Senet Üzerinde Borçlunun Tek İmzasının Bulunması Senedin Geçerliliğini Etkiler Mi?
Bu yazımızın başlığında yer alan “senet” kelimesi, TTK’da yer alan “kıymetli evrak” kelimesinin yerine kullanılmıştır.
Kıymetli evrak Türk Ticaret Kanunu’muzun 645.maddesinde şu şekilde tanımlanmıştır: “Kıymetli evrak öyle senetlerdir ki, bunların içerdikleri hak, senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez.” Madde hükmüne göre kıymetli evrak bir senettir, senetteki hak senetle iç içe geçmiştir, senetteki hak senetten ayrı devredilemez. Kıymetli evrak yalnızca bir ispat senedi değildir. Kıymetli evrakta ön planda olan kıymetli evrakın içerdiği haktır. Kıymetli evrak hukuku, kişilerin alacak haklarını piyasa ve ticaret hayatı içinde kolaylıkla ve güvenle devredebilmelerini amaçlar.
Kambiyo Senetlerindeki Piyasa İşleyişi
Birbirlerinden alacağı olan veya birbirlerine borçları bulunan kişiler bazen borçlarını nakden ödemek yerine bono, poliçe veya çek vasıtası ile öder. Bono veya poliçe ile ödeme yapmak alacaklıdan bir nevi kredi almaktır. Çekte vade bulunmadığından çek kural olarak para yerine geçer.
Kambiyo senetleri uygulamada sıklıkla kullanılmaktadır. Kambiyo senetleri ticari hayatın vazgeçilmez ödeme unsurudur. Ticari hayatın sekteye uğramaması ve piyasa güvenliğinin sağlanması amacı ile kambiyo senetleri sıkı şekil şartlarına tabidir. Piyasa güvenliğinin korunması amacıyla Türk Ceza Kanunu’muza göre kambiyo senetleri resmi evrak statüsündedir.
Senette Çift İmza-Tek İmza
Kambiyo senedi üzerindeki imzanın el yazısı ile olması gerekmektedir. Kambiyo senedi üzerindeki imzanın imza kaşesi basma, parmak basma veya mekanik bir yöntemle atılması durumunda geçerli bir kambiyo senedinin varlığından söz edilemez.
Ticaret şirketlerinin organları örneğin Anonim Şirket Yönetim Kurulu, Limited Şirket Müdürleri şirket adına özel bir yetkiye gerek olmaksızın kambiyo taahhüdünde bulunabilirler. Anonim Şirketlerde aksine bir karar alınmadıkça çift imza kuralı geçerlidir. Bu nedenle Anonim Şirket kambiyo senedi düzenleyerek borç altına girecekse kambiyo senedini yetkili en az iki yönetim kurulu üyesi birlikte imzalamalıdır. Aksi durumda yetkisiz temsil hükümleri uygulanacaktır. Görüleceği üzere senet üzerinde çift imza bulunması yalnızca Anonim Şirketlerin senet ile borçlanacağı durumlarda zorunludur. Uygulamada, düzenlenen senetlere çift imza atıldığı görülmektedir. Senede iki imza atılmasının hiçbir hükmü yoktur. Tek imza atılan senet de geçerlidir.
Senet üzerine çift imza atılması bazı durumlarda önem arz etmektedir. Limited Şirket adına senet düzenleyen bir limited şirket müdürünün şirket kaşesi dışına attığı ikinci imza, senet borcundan dolayı kendisinin şahsen sorumluluğunun doğmasına neden olur. Ancak şirket müdürünün şirket kaşesi üzerine iki imza atması kendisinin şahsi sorumluluğunu doğurmayacaktır. Bu durumda önemli olan husus ikinci imzanın şirket kaşesi üzerinde mi şirket kaşesinin dışında mı olduğu hususudur. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu bir kararında bu durumu şu şekilde açıklamıştır; “Bu açıklamalar ışığında sorumluluk doğması için keşidecinin atacağı tek imza yeterli olup, bononun ön yüzündeki ikinci imzanın atılması zorunluluğu olmadığından şirket kaşesi dışına atılan imza aval olarak değerlendirilir.” (HGK 05/10/2011 tarih ve 2011/12-480 sayılı kararı).
Yargıtay, şirket kaşesi üzerine atılan iki imzanın ikisinin de şirketin borcu için atılmış olduğu, şirket müdürünün şahsi sorumluluğunun doğmayacağı hususunu bir kararında da şu şekilde açıklamıştır; “Somut olayda, takip dayanağı bonolarda yeralan iki imzanın da keşideci şirketin kaşesi üzerine atıldığı görülmektedir. İtiraz eden ve adı geçen şirket yetkilisi olan borçluların, kaşe dışında, açıkta herhangi bir imzaları da bulunmadığına göre; kaşe üzerinde atılan imzaların şahısları adına değil, kaşesi bulunan şirketi temsilen atıldığı ve şirketi borç altına soktuğu kabul edilmelidir.” (Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2013/12676E. 2013/20992K.)
Yargıtay 12.HD E. 2015/29877 K. 2016/6683 sayılı kararında bu durumu şu şekilde değerlendirmiştir; “TTK'nun 776/1-g maddesi gereğince, takip konusu belgenin kambiyo vasfını taşıması için "senedi tanzim edenin imzasını" ihtiva etmesi zorunludur. Anılan maddede sorumluluk için sadece imzadan söz edilmiş, birden fazla imzanın bulunması koşul olarak öngörülmemiştir. TTK'nun 778. maddesi göndermesiyle bonolar hakkında da uygulanması gereken aynı Kanunun 678. maddesi gereğince şirket yetkilisinin şirket kaşesi dışında senet üzerine atmış olduğu imza bizatihi kendisini sorumlu kılar. Yine TTK'nun 778. maddesi göndermesi ile bonolar hakkında da uygulanması gereken aynı Kanun'un 701 ve 702. maddeleri gereğince, keşideci imzası dışında bononun ön yüzüne konulan her imza aval şerhi sayılır.
Senedin keşideci bölümünde şirket temsilcisinin elinden çıkmış iki imzanın bulunması halinde, imzalardan şirket kaşesi üzerine atılanın şirketi, açığa atılan diğer imzanın ise imza sahibinin şahsı adına atılmış olduğunun kabulü zorunludur. Zira, senetteki borçtan sorumlu olmak için keşidecinin tek imzası yeterli olup, birden fazla imza atılmasına gerek bulunmamaktadır.
Bu açıklamalar ışığında sorumluluk doğması için keşidecinin atacağı tek imza yeterli olup, bononun ön yüzündeki ikinci imzanın atılması zorunluluğu olmadığından şirket kaşesi dışına atılan imza aval olarak değerlendirilir (HGK.nun 05/10/2011 tarih ve 2011/12-480 Sayılı kararı). Ancak her iki imzanın şirket kaşesi üzerine atılması halinde bu imzaların tamamının keşideci şirketi temsilen atıldığının kabulü gerekir.
Somut olayda kambiyo takibine konu edilen bono üzerine keşideci şirketin kaşesinin iki defa basılmış olduğu ve kaşelerden birinin üzerine bir, diğerinin üzerine iki adet imza atıldığı görülmüştür. Keşideci şirket kaşesi üzerine atılmış imzalar dışında açığa atılmış herhangi bir imza bulunmadığından şirket yetkilisi olan borçlu şahsen sorumlu tutulamaz.”
Sonuç olarak; kambiyo senetlerinin geçerli olması için TTK, yalnızca düzenleyenin imzasının bulunmasını yeterli bulmaktadır. Kambiyo senedinin geçerli olabilmesi için iki imza değil tek imza yeterlidir. Çift imza yalnızca Anonim şirketlerde eğer aksi kararlaştırılmamışsa gereklidir. Senetle borç altına giren şirketlerde kambiyo senedini imzalayan müdürün şirket kaşesi dışına attığı ikinci imza aval niteliğindedir ve alacaklıya karşı şahsi sorumluluğunu doğurur. Ticaret şirketleri kambiyo senedi düzenlerken her iki imzanın da şirket kaşesi içerisine atılmasına özen göstermelidir.