spor ve eğitim faaliyetlerinde ilgili mevzuatında öngörülen standartlara ulaşamayanlar, b) Harekât, operasyon, iç güvenlik, hudut ve kolluk/asayiş görevleri ile kadro görevinin gereklerini yerine getirmede yetersizlik veya isteksizlik göstererek vazifeyi yahut birliğin emniyetini tehlikeye düşürenler veya görevin yapılmasını aksatanlar, c) Atandıkları kadro görev yerleri ile ilgili olarak üç ay ve daha uzun süreli bir kurs veya eğitimde başarısız olanlar, bu durumlarının rapor, tutanak ve her türlü belge ile kanıtlanması halinde görevde başarısız sayılacaklar ve 12 nci maddenin ikinci fıkrasına göre sözleşmeleri feshedilecek.
E- Uzman erbaşların kendilerinden istifade edilememe halleri yeniden düzenlendi. Buna göre
a) Mücbir sebepler hariç gelirinin çok üstünde borçlanmaya düşkün olan ve bu borçlarını ödememeyi alışkanlık haline getirenler,
b) Görevine, sosyal ve aile yaşantısına zarar verecek derecede menfaatine, içkiye, kumara düşkün olanlar veya Türk Silahlı Kuvvetlerinin, Jandarma Genel Komutanlığının veya Sahil Güvenlik Komutanlığının itibarını sarsacak şekilde yüz kızartıcı, utanç verici veya toplumun genel ahlak yapısına aykırı fiillerde bulunanlar,
c) Devletin, Türk Silahlı Kuvvetlerinin, Jandarma Genel Komutanlığının veya Sahil Güvenlik Komutanlığının manevi şahsiyetine zarar verecek nitelikte suç veya disiplinsizlik teşkil eden tutum, davranış veya fiillerde bulunanlar, ç) İntihara teşebbüs eden, kendisini veya bir başkasını kasten hizmete yaramayacak hale getiren ve getirtenler, kasten veya silah kullanımına yönelik mevzuat, talimat ya da emirlere açıkça aykırı olacak şekilde ateşli silah ile kendisini veya başkasını yaralayanlar,
d) Uyuşturucu ve uyarıcı maddeleri yapan veya kullanan, bunların yapılmasına, kullanılmasına, saklanmasına, nakledilmesine, yakalanacağı sırada ortadan kaldırılmasına, satılmasına veya satın alınmasına aracı olan, kullanılmasını kolaylaştıran ya da özendirenler,
e) Mazeretsiz olarak bir sözleşme yılı içinde toplam yedi gün ve daha uzun süre göreve gelmeyenler,
f) Türk Silahlı Kuvvetlerinde komando birliklerinde görev yapmak üzere Komando branşında istihdam edilmek üzere temin edilenlerden en az dört yıl hizmet süresini tamamlamadan, vazifenin sebep ve tesiri nedenleri hariç, komando niteliğini kaybettiği yönünde sağlık kurulu raporu alanlar,
g) Uzman erbaş olmak için gerekli nitelik ve şartlardan herhangi birini taşımadığı sonradan anlaşılan veya sözleşme süresi içinde bu niteliklerinden herhangi birini kaybedenler, bu durumlarının rapor, tutanak ve her türlü belge ile kanıtlanması halinde kendinden istifade edilemeyecek personel sayılacak ve 12 nci maddenin ikinci fıkrasına göre sözleşmeleri feshedilecek.
6- 6191 sayılı Sözleşmeli Erbaş Kanununda Da Sözleşme Fesih Sebepleri Yeniden Düzenlendi.
3269 sayılı Uzman Erbaş Kanununda sözleşme feshine ilişkin yapılan değişiklikler 6191 sayılı Sözleşmeli Erbaş Kanununda yapıldı. Buna göre sözleşmeli erbaş ve erlerin sözleşme fesih sebepleri yukarıda şekilde yeniden düzenlenerek yasalaştı. Böylece ilgili kuvvet komutanlığınca sözleşme fesih edilebilme şartları bakımından uzman erbaşlar ve sözleşmeli erbaşlar arasında birlik sağlanmış oldu.
7- Sözleşmeli Erbaşlar da Subay ve Astsubay Servislerinden Yararlanabilecek.
Bilindiği üzere geçmiş dönemde yapılan düzenleme ile sözleşmeli erbaş ve erlere amirlerinin izinlerini almak koşulu ile mesai bitiminde kışlayı terk edebilme imkanı verilmişti. Yapılan yeni değişiklikle de sözleşmeli erbaş ve erler artık mesaiye gidiş ve gelişlerinde subay ve astsubay servislerinden istifade edebilecekler. Yakın zamanda açıklanan kamu tasarruf tedbirleri hakkındaki Cumhurbaşkanı Kararında güvenlik güçleri diğer kamu personelinden istisna tutularak servis kullanmalarına izin verilmişti.
8- Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ile general ve amiraller hakkında soruşturma izni vermeye, soruşturma ve kovuşturma yapmaya yetkili mercilerin tayininde son rütbeleri ve görevleri esas alınacak.
Türk Silahlı Kuvvetleri personeli hakkında, diğer kamu görevlilerinden ayrı olarak 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun'a göre değil 1632 sayılı Askeri Ceza Kanununa göre soruşturma izni verilir. TSK personeli hakkında göreviyle ilgili veya görevi sırasında işlediği suçlardan dolayı soruşturma izni kararının hangi usul ve esaslara göre verileceği 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu Ek Madde 15'te düzenlenmiş olup mezkur kanunda hüküm bulunmayan hallerde 4483 sayılı Kanuna başvurulmaktadır. Yapılan son değişiklikle de Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ile general ve amiraller hakkında soruşturma izni vermeye, soruşturma ve kovuşturma yapmaya yetkili mercilerin tayininde son rütbeleri ve görevleri esas alınacak.
Av. Hasan TANDOĞAN