Merhabalar,
Bu haftaki yazımda SGK’nun en önemli işlevlerinden olan ölüm sigortasına değinmek istiyorum. Ölüm olayı insanlar tarafından istenilmese de takdiri ilahi nihayet herkesin başına gelecek olacak bir sonuçtur. Sosyal sigorta açısından da ölüm bir risktir ve gerçekleşmesi en kesin olan risktir. Nitekim ölen sigortalının bakmakla yükümlü olduğu geride kalan yakınları bir takım maddi destekten yoksun kalacaklar belki de daha önceki yaşam standartlarından mahrum olacaklardır. SGK ise yaşanacak bu olumsuz durumun etkilerinin en aza indirilmesinde önemli rol oynamaktadır. Ölen sigortalının geride bıraktığı hak sahiplerine bağlanacak olan ölüm aylığı ile olumsuzluklar en aza indirilmeye çalışılacak, ölüm nedeniyle yoksun kalınan maddi destek bu vesileyle telafi edilecektir.
Ölüm Aylığından Yararlanma Şartları Nelerdir?
5510 sayılı sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda ölüm sigortalılığına ilişkin düzenlemeler 32-36. Maddeleri arasında yer almaktadır. Ölüm vuku bulduğunda sigortalının geride bıraktığı hak sahiplerinin ölüm sigortasından yararlanabilmeleri için 5510 sayılı Kanunun 32. Maddesine göre;
·
Ölen sigortalıya ait en az 1800 gün malullük-yaşlılık-ölüm sigorta primi bildirilmiş olması veya 4/1-a bent kapsamında sigortalılar için (SSK) her türlü borçlanma hariç en az 5 yıldan beri sigortalı olması ve toplam 900 gün malullük-yaşlılık-ölüm sigorta primi bildirilmiş olması,
Ölen sigortalıya ait en az 1800 gün malullük-yaşlılık-ölüm sigorta primi bildirilmiş olması veya 4/1-a bent kapsamında sigortalılar için (SSK) her türlü borçlanma hariç en az 5 yıldan beri sigortalı olması ve toplam 900 gün malullük-yaşlılık-ölüm sigorta primi bildirilmiş olması,
·
47. Maddede yazılı sebeplerle kazaya uğramış olması halinde malullük, vazife malüllüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya malullük, vazife malüllüğü veya yaşlılık aylığı almasına hak kazanmış olup henüz işlemi tamamlanamamış olması,
47. Maddede yazılı sebeplerle kazaya uğramış olması halinde malullük, vazife malüllüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya malullük, vazife malüllüğü veya yaşlılık aylığı almasına hak kazanmış olup henüz işlemi tamamlanamamış olması,
·
Bağlanmış bulunan malullük, vazife malüllüğü veya yaşlılık aylığı, sigortalı olarak çalışmaya başlaması sebebiyle kesilmiş durumda iken ölen sigortalının hak sahiplerine talepte bulunmaları halinde ölüm aylığı bağlanacaktır.
Bağlanmış bulunan malullük, vazife malüllüğü veya yaşlılık aylığı, sigortalı olarak çalışmaya başlaması sebebiyle kesilmiş durumda iken ölen sigortalının hak sahiplerine talepte bulunmaları halinde ölüm aylığı bağlanacaktır.
Bununla birlikte 4/1-b kapsamında (Bağ-Kur) sigortalılar için hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için ölen sigortalının kendi sigortalılığından dolayı (Genel Sağlık Sigortası dahil) herhangi bir prim borcu bulunmaması gerekir.
Ölüm aylığı hak sahiplerine ölen sigortalının son statüsüne göre belirlenecek olup son çalışması 4/a olan (SSK) sigortalı hak sahiplerine 4/a kapsamında, 4/b olan (Bağ-Kur) sigortalı hak sahiplerine de 4/b kapsamında ölüm aylığı bağlanacaktır.
Ölüm tarihinde son hizmeti 4/b iken ve 1800 gün şartını sağlayamayan sigortalıların 4/a kapsamında 5 yıl sigortalılık süresi ve 900 gün çalışmalarının olması halinde ise son çalışma statülerine bakılmaksızın 4/a kapsamında ölüm aylığı bağlanabilecektir.
Belirtmemiz gereken önemli noktalardan birisi de ölen sigortalının hak sahipleri tarafından yapılan reddi miras durumudur. Bilindiği üzere ölen kişinin borçları miras kalan malvarlığının çok üzerinde ise geride kalan mirasçılar MK 605 ve 606 maddeleri gereğince ölüm tarihinden itibaren 3 ay içerisinde reddi miras talebinde bulunabilmektedir. Ancak sosyal güvenlik açısından mirasın reddedilmiş olması ölüm aylığının bağlanmasına engel olmamaktadır. Ölen sigortalının geride bıraktığı hak sahipleri mirası reddetmiş dahi olsa müracaatları halinde kendilerine ölüm aylığı bağlanacaktır.
Ölüm Aylığının Hak Sahiplerine Paylaştırılması Nasıl Olacaktır?
Hesaplanacak olan ölüm aylığı 5510 sayılı Kanunun 34. Maddesine göre;
-
EŞ: Dul eşe %50’si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşe (5/1-a,b,e bentleri hariç Sigortalılığının olmaması, yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle herhangi bir aylık veya gelir almaması şartlarını taşıması koşuluyla) %75’i
EŞ: Dul eşe %50’si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşe (5/1-a,b,e bentleri hariç Sigortalılığının olmaması, yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle herhangi bir aylık veya gelir almaması şartlarını taşıması koşuluyla) %75’i
-
ÇOCUKLAR: 5510 sayılı kanun kapsamında (5/1-a, b ve e bentleri hariç) veya yabancı ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;
ÇOCUKLAR: 5510 sayılı kanun kapsamında (5/1-a, b ve e bentleri hariç) veya yabancı ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;
·
18 yaşını doldurmamış; lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını doldurmamış veya yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmamış;
18 yaşını doldurmamış; lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını doldurmamış veya yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmamış;
·
Kurum Sağlık Kurulu kararı ile en az %60 oranında çalışma gücü kaybına sahip malül sayılan;
Kurum Sağlık Kurulu kararı ile en az %60 oranında çalışma gücü kaybına sahip malül sayılan;
· Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla birlikte sonradan boşanan veya dul kalan kızlardan;
her birisine %25’i
-
Sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşen çocuklarla, ana ve baba arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birisine %50’si;
Sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşen çocuklarla, ana ve baba arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birisine %50’si;
-
ANA VE BABA: Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse olması halinde (her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirin asgari ücretin net tutarından az olması ve diğer çocuklardan hak kazanılan gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması kaydıyla) ana ve babaya toplam %25 oranında aylık bağlanacaktır. Ana ve baba 65 yaş üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın yukarıdaki şartlarla toplam %25’i oranında aylık bağlanacaktır.
ANA VE BABA: Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse olması halinde (her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirin asgari ücretin net tutarından az olması ve diğer çocuklardan hak kazanılan gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması kaydıyla) ana ve babaya toplam %25 oranında aylık bağlanacaktır. Ana ve baba 65 yaş üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın yukarıdaki şartlarla toplam %25’i oranında aylık bağlanacaktır.
Ölüm Aylığı İçin Başvuru Şekli
Ölüm aylığı bağlanabilmesi için hak sahiplerinin ilgili tahsis talep dilekçelerini doğrudan SGK’na vermeleri veyahut posta yoluyla göndermeleri gerekmektedir. Tahsis talep dilekçeleri ekine ilgiliye ait belgelik fotoğraf ( 15 yaşından küçük çocuklar hariç olmak üzere), malül çocuklar için sağlık kurulu raporu ve hak sahibi ana/baba için ilgili evraklar eklenmelidir.
Ölüm Aylığının Başlangıcı ve Kesilme Durumları Nelerdir?
Hak sahiplerine ölüm sigortasından bağlanacak ölüm aylığı; sigortalının ölüm tarihini, hak sahibi olma niteliğinin ölüm tarihinden sonra olması durumunda bu niteliğin kazanıldığı tarihini veya ölüm aylığının kesilmesine sebep olan durumun ortadan kalkması durumunda yeniden talep tarihini takip eden aybaşından itibaren başlatılmaktadır.
Eğer ölüm aylığının bağlanması borçlanmalar (analık borçlanması, askerlik borçlanması gibi) yapılmak suretiyle gerçekleşiyorsa bu durumda söz konusu borçlanma talebinin ödenmesini takip eden aybaşından itibaren ölüm aylığı bağlanacaktır.
Ölüm Aylığında Zamanaşımı Süresi
5510 sayılı Kanunda aksine hüküm olmayan durumlarda iş kazası, meslek hastalığı, vazife malüllüğü ve ölüm hallerinde bağlanması gereken gelir ve aylıklar, hakkın kazanıldığı tarihten itibaren 5 yıl içinde talep edilmeyen kısmı zamanaşımına uğramaktadır. Bunun tek istisnası SGK’na talep edilmemesinin haklı bir nedene dayanmış olmasıdır. Böyle bir haklı nedeni ispat eden hak sahipleri için 5 yıllık zamanaşımına ilişkin hükümler uygulanmayarak hak edilen gelir ve aylıklar ödenmektedir.
Ölüm Aylığı Dışında Sağlanan Yardımlar Nelerdir?
Ölen sigortalının geride bıraktığı hak sahiplerine ölüm aylığı dışında SGK tarafından başka maddi destekler de sağlanmaktadır. Ölüm sigortası kapsamında sağlanan diğer yardımlar ölüm toptan ödemesi yapılması, cenaze ödeneği ödenmesi, ölüm aylığı almakta iken evlenen kız çocuklarına evlenme ödeneği(çeyiz yardımı) ödenmesidir.
Bu haftaki yazımda 5510 sayılı Kanun kapsamında 4/a ve 4/b kapsamındaki sigortalıların ölümü halinde geride bıraktıkları hak sahiplerine ölüm sigortası kapsamında sağlanacak yardımlardan bahsetmeye çalıştım.
Kısa süre önce 10 Kasım 2014 tarihinde vefat etmiş olan sevgili babamı ve 24 Ocak 2015 tarihinde vefat emiş olan sevgili kayınpederimi rahmetle anıyorum.
11 Şubat 2015 tarihinde Mersin/Tarsus’ta işlenen insanlık dışı cinayeti şiddetle kınıyor, bu cinayet sonrası hayatını kaybeden sevgili kızımız Özgecan Aslan’a da Allahtan rahmet diliyor kederli ailesine en derin duygularımla sabırlar niyaz ediyorum.
Bir sonraki yazımda görüşmek üzere sağlıcakla kalın…
Ülkü GÜLMEZ
SGK/SGM Müdür Yard.
(Bu köşe yazısı, sayın Ülkü GÜLMEZ tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)