Giriş
Yargı reformu ile 5682 sayılı Pasaport Kanunu’na iki yenilik getirilmiştir. İlk olarak 5682 sayılı Pasaport Kanunu madde 14’e eklenen AVUKATLAR ile ilgili hususi damgalı pasaport (Yeşil Pasaport) ibaresidir. İkincil olarak ta getirilen Ek 7. madde ile PASAPORTLARI TAHDİT EDİLEN KİŞİLER hakkında düzenleme yapılmıştır.
Avukatlar ve Hususi Damgalı Pasaport (YEŞİL PASAPORT)
Yargı reformu kapsamında 5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun Hususi Pasaportu düzenleyen 14. maddesine eklenen “Baro levhasına kayıtlı olan ve en az onbeş yıl kıdemi bulunan avukatlara hususi damgalı pasaport verilebilir. Buna ilişkin usul ve esaslar, Dışişleri ve Adalet Bakanlıklarının olumlu görüşü alınarak İçişleri Bakanlığınca yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenir.” ibaresi ile avukatlara hususi damgalı pasaport (Yeşil Pasaport) vermenin önü açılmıştır. Burada önemli olan husus söz konusu yönetmeliktir.
Öncelikle maddede yer alan 15 yıllık kıdem süresi çok uzun bir süre olarak gözükmektedir. Zira genç avukatların mesleki gelişimleri için yurtdışında eğitim alma ve kendilerini geliştirme imkânı varken bundan mahrum kalma durumları söz konu olmuştur. Ayrıca Avrupa Birliği ile yapılan antlaşma gereği Hususi (yeşil) Pasaport kotası iki milyon olarak belirlenmiş ve bu kotanın bir milyon yediyüzbinlik kısmı kullanılmıştır. Bu hakkın kullanımının genişletilmesiyle birlikte faydalanıcı sayısı artmıştır. Bu zorluklardan dolayı hazırlanacak yönetmenlikte ihtimalle 15 yıl kıdemin yanında farklı kriterler getirilecektir. Getirilen bu kriterlerin eşitlik ilkesine aykırılık teşkil edip etmeyeceği meçhuldür.Ayrıca bu hakkın kullanımı için herhangi bir güvenlik soruşturması getirilmesi durumunda kriterlerin açık ve net bir şekilde belirtilmesi gerekir. Muhtemelen 15 yıllık kıdem kriteri içinde birde ‘herhangi bir baroya kayıtlı olarak mesleği serbest şekilde ifa etmesi ile vergi levhasına kayıtlı olması şartı getirilebilir veya yurtdışında davalara sahip ya da iş antlaşmaları olan avukatlara verilir’ ibaresi getirilebilir. Zira kamu ve kurum kuruluşlarında birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda kadrolu veya sözleşmeli olarak çalışan avukatlar için ya da bu kadrolar karşılığında emekli olması durumunda hususi damgalı pasaport alma haklarına sahip oldukları bilinmektedir.
Pasaportları Tahdit Edilen Kişiler
5682 sayılı Pasaport Kanunu’na eklenen ek 7. Madde ile “Milli güvenliğe tehdit oluşturduğu tespit edilen yapı, oluşum veya gruplara ya da terör örgütlerine üyeliği veya iltisakı ya da bunlarla irtibatı nedeniyle;
A) OHAL kapsamında kabul edilen kanunlar uyarınca kamu görevinden çıkarılmaları veya rütbelerinin alınması nedeniyle pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan,
B) 18/10/2016 tarihli ve 6749 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Alınan Tedbirlere İlişkin Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanunun 5 inci maddesi ve 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici 35 inci maddesi uyarınca pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan,
C) Mahkemelerce yurtdışına çıkmaları yasaklananlar hariç olmak üzere bu Kanunun 22 nci maddesi uyarınca pasaportları iptal edilenler ile haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilmiş olanlardan, haklarında aynı nedenlerden dolayı; devam etmekte olan herhangi bir idari veya adli soruşturma veya kovuşturma bulunmayanlara, kovuşturmaya yer olmadığına, beraatine, ceza verilmesine yer olmadığına, davanın reddine veya düşmesine karar verilenlere, mahkumiyet kararı bulunanlardan cezası tümüyle infaz edilenlere veya ertelenenlere, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilenlere başvurmaları halinde kolluk birimlerince yapılacak araştırma sonucuna göre İçişleri Bakanlığınca pasaport verilebilir.”
İşbu madde ile 15 Temmuz darbe girişiminden sonra pasaportlarına tahdit uygulananlar hakkında düzenleme yapılmıştır. Bu düzenleme ile yaşanan mağduriyetlerin giderilmesi hedeflenmektedir. Fakat madde yer alan güvenlik araştırması ifadesi muğlâklıkla birlikte keyfi uygulamalara da yol açacağı aşikardır.
Ek 7. Madde ile pasaportlarına tahdit konulan kişilerin pasaportları tekrar geri alabilmeleri için güvenlik kuvvetlerince yapılacak araştırma sonucu ile İçişleri Bakanlığı’nca verilebilir hükmüne yer verilmiştir. Bu hüküm ile bu hakkın kullanımı uygulayıcıların inisiyatifine bırakılmıştır. Zira kolluk kuvvetlerinin istihbari bilgileri ışığında olumsuz görüş bildirme ihtimali çok yüksektir. Bu hüküm ayrıca keyfi uygulamalara da neden olacaktır. Bu hüküm Anayasamızda düzenlenen eşiklik ilkesine ve seyahat özgürlüğü hakkının kullanılmasının engellenmesine yol açacaktır. Çünkü Ek 7. madde de belirtilen suçları işlediği iddia edilen ve haklarında kesinleşmiş herhangi bir yargı kararı olmayan kişilerin pasaportlarını alamaması seyahat özgürlüğünün gaspı olacaktır.
Sonuç olarak hazırlanacak yönetmelik ile bu hususlara dikkat edilerek maddelerdeki muğlâklıkların giderilmesi hedeflenmektedir. Aksi halde belirtmiş olduğumuz hak ihlallerin doğma ihtimali çok yüksek olacaktır.