GİRİŞ
7 Nisan 2023 tarihinde, günümüz Türkiye’sinin ifade özgürlüğü karnesine bir zayıf not daha eklendi. Twitter’da @mahirgra kullanıcı adını kullanan görsel iletişim tasarımcısı Mahir Akkoyun, gözaltına alındığı bilgisini Twitter’daki takipçileri ile paylaştı. (Akkoyun, 2023)
Mahir Akkoyun’un avukatı tarafından,“Müvekkilim Mahir Akkoyun, hazırladığı stickerlar sebebiyle bugün sabaha karşı İzmir’deki evinden “cumhurbaşkanına hakaret” ve “seçim kanununa muhalefet” suçlarından gözaltına altı kararı olmaksızın fiilen gözaltına alındı.” şeklinde bilgilendirme yapıldı. (Kaya, 2023)
Mahir Akkoyun’un gözaltına altı kararı olmaksızın fiilen gözaltına alınmasına ve ardından adli kontrol talepli sulh ceza hakimliğine sevk edilmesine sebep olan sticker tasarımlarında günümüz pahalılığını eleştiren nitelikte şu ifadeler yer almakta idi:
“Bu ürün size pahalı mı geldi, Erdoğan sayesinde. Oy verirken aklında bulunsun.”
“Bu ürün bizim yüzümüzden pahalı. Oy verirken aklında bulunsun.”
Savcılık tarafından yukarıda yer alan ifadelerin Türk Ceza Kanunu’nun 299. Maddesinde düzenlenen Cumhurbaşkanına hakaret suçunu oluşturduğu iddia edildi. Oysaki, Anayasamızı bilen, Anayasa Mahkemesi ve AİHM içtihatlarını bir nebze olsun takip eden, erklerin taleplerine göre değil de hür vicdana göre hareket eden, mesleğin getirdiği imkanları adına karar verdiği halka hesap verebilecek cesarette kullanan, ifade hürriyetinin gelişmişlik ile doğrudan ilgisi olduğunun bilincinde olan bir savcının, bu dosyaya doğrudan takipsizlik vermesi gerekirdi.
Neyse ki, Sedef Kabaş ve Gülşen dosyalarında yaşanan hukuksal facia bu dosyada yaşanmadı ve Mahir Akkoyun adli kontrol dahi olmaksızın serbest bırakıldı.
ANAYASA VE AİHM KARARLARI ZEMİNİNDE İNCELEME
Anayasa'nın 26. maddesinin birinci fıkrasında, “Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir.” denilmek suretiyle temel hak ve özgürlükler arasında yer alan ifade özgürlüğü güvence altına alınmıştır. (Anayasa Mahkemesi’nin 2016/25 E. 2016/186 K. ve 14.12.2016 Tarihli Kararı)
Nitekim Anayasamızın 13. Maddesi de temel hak ve hürriyetlerin özlerine dokunulamayacağını, sınırlamaların ancak kanunla yapılabileceğini ve bu sınırlamaların Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacağını açıkça emretmiştir.
Anayasa Mahkemesi bu maddeler temelinde ifade özgürlüğünü herkes için gerekli bir hak olarak öngörmüş; ifade özgürlüğünün demokratik toplumun temelini oluşturduğunu, toplumun ilerlemesi ve bireyin gelişmesi için gerekli temel şartlardan biri olduğunu vurgulamıştır. (Anayasa Mahkemesi’nin 2016/25 E. 2016/186 K. ve 14.12.2016 Tarihli Kararı)
Kamu gücünü kullanan kişilere, örneğin cumhurbaşkanına yönelik eleştirilerin kabul edilebilir sınırlarının diğer kişilere yönelik eleştiri sınırlarına göre daha geniş olduğu kabul edilmelidir. Bir siyasetçi olan Cumhurbaşkanı, diğer kişilere nazaran eleştirilere daha fazla katlanmak durumundadır. Çünkü, kamu gücünü kullanan kişiler diğer kişilere göre daha hoşgörülü olmak zorundadır. Anayasa Mahkemesi Şaban Sevinç için verdiği ihlal kararında, rahatsız edici boyutta da olsa siyasetçilere, kamuoyunca tanınan kişilere ve kamusal yetki kullanan görevlilere ilişkin yapılan eleştirilerin cezalandırılmasının toplumdaki farklı seslerin susturulmasına yol açacağını ve cezalandırma korkusunun çoğulcu toplumun sürdürülmesine engel olacağını ifade etmiştir. (Anayasa Mahkemesi’nin 2016/36777 Başvuru Numaralı ve 26.5.2021 Tarihli Kararı)
Cumhurbaşkanına hakaret suçunun düzenlendiği Türk Ceza Kanunu’nun 299. maddesi, Anayasa Mahkemesi’nce verilen 2016 tarihli kararda, norm denetiminden geçerek Anayasa’ya uygun bulunmuştur. (Anayasa Mahkemesi’nin 2016/25 E. 2016/186 K. ve 14.12.2016 Tarihli Kararı) Ancak AİHM, Anayasa Mahkemesi’ne göre daha özgürlükçü bir yorumda bulunarak, hakaret suçlarında Cumhurbaşkanı’nın daha çok korunmasının ve Cumhurbaşkanına hakaretin, kişilere karşı hakaret suçundan daha ağır ceza ile cezalandırılmasının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile bağdaşmayacağını ifade etmiştir. (19.10.2021 tarihli Vedat Şorli & Türkiye İhlal Kararı)
SONUÇ
Mahir Akkoyun tarafından yapılan ve günümüz Türkiye pahalılığını eleştiren tasarımların Anayasa, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları nezdinde ifade özgürlüğü kapsamında kaldığı aşikardır.
Cumhurbaşkanına ve diğer siyasi kişilere yönelik olarak yapılan eleştilerin daha geniş hürriyet perspektifinden yorumlanması ve savcıların bu tür eleştilerde ifade özgürlüğü hususlarını daha objektif incelemeleri gerektiği kanaatindeyim.
Özellikle 2017 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile birlikte cumhurbaşkanlarının parti üyesi hatta parti genel başkanı olabilmesinin önünün açılması ile Cumhurbaşkanına hakaret suçu daha fazla tartışılır hale gelmiştir. Öyle ki, hakaretin işlendiğinin sabit olması halinde bu eylemin cumhurbaşkanına mı yoksa parti başkanına mı yapıldığı hususunun nasıl belirleneceği büyük bir sorun oluşturmaktadır.
2022 verilerine göre, 2014-2022 yılları arasında, Cumhurbaşkanına hakaret iddiası ile 194.142 soruşturma dosyası açılırken, 44.675 kamu davası görülmesi (Uyar, 2022), TCK’nın 299. maddesinin bir nevi sindirme ve korkutma aracı olarak kullanıldığı hususunda ağır şüpheler oluşmuştur. Bu sebeple ki, Cumhurbaşkanına hakaret suçuna ilişkin maddelerin AİHM içtihatları uyarınca tekrar değerlendirilmesi, değiştirilmesi ve hatta kaldırılması hususlarının mutlaka tartışılması gerekmektedir.
KAYNAKÇA
Akkoyun, M., 2023. https://twitter.com. [Çevrimiçi] Available at: https://twitter.com/mahirgra/status/1644198296095686661?cxt=HHwWioCwsfLortEtAAAA [Erişildi: 16 Nisan 2023].
Kaya, B., 2023. https://twitter.com. [Çevrimiçi] Available at: https://twitter.com/kybrfn/status/1644826307354677248?cxt=HHwWgMC-8fqzzNMtAAAA [Erişildi: 16 Nisan 2023].
Anayasa Mahkemesi’nin 2016/25 E. 2016/186 K. ve 14.12.2016 Tarihli Kararı
Anayasa Mahkemesi’nin 2016/36777 Başvuru Numaralı ve 26.5.2021 Tarihli Kararı
19.10.2021 tarihli Vedat Şorli & Türkiye İhlal Kararı
Uyar, S., 2022. https://www.cumhuriyet.com.tr. [Çevrimiçi] Available at: https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/son-8-yilda-cumhurbaskanina-hakaret sorusturma-sayisi-200-bine-dayandi-305-cocuk-davalik 1981115#:~:text=A%C3%A7%C4%B1klanan%20verilere%20g%C3%B6re%2C%202014'te,'de%20305'e%20%C3%A7%C4%B1kt%C4%B1. [Erişildi: 16 Nisan 2023].