FATURA VE ÖNEMİ
Fatura, vergi usul hukukunda düzenlenen en önemli belgelerden biri olarak yaşantımızda yer almaktadır.Fatura, ticari bir belge niteliğinde olup satılan şey veya yapılan iş karşılığında tüccar tarafından müşteriye borçlandığı meblağı gösteren bir tür vesikadır. Faturanın önemi alıcı ve satıcı arasındaki ticari ilişkin varlığını ispat etmesidir. Bunun yanı sıra fatura verenin gelir ve giderlerini de ortaya koyan bir belge niteliğindedir. Fatura en genel anlamıyla satılan ürünün cinsinin, miktarının ve fiyatının satıcı tarafından alıcıya hesap pusulası aracılığıyla bildirilmesidir. Türk Ticaret Kanunu uyarınca tacirlerin fatura düzenleme zorunluluğu bulunmaktadır. Bu zorunluluğu göz ardı etmek yahut usulüne aykırı şekilde icra etmek ise çeşitli cezai yaptırımlara bağlanmıştır.
FATURADA YER ALMASI GEREKEN HUSUSLAR
Faturada muhakkak yer alması gereken bazı bilgiler mevcuttur. Bunlar;
1. Faturanın düzenlenme tarihi seri ve sıra numarası
2. Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası
3. Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası
4. Malın veya işin nev'i, miktarı, fiyatı ve tutarı
5. Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası
Zorunlu bilgilerin faturada yer almaması durumunda fatura hiç düzenlenmemiş yani yok hükmünde kabul edilecektir. Fatura kural olarak satış işleminden itibaren 7 gün içerisinde düzenlenmelidir. Bu süreye riayet edilmediği durumlarda da sonradan düzenlenen fatura yok hükmünde olacaktır. Faturanın düzenlenmesi belirlenen ücretin ödenmesine bağlı değildir. Malım teslimi veya hizmetin ifası ile birlikte fatura düzenleme hususu gündeme gelir. Bununla birlikte faturanın mal veya hizmet tesliminden önce de düzenlenmesi mümkündür.
SAHTE FATURA NEDİR?
Uygulamda naylon fatura olarak da bilinen sahte faturalar genellikle vergi kaçakçılığında kullanılan araçlardan biridir. Sahte faturalar mali düzeni olumsuz etkilemektedirler. Fatura düzenleyen kişi gelirini fatura aracılığıyla belgelendirirken diğer taraf ise giderini bu faturayla kanıtlamaktadır. Bu kayıtların gerçek dışı verilere dayanması halinde adli ve idari yönden yaptırımlar meydana gelir. Adaletsiz vergi düzenini önlemek amacıyla bu husus kanun koyucu tarafından yaptırımabağlanmıştır. Sahte fatura kullanımı bir tür belgede sahtecilik görünümüdür. Faturanın düzenlenmesi zorunlu olan belgelerden biri olması nedeniyle bu hususta sahtecilik yapmak belgede sahtecilik suçunu gündeme getirecektir. Sahte fatura en genel tanımıyla taraflar arasında ticari bir ilişki olmamasına rağmen sanki böyle bir ticari ilişki varmışçasına düzenlenen gerçeği yansıtmayan faturalardır. Taraflar arasında herhangi bir mal veya hizmet alışverişi olmaksızın düzenlenen bu naylon faturalar sahte belge niteliğine haizdir. Bununla birlikte faturanın üçüncü kişiler tarafından yani mevcut satış işlemini yapan kişiler dışındaki başkaca kimseler tarafından düzenlenmesi de naylon faturayı gündeme getirmektedir. Belgesiz işleme başka kimselere ait fatura ile dayanak gösterme ise uygulamada ise sık sık tanık olunan bir usulsüzlük olarak yer almaktadır. Bu bağlamda faturanın başka kimseler adına düzenlenmesi sahte belge niteliğinde olacaktır. En çok rastlanılan naylon fatura olgusu ise gerçekte bir mal veya hizmet satışı olmamasına rağmen düzenlenmiş faturalardır. Faturada kısmen veya tamamen sahtecilik yaparak gerçeği yansıtmayan belgeler oluşturmak ne yazık ki gitgide yaygınlaşmaya başlamıştır. Sahte faturalar her ne kadar görünümleri itibariyle gerçeğinden ayırt edilemiyor olsalar da gerçeği yansıtmayan sahte belgelerdir. Bu bağlamda düzenlenen naylon fatura hukuki şekil şartlarını taşımasına rağmen sahte bir belge niteliğine haiz olur. Belirtmek gerekir ki, bu faturaların sahte olduğu ispat olunana kadar sanki gerçeğe uygun faturalarmış gibi hüküm ve sonuçlarını doğururlar. Naylon faturanın gitgide yaygınlaşması ekonomik hayatta önemli problemlere yol açmaktadır.
SAHTE (NAYLON) FATURA NASIL TESPİT EDİLİR ?
Vergi dairesi sahte faturaya ait olguların ortaya çıkması durumunda bu hususu araştırmakla yetkili kurumdur. Nitekim, Vergi Usul Kanunu madde 367 uyarınca vergi cezasını gerektiren sahte fatura düzenleme ve kullanma suçları, vergi daireleri veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından tespit edilir. Şeklinde düzenlenmiştir. Yetkili kişiler tarafından yapılan inceleme neticesinde sahte fatura düzenleme ve kullanma suçunun işlendiğinin tespit edilmesi halinde ilgili durum yetkili kişiler aracılığıyla Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilir. Bu aşamada verilen Vergi idaresinin mütalaası Yargıtay kararları uyarınca yargılama şartı olarak aranmaktadır.
Cumhuriyet Başsavcılığının sahte fatura düzenleme ve kullanma suçunun işlendiğini farklı yollardan da öğrenmesi söz konusu olabilir, yine bu halde de vergi mükellefinin bağlı olduğu vergi dairesine durum bildirilir. Bildirim üzerine vergi dairesi konuya ilişkin inceleme başlatır, mükellefin defter ve belgeleri incelenir ve ibrazı istenir. İnceleme sonucunu Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilir. Bu bildirimin sonucuna göre ilgili hakkında kamu davası açılması gündeme gelir. Zira, yukarıda da belirttiğimiz gibi vergi idaresinin mütaalası dava şartıdır.
Naylon faturanın tespitinde dikkat edilen hususlara değinmek gerekirse;
- Taraflar arasındaki alım- satım işleminin karşılığı olup olmadığı incelenir.
Bu husus özellikle nakliye bilgileri ve ödeme yöntemlerinin varlığıyla tespit olunabilir. Bu bağlamda online ödemeler bakımından ispat sorunu yaşanmaz iken nakit ödemelerde çoğu kez ispat sorunuyla karşılaşılmaktadır. Bu hususa Yargıtay tarafından değinilerek tüm ödemelerin nakit yapılmış olması çelişkili karşılanmıştır.
- Mal satışı için gerekli stoğun bulunmaması
- Mal satışı için yeterli üretim kapasitesinin bulunmaması
- Vergi mükellefiyeti hususunda sorumlulukların yerine getirilmemesi
- Yüksek cirolu işletmelerin hiç işçi çalıştırmaması
- Tanık beyanlarının başkaca delillerle desteklenmesi
NAYLON FATURA VE MUHTEVİYATI İTİBARİYLE YANILTICI BELGE ARASINDAKİ FARKLAR
Naylon fatura düzenleyenlerin amacı belgedeki tutarın belli oranında gelir elde etmektir. Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleyenlerin amaçları ise gelir elde etmek değil mevcut kazançlarını kayıt dışı tutmaktır. Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge taraflar arasındaki işlemin niteliğini, vasfını, miktarını gerçek dışı olgularla göstermektedir. Hem naylon fatura hem de yanıltıcı belge sahte belgelerdir. Bu iki müessese farklı hükümlerce düzenlenmiştir.
SAHTE FATIRA DÜZENLEME VE KULLANMA SUÇU 2022 DEĞİŞİKLİKLERİ
08.04.2022 tarihinde yapılan değişiklikler neticesinde suçun cezasının üst sınırında arttırım yapılmıştır. Zincirleme suç hükümleri düzenlenmiş ve etkin pişmanlık müessesesi mercek altına alınmıştır. Bu bağlamda farklı vergilendirme dönemlerinde işlenen suçlar bakımında zincirleme suç hükümlerinin uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. Etkin pişmanlık müessesi bakımında ise gecikme zam ve faizinin tamamı ile birlikte verilen cezanın yarısının soruşturma aşamasında ödenmesi durumunda cezada indirim yapılacağı kabul edilmiştir.
SAHTE FATURA DÜZENLEME VE KULLANMA SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK HÜKÜMLERİ
Etkin pişmanlıktan yararlanma hakkı 2022 değişikliği ile bu suç bakımından düzenleme alanı bulmuştur. Kural olarak verginin ziya uğratıldığının tespit edilmesine bağlı olarak tarh edilen verginin, gecikme faizi ve gecikme zammının tamamı ile kesilen cezaların yarısı ve buna isabet eden gecikme zammının ödenmesi ile etkin pişmanlık müessesinin sağladığı ceza indiriminden yararlanılabilir. Bir yıl içinde Hazineye ödeme yapılması halinde ½ etkin pişmanlık müessesi indiriminden faydalanılabilir.
SAHTE FATURA DÜZENLEME VE KULLANMANIN YAPTIRIMI NEDİR ?
Naylon faturanın tespit edilmesi üzerine Vergi Usul Kanunu’na aykırılıktan ötürü yaptırımlar gündeme gelir. Naylon fatura düzenleme ve kullanma suçuyla ilgili düzenlemeler 213 sayılı Vergi Usul Kanunu madde 359 ve devamında bulunur. Suçun oluşması açısından düzenlenen faturanın kullanılıp kullanılmaması önem arz etmemektedir. Faturanın tutarının az veya çok olmasının da bir önemi yoktur. Sahte fatura ( Naylon Fatura ) hazırlamanın cezasını düzenleyen 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu ( VUK ) 359/2.b maddesinde özetle, Vergi kanunları uyarınca tutulan veya düzenlenen ve saklama ve ibraz mecburiyeti bulunan defter, kayıt ve belgeleri yok edenler veya defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koyanlar veya hiç yaprak koymayanlar veya belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Hükmüne havidir.
SAHTE FATURA SUÇUNDA ZİNCİRLEME SUÇ HÜKÜMLERİ
Zincirleme suç kural olarak aynı suçun aynı kişiye karşı birden fazla işlenmesi durumunda meydana gelir. Bu hallerde birden çok neticeye tek bir ceza verilerek yaptırım uygulanır. Birden çok sahte fatura kullanmak da zincirleme suçu meydana getirir. Aynı vergilendirme dönemineait değişik zamanlarda birden fazla naylon fatura düzenleme ve kullanma durumunda zincirleme suç hükümleri uygulanarak kişiye tek ceza verilip bu cezada arttırıma gidilir.
SAHTE FATURA SUÇUNDA ZAMANAŞIMI
Sahte fatura suçunda dava ve cezayı sonlandıran haller bulunmaktadır. Dava zamanaşımı açısından son fatura tarihi esas alınır. TCK uyarınca sahte fatura kullanma ve düzenleme filleri açısından öngörülen dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Faturanın düzenlendiği veya kullanıldığı tarihten itibaren belli bir süre geçmesine rağmen herhangi bir dava açılmamış ise ya da dava açılmış olmasına rağmen 8 yıl boyunca bir sonuç alınamamış ise dava zamanaşımına uğrar.
Kaynakça
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=r_bfeq9nHUddmgyyNTTDOA&no=1IYU-8HbDHrS71tfdzsKhQ
http://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11421/26205/645302.pdf?sequence=1&isAllowed=y
https://ws1.turcademy.com/ww/webviewer.php?doc=88528