Merhabalar,
Bu haftaki yazımda 21.08.2013 tarihli ve 28742 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile sosyal güvenlik işlemlerinde meydana gelen bazı önemli değişiklikleri anlatmaya çalışacağım.
Bilindiği üzere sosyal güvenlik sistemi uygulamalarının temel kaynağı 5510 sayılı Kanun ve bu kanunun uygulanmasına ilişkin yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’dir. 12.05.2010 tarihli ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren SSİY’de birçok defalar değişikliğe gidilmiş[1] ve en son değişiklik de 21.08.2013 tarihinde gerçekleşmiştir.
Yapılan değişiklikler genel olarak işveren işlemlerine ilişkin yapılan düzenlemelerdir. Bununla birlikte sigortalı işlemleri, Kurumun denetim işlemlerine ilişkin değişiklikler de bulunmaktadır.
İşe iade davaları sonucuna göre SGK’a verilmesi gereken APHB’nin ve işten ayrılış bildirgesinin verilme sürecine ilişkin değişiklikler
Kanaatimce yönetmelik değişikliğinde yapılan en önemli düzenleme, işe iade davaları sonucuna göre işverenler tarafından işe iadesine karar verilen sigortalıya ait APHB’in Kuruma verilme yükümlülüğüne ilişkin düzenlemedir. Değişiklik öncesine kadar SGK tarafından yapılan uygulamaları 05.07.2013 tarihli makalemde belirtmiştim. Eski uygulamaya göre kesinleşen mahkeme kararı veya özel hakem kararının kendisine tebliğinden itibaren 10 iş günü içinde işe başlamak için işverene başvuran işçiye ait APHB’nin, söz konusu 10. işgününün içinde bulunduğu ayı takip eden ayın yirmi üçüne kadar verilmesi ve içerdiği prim tutarının da ilgili ayın sonuna kadar ödenmesi halinde herhangi bir İPC ve gecikme zammı uygulanmadan işleme alınmaktaydı. Yapılan yeni düzenlemenin 14. Maddesinin “a” fıkrasına göre SSİY’nin 102. Maddesinin “d” fıkrasında yapılan değişiklikle birlikte APHB’nin verilme yükümlülüğe ilişkin süreçle ilgili “işverenin işçisini işe başlatması” veya “işverenin işçisini işe başlatmaması” hallerine ilişkin olmak üzere ikili bir ayrıma gidilmiştir.
Buna göre ilgili APHB’nin verilme süreci, işçinin kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının kendisine tebliğinden itibaren 10 iş günü içerisinde işverene başvurması ve işverenin de bu başvuruya ilişkin uygun daveti üzerine işe başlatması halinde işveren tarafından gönderilen davete ilişkin tebligatın işçi tarafından alındığı tarihten; işverenin işçiyi işe başlatmaması halinde ise sigortalının işe başlamak için işverene yapmış olduğu başvuruya ilişkin tebligatın işveren tarafından alındığı tarihin içinde bulunduğu ayı takip eden aybaşından itibaren başlamaktadır.
Yeni yönetmeliğin 5. Maddesinde yapılan düzenleme sonucu SSİY’nin 25. Maddesine eklenen fıkra ile, iş mahkemeleri veya özel hakem tarafından verilen kararlar uyarınca işe iadesine karar verilen sigortalının kesinleşen mahkeme kararı veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren işvereninin işçiyi işe başlatmaması halinde sigortalının işe başlamak için işverene yapmış olduğu başvurusunun tebliğ alındığı tarihin içinde bulunduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar işten ayrılış bildirgesi verilmesi halinde verilen bu bildirge süresinde verilmiş sayılarak herhangi bir İPC uygulanmayacaktır.
· İşverenlerin belge düzenleme ve bildirim yükümlülüklerindeki değişiklikler
Yayımlanan yeni yönetmelikle birlikte işverenlerin bazı belge ve bildirim yükümlülüklerinde değişikliğe gidilmiştir.
Yeni yönetmeliğin 6. Maddesi ile SSİY’in 27. Maddesinin ikinci fıkrası değiştirilerek işverenlerin birden fazla özel veya ihale konusu iş alması, işyeri kurması, işyeri devir alması veya işyerinin kendisine intikal etmesi hallerinde her işyeri için ayrı işyeri bildirgesi düzenlenmesi zorunlu hale getirilmiştir.
Değişiklik öncesi uygulamada emekli olmakla birlikte hizmet aktine tabi olarak çalışan sigortalılar, tercih yapmak suretiyle “Sigorta Kolu tercih Bildirimi” ile dilerse SGDP tabi olarak çalışmakta, dilerse aylıklarını kestirmek suretiyle normal prime tabi olarak çalışabilmekteydi. Değişiklik sonrasında ise yeni yönetmeliğin 11. Maddesi gereğince emekli iken hizmet aktine tabi olarak çalışmakta olan sigortalının bu değişikliğe ilişkin talepleri “sigortalı işe giriş bildirgesi” ile yapılmaktadır. Bu durumda olan sigortalı işe giriş bildirgesinin geç verilmesinden dolayı herhangi bir İPC uygulanmamakta, bu bildirimle tüm sigorta kollarına tabi olmak isteyenlerin aylıkları bildirimin Kurum kayıtlarına geçtiği tarihi izleyen ödeme dönemi başı itibariyle de kesilmektedir.
Yeni yönetmelikle meydana gelen bir başka değişiklik ise işverenlerin eksik gün bildirimine ilişkin ek-10 bildirim yükümlülüğü ile ilgili olan değişikliktir. Yeni yönetmeliğin 14. Maddesinin “c” fıkrası gereğince ek-10 bildirim yükümlülüğünden muaf tutulan işyerleri için 30 olan sigortalı sayısı 10 olarak değiştirilmiştir. Buna göre 10 ve üzerinde sigortalı çalıştıran özel sektör işverenleri ek-10 ve eklerini bildirim yükümlülüğünden muaf tutulmakta, eksik gün nedeninin ilgili APHB’de bildirilmesi yeterli sayılmaktadır.
Yeni yönetmeliğin 15. Maddesi ile SSİY’in 103. maddesinin başlığı “APHB’in Sonradan Verilmesi ve Düzenlenmesi” olarak değiştirilmiş ve ilgili maddesine yeni bir fıkra eklenmiştir. Buna göre işyerlerinde fiilen veya işyeri kayıtlarından tespit edilecek her türlü bilgiden veya kamu idareleri ile 5411 sayılı Kanun kapsamındaki kuruluşlar tarafından düzenlenen bilgi veya belgelerden, çalıştığı tespit edildiği halde bu çalışmaları Kuruma bildirilmeyen veya eksik bildirilen; ay içerisinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığına veya eksik ücret ödendiğine dair belgeleri Kuruma verilmeyen veya verilmekle birlikte Kurum tarafından geçerli sayılmayan sigortalılar ile ilgili olarak düzenlenmesi gereken sigortalı işe giriş bildirgesi, sigortalı işten ayrılış bildirgesi veya APHB, ünitece yapılacak bir ay süreli tebligat ile ilgili işveren veya alt işverenden istenilecek, yapılan tebligata rağmen verilmemesi halinde ise ilgili ünitece resen düzenlenecektir.
Yeni yönetmeliğin 16. Maddesi ile birlikte SSİY’in 107. Maddesine yeni fıkra eklenmiştir. Buna göre işverenler, işyeri sahipleri ve alt işverenler ilgili mevzuat gereğince tutmak zorunda olduğu tüm defter, kayıt, bilgi ve belgeleri istenilmesi halinde ibraz etmekle yükümlüdür. İstenildiği halde ibraz edilmeyen defter, kayıt, bilgi ve belgelerden herhangi birinin veya birkaçının eksik ibrazı, yükümlülüğün tam olarak yerine getirilmediği hükmünde sayılmaktadır.
· Sigortalı İşlemlerine İlişkin Değişiklikler
Yeni yönetmelikle birlikte bazı sigortalı işlemlerinde de değişikliğe gidilmiştir. İlgili yönetmeliğin 13. Maddesi ile birlikte SSİY’in 98. Maddesine ilave yapılarak Bağ-Kur sigortalıların e-Devlet üzerinden yapabilecekleri pime esas günlük kazanç beyanları Kuruma verilmiş beyan olarak kabul edilmektedir. İlgili düzenlemede ayrıca sigortalı aynı zamanda işveren ise, Kuruma bildireceği aylık prime esas kazancının, çalıştırdığı sigortalıların prime esas kazancının en yükseğinin otuz katından az olamayacağı kuralının şirket ortakları hakkında uygulanamayacağı düzenlenmiştir.
Yeni yönetmelikle birlikte sigortalıların borçlanma işlemlerinde de değişikliğe gidilmektedir. İlgili yönetmeliğin 12. Maddesi ile SSİY’in 66. Maddesinde değişikliğe gidilerek 5510 sayılı kanun kapsamında yapılan borçlanmalara ilişkin (yurtdışı borçlanması hariç olmak üzere askerlik, doğum, seçim istifası, grev gibi borçlanmalar) olarak aylık bağlanmamış olmak kaydıyla Kuruma yazılı müracaat edilmek suretiyle borçlanmadan vazgeçilerek ödenen borçlanma tutarının tamamı faiz uygulanmaksızın iade edilecektir.
Yeni yönetmeliğin 1. Maddesi gereğince Türkiye İş Kurumu tarafından “Toplum Yararına Çalışma Programından Yararlanalar” 4/a kapsamında sigortalı sayılmakta; 2. Maddesi gereğince de Gençlik ve Spor Bakanlığı, Spor Genel Müdürlüğü, Türkiye Futbol Federasyonu, bağımsız spor federasyonları tarafından yapılan her türlü gençlik ve spor faaliyetleri ile bu faaliyetlerle ilgili kamp, eğitim ve hazırlık çalışmalarında süreklilik göstermeyecek şekilde görevlendirilenler sigortalı sayılmamaktadır. Ayrıca, yeni yönetmeliğin 2. Maddesi gereğince sosyal güvenlik sözleşme hükümleri saklı kalmak kaydıyla yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar da sigortalı sayılmayacaktır.
· Kurumun Denetim İşlemlerine İlişkin Değişiklikler
Yeni yönetmeliğin 22. Maddesinde SGK’un denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu kanununda belirtilen müfettişler ve Sosyal Güvenlik Denetmenleri olduğu belirtilmiştir.
Yeni yönetmeliğin 20. Maddesi gereğince SSİY’in 112. Maddesinde değişikliğe gidilerek Kurumun denetim ve kontrole görevlendirilmiş memurlarınca inceleme yapılmasına başlanıldıktan sonra inceleme sonucuna göre işlem yapılacağı; ancak denetim ve kontrole başlanılmakla birlikte işverenin borcu ödeyeceğine ilişkin yazılı taahhüdünün üniteye intikali üzerine ünitenin bu isteği ön kabulü ve ünite tarafından denetim isteminin geri çekilmesine ilişkin talebin ilgili Grup başkanlığının veya Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının uygun bulması kaydıyla incelemenin durdurularak borcun kesinleşeceği belirtilmektedir.
Yeni yönetmeliğin 9. Maddesi gereğince SSİY’in 37. Maddesinde değişikliğe gidilerek ünitece karar verilemeyen, malüliyet veya ölümle neticelenen iş kazalarının Kurumun denetim ve kontrole görevli memurlarınca veya Bakanlık iş müfettişlerince soruşturulacağı belirtilmiştir.
Bir sonraki yazımda görüşmek üzere sağlıcakla kalın…..
Ülkü GÜLMEZ
Sgk/SGM Müdür Yard. V.
---------------------------------
[1] SSİY yapılan değişiklikler; 12.10.2010 tarihli 27727 sayılı RG’de yayımlanan, 28.10.2010 tarih ve 27742 sayılı RG’de yayımlanan, 02.03.2011 tarih ve 27862 sayılı RG’de yayımlanan, 16.06.2011 tarihli ve 27966 sayılı RG’de yayımlanan, 17.04.2012 tarihli ve 28267 sayılı RG’de yayımlanan değişiklikler