Gelişen teknoloji ve özellikle içinde bulunduğumuz pandemi koşulları tüketicinin mesafeli satışa yönelmesini kaçınılmaz hale getirmekle birlikte tüketicinin korunma ihtiyacının artmasına da sebebiyet vermiştir.
Mesafeli satışlar ile ilgili düzenlemeler 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve 29188 sayılı Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nde yer almaktadır. Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nin tanımlar başlıklı 4. maddesinde mesafeli sözleşme “Satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dahil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmeler” şeklinde tanımlanmıştır.
Mesafeli sözleşmelerde satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin bazı hak ve yükümlülükleri vardır. Mesafeli satış sözleşmesinin alıcısı olan tüketiciye koruma sağlayan en önemli haklardan biri cayma hakkıdır. Tüketici malı teslim aldığı günden itibaren 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin cayma hakkını kullanabilir. Cayma hakkını kullandığına ilişkin bildirim tüketici tarafından satıcı veya sağlayıcıya yapılmalıdır. Önemle belirtmemiz gerekir ki tüketici mesafeli satış sözleşmesinin kurulmasından önce satıcı veya sağlayıcı tarafından cayma hakkı ve bu hakkın kullanılma şartları hususunda bilgilendirilmelidir. Satıcı/sağlayıcı tarafından bilgilendirme yapılmadığı takdirde tüketici, cayma hakkı için belirtilmiş olduğumuz 14 günlük süre ile bağlı olmayacaktır. Ayrıca tüketici sözleşmenin kurulmasından malın teslimine kadar olan süre içinde de cayma hakkını kullanabilir.
Satıcı veya sağlayıcı tüketicinin cayma hakkını kullandığına ilişkin bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren 14 gün içinde tahsil edilen tüm ödemeleri tüketiciye iade etmekle yükümlüdür. Hukuka uygun bir şekilde kullanılmış olan cayma hakkı varsa satıcı veya sağlayıcı, tüketiciye ödeme yapmaktan kaçınamaz.
Tüketici cayma hakkını kullandığına ilişkin bildirimi yönelttiği tarihten itibaren 10 gün içinde malı satıcı veya sağlayıcıya geri göndermelidir. Malın geri gönderilmesi durumunda:
- Satıcının iade için belirttiği taşıyıcı aracılığıyla malın geri gönderilmesi halinde,
- Satıcının ön bilgilendirmede iade için herhangi bir taşıyıcı belirtmediği durumda,
- İade için ön bilgilendirmede belirtilen taşıyıcının, tüketicinin bulunduğu yerde şubesinin olmaması durumunda,
Satıcı tüketiciden iade masrafına ilişkin herhangi bir bedel talep edemez. Hatta taşıyıcının tüketicinin bulunduğu yerde şubesinin olmaması durumunda satıcı iade edilmek istenen malın tüketiciden alınmasını sağlamak ile yükümlüdür.
Cayma hakkı her durumda kullanılabilen bir hak değildir, istisnaları vardır. Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği md.15’te belirtilen durumların söz konusu olması halinde tüketici tarafından cayma hakkı kullanılamayacaktır. Bunlar;
- Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcı veya sağlayıcının kontrolünde olmayan mal veya hizmetlere,
- Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara,
- Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek malların teslimine,
- Tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan mallardan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların teslimine,
- Tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallara,
- Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemelerine,
- Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine,
- Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine,
- Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayrimaddi mallara,
- Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmelerdir.
Sonuç olarak cayma hakkı kapsamındaki yükümlülüklerin satıcı/sağlayıcı ile tüketici tarafından yerine getirilmesi önemlidir. Satıcı veya sağlayıcı tarafından tüketiciye gerekli bilgilendirmeler yapıldığı takdirde, satıcı/sağlayıcı ile tüketicinin bir araya gelmediği mesafeli satış durumunda malı veya hizmeti somut olarak görmeyen tüketiciyi mal veya hizmet ile ilgili önemli unsurlar ve hakları hususunda bilgilendirmiş olur. Cayma hakkı her ne kadar tüketicinin çıkarlarını koruma amacı taşısa da tüketici yönünden de dikkat edilmesi gereken yükümlülükler bulunmaktadır. Bu yükümlülükler; cayma hakkını kullanmak isteyen tüketicinin 14 gün içinde bu hakkı kullanmak istediğine dair satıcı veya sağlayıcıya bildirimde bulunması, bildirimde bulunduğu tarihten itibaren 10 gün içinde malı satıcıya geri göndermesi ve tüketicinin cayma süresi içinde malı işleyişine, teknik özelliklerine ve kullanım talimatlarına uygun kullanmasıdır. Belirtmiş olduğumuz yükümlülüklere dikkat edilmesi hem satıcı/sağlayıcı açısından hukuki koruma sağlayacak hem de tüketicinin hakları konusunda bilgi sahibi olmasına imkan vererek herhangi bir problem yaşamasını önleyecektir.