I. GENEL AÇIKLAMALAR
Türkiye’de hali-hazırda kurulu 2 milyona yakın şirket vasfı haiz tüzel kişi bulunmaktadır. Ticari hayatın vazgeçilmez sujeleri şirketler ve şirketlerin gerçekleştirdiği işlemler, aldığı kararlar, yatırımlar, ortaklıklar gibi birçok kavram; ekonominin temel taşlarını oluşturuyor. Bir anlamda ekonomiye yön veren bu yapıların türlerine göre sınıflandırılması gerekmektedir. Bunu hem sermaye miktarı, hem ortak sayısı gibi çeşitli kriterlere göre sınıflandıran yasa koyucu, bu ayrımı yapmaya çalışmıştır. Yasa koyucu tarafından yapılan tasnifin uygulamada yaygın karşılığı; Anonim Şirketler (A.Ş.) ve Limited Şirketler (LTD. ŞTİ.)’dir.
Peki bu sınıflandırma içerisinde ticari hayatına Limited Şirketi (LTD. ŞTİ.) olarak başlayan tacir- tüzel kişi, Anonim Şirket (A.Ş.)’ e dönüşmek isterse; diğer bir deyişle şirket türünü değiştirmek isterse bu mümkün müdür ?
Kısaca cevap vermek gerekirse; evet, mümkündür. Değişim, dönüşüm nasıl gerçekleşecektir, yani Limited Şirket Nasıl Anonim Şirkete Dönüştürülür?
Yazımızın devamında bu soruya cevap arıyoruz; ancak sorumuza cevap ararken öncelikle tür değişimi konusunda eski ve yeni yasa hükümlerini, ardından tür değişimi konusunda dikkat edilmesi gerekenleri inceleyeceğiz. Bunları inceledikten sonra tür değişiminin nasıl icra edileceğini ve bu konuda şirket yönetimi ile şirket ortaklarının hak ve yükümlülükleri ile hukuki durumlarını da incelemiş olacağız.
II. ŞİRKETLERİN TÜR DEĞİŞİMİ HAKKINDA ESKİ VE YENİ TİCARET KANUNU HÜKÜMLERİ
Şirket türünün değişimi hakkındaki 6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunun 152. maddesi ‘’Bir ticaret şirketinin nevinin diğer bir ticaret şirketi nevine çevrilmesi kanunda aksine hüküm olmadıkça, yeni nev'e ait kuruluş merasimine tabidir. Böylece yeni nev'e çevrilen şirket eskisinin devamıdır.’’ Şeklinde düzenlenmiş idi. Görüldüğü üzere 6762 sayılı Eski Türk Ticaret Kanunu şirket türü değişimini kural olarak kabul etmiştir.
Yine şirket türünün değişimi hakkındaki 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunun 180. Maddesi ‘’Bir şirket hukuki şeklini değiştirebilir. Yeni türe dönüştürülen şirket eskisinin devamıdır.’’ Şeklinde düzenlenmiştir. Dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta ise yasa koyucunun yeni dönüştürülen şirketi, eski şirketin devamı saymış olması düşüncesinin yasa koyucu tarafından yeni yasada da kabul edilmiş olmasıdır. Buradan hareketle örnek vermek gerekirse A SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ, Anonim şirkete dönüşmek ister ve dönüşürse A SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ olduğu zaman, bu yeni anonim şirketi eski şirketin devamı sayılacaktır. Limited Şirket tacir-tüzel kişi şirket türünü Anonim Şirkete dönüştürmek isterse, Limited Şirket yönetim organı ve ortakları aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir.
III. ŞİRKET TÜR DEĞİŞİKLİĞİNDEKİ TEMEL HUSUSLAR
Yukarıda ifade ettiğimiz üzere yeni dönüşen Anonim şirketi, eski Limited şirketinin devamı sayılacaktır. Bu düzenleme doğrultusunda yasa koyucu, 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunun 183. Maddesinin 1. Fıkrasını ‘’Tür değiştirmede ortakların şirket payları ve hakları korunur. Oydan yoksun paylar için sahiplerine eşit değerde paylar veya oy hakkını haiz paylar verilir.’’ Şeklinde düzenlemiştir. Buradaki temel amaç şirket türünün değişmesi karşısında ortakların şirket içindeki ağırlıklarını korumaktır.
Örneğimizden devam etmek gerekirse; tür değiştirecek olan A SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ, biri %45 diğeri %55 sermaye payına sahip iki ortaktan oluşuyor ise, bu kişilerin yeni dönüştürülen A SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ’nde de aynı orandaki (%45 ve %55) pay senetlerine sahip olmaları gerekir.
Bu konuda bir başka düzenleme ise 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunun 184. Maddesinin 1. Fıkrasınının ‘’Tür değiştirmede, yeni türün kuruluşuna ilişkin hükümler uygulanır;…………..’’ hükmüdür. Yasa maddesinden hareketle, Limited Şirketin Anonim Şirkete dönüşümünde, Anonim Şirketin kuruluşuna ilişkin hükümler uygulanacaktır. Dolayısıyla Anonim şirketin kuruluşuna ilişkin yasanın öngördüğü eksiklerin de bu süreçte tamamlanması gerekmektedir.
Bunun yanı sıra 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunun 184. Maddesinin 2. Fıkrasında ‘’Bilanço günüyle tür değiştirme raporunun düzenlendiği tarih arasında altı aydan fazla zaman geçmişse veya son bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren şirketin malvarlığında önemli değişiklikler meydana gelmişse ara bilanço çıkarılır.’’ Hükmüyle yasa koyucu tarafından şirket türü değiştirmek isteyenlere de yol gösterilmiştir. Limited Şirket türünü Anonim Şirkete dönüştürmek isteyenler için bu maddede geçen ‘’tür değiştirme raporu’’na ileride değinmemiz gerekmektedir. Tür değişimi konusunda Limited Şirketin yönetim organının yapması gerekenler ise şu şekildedir;
IV. LİMİTED ŞİRKETİN YÖNETİM ORGANI TARAFINDAN YAPILMASI GEREKENLER
IV.1. Tür Değiştirme Planının Hazırlanması;
6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu, şirket türü değişiminde işlemleri yapması gerekenlerin Limited Şirketinin yönetim organı olduğuna değinerek 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanununun 185. Maddesini;
‘’Yönetim organı bir tür değiştirme planı düzenler. Plan yazılı şekle ve 189 uncu madde uyarınca genel kurulun onayına tabidir. Tür değiştirme planı;
a) Şirketin tür değiştirmeden önceki ve sonraki ticaret unvanını, merkezini ve yeni türe ilişkin ibareyi,
b) Yeni türün şirket sözleşmesini,
c) Ortakların tür değiştirmeden sonra sahip olacakları payların sayısını, cinsini ve tutarını veya tür değiştirmeden sonra ortakların paylarına ilişkin açıklamaları, içerir.’’ Şeklinde düzenlemiştir.
Yönetim şekline göre Limited Şirket müdürü yahut müdürler kurulunun öncelikle bir tür değiştirme planı düzenlemeleri gerekmektedir. Madde hükmünde yer aldığı üzere, bu tür değiştirme planın yazılı şekilde yapılması ve Limited Şirketin genel kurulun onayına sunulması gerekecektir. Yazılı şekilde yapılan tür değiştirme planı; şirketin tür değiştirmeden önceki ve sonraki ticaret unvanını, merkezini ve yeni türe ilişkin ibareyi (Anonim Şirket unvanına uygun olacak şekilde), yeni türün şirket sözleşmesini (Anonim Şirkete uygun olacak şekilde), Ortakların tür değiştirmeden sonra sahip olacakları payların sayısını, cinsini ve tutarını veya tür değiştirmeden sonra ortakların paylarına ilişkin açıklamaları, içermelidir.
IV.2. Tür Değiştirme Raporunun Hazırlanması;
Tür değiştirme planı hazırlayan Limited Şirket yönetim organı, 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanununun 186.maddesi uyarınca bir de ‘’tür değiştirme raporu’’ hazırlaması gerekmektedir. Bu tür değiştirme raporuna ilişkin 186. madde;
‘’(1)Yönetim organı tür değiştirme hakkında yazılı bir rapor hazırlar.
(2) Raporda;
a) Tür değiştirmenin amacı ve sonuçları,
b) Yeni türe ilişkin kuruluş hükümlerinin yerine getirilmiş bulunduğu, c) Yeni şirket sözleşmesi,
d) Tür değiştirmeden sonra ortakların sahip olacakları paylara dair değişim oranı,
e) Varsa ortaklar ile ilgili olarak tür değiştirmeden kaynaklanan ek ödeme ile diğer kişisel edim yükümlülükleri ve kişisel sorumluluklar,
f) Ortaklar için yeni tür dolayısıyla doğan yükümlülükler hukuki ve ekonomik yönden açıklanır ve gerekçeleri gösterilir.
(3) Tüm ortakların onaylaması hâlinde küçük ve orta ölçekli şirketler tür değiştirme raporunun düzenlenmesinden vazgeçebilirler.’’Şeklinde düzenlenmiştir.
Yazılı şekilde yapılan ‘’tür değiştirme raporu’’nda; tür değiştirmenin amacı ve sonuçlarını (Anonim Şirket türüne niçin geçildiğinin cevabı olacak şekilde) , yeni türe ilişkin kuruluş hükümlerinin yerine getirilmiş bulunduğu (Anonim şirkete geçilirken hangi değişimlerin yapıldığı bilgisi) , yeni şirket sözleşmesi (Anonim Şirket için), tür değiştirmeden sonra ortakların sahip olacakları paylara dair değişim oranı, varsa ortaklar ile ilgili olarak tür değiştirmeden kaynaklanan ek ödeme ile diğer kişisel edim yükümlülükleri ve kişisel sorumluluklar, ortaklar için yeni tür dolayısıyla doğan yükümlülükler hukuki ve ekonomik yönden açıklanması ve gerekçeleri yer almalıdır. Ancak maddede geçen istisna bir hal olarak; küçük ve orta ölçekli bir Limited Şirkette tüm ortakların onaylaması halinde tür değiştirme raporunun düzenlenmesinden vazgeçilebilir.
IV. 3. Tür Değiştirme Kararının Alınması;
Tür değiştirme planı ve tür değiştirme raporu tanzim edildikten sonra; Limited Şirket yönetim organı, tür değiştirme planını Limited Şirket genel kurula sunmalıdır. Bu konuda 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanununun 189. Maddesi;
‘’(1) Yönetim organı tür değiştirme planı ile yeni türün şirket sözleşmesini genel kurula sunar. Tür değiştirme kararı aşağıdaki nisaplarla alınır:
a) Kanunun 421 inci maddesinin beşinci fıkrasının (b) bendi hükmü saklı olmak şartıyla anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, esas veya çıkarılmış sermayenin üçte ikisini karşılaması şartıyla, genel kurulda mevcut oyların üçte ikisiyle; limited şirkete dönüştürme hâlinde, ek ödeme veya kişisel edim yükümlülüğü doğacaksa tüm ortakların onayıyla;
b) Bir sermaye şirketinin bir kooperatife dönüşmesi hâlinde tüm ortakların onayıyla;
c) Limited şirketlerde, sermayenin en az dörtte üçüne sahip bulunmaları şartıyla, ortakların dörtte üçünün kararıyla;
d) Kooperatiflerde; 1. Ortakların en az üçte ikisinin temsil edilmeleri şartı ile, genel kurulda mevcut oyların çoğunluğuyla, 2. Ek ödeme, diğer kişisel edim yükümlülükleri veya kişisel sorumluluk getiriliyorsa veya bu yükümlülükler veya sorumluluklar genişletiliyorsa, kooperatifte kayıtlı ortaklarının üçte ikisinin olumlu oyuyla,
e) Kollektif ve komandit şirketlerde tür değiştirme planı bütün ortakların oybirliğiyle onanır. Ancak, şirket sözleşmesinde ortakların tümünün üçte ikisinin olumlu oyuyla bu kararın alınabileceği öngörülebilir.
(2) Yönetim organı tür değiştirmeyi ve yeni şirketin sözleşmesini tescil ettirir. Tür değiştirme tescil ile hukuki geçerlilik kazanır. Tür değiştirme kararı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edilir.’’ Şeklinde düzenlenmiştir.
Görüldüğü üzere Limited Şirketin Anonim Şirket olmasına yönelik tür değiştirme kararı, Limited Şirket sermayesinin en az dörtte üçüne sahip bulunmaları şartıyla, ‘’ortakların dörtte üçünün kararıyla;’’ alınacaktır. Ayrıca tür değişim kararı alındıktan sonra, yeni şirketin tür değişim kararı ve Anonim Şirket kuruluş sözleşmesi Ticaret Sicil Gazetesinde ilan ve tescil edilmelidir. İlan ve tescil edilen yeni Anonim Şirketi bu andan itibaren hukuki geçerlilik kazanacaktır. Dolayısıyla, tür değiştirmenin tescil edilmesi ile birlikte, Limited Şirket Anonim Şirkete dönüşmüş olur.
V. LİMİTED ŞİRKETİN ANONİM ŞİRKETE DÖNÜŞÜMÜNDE ŞİRKET ORTAKLARININ HAKLARI
Limited Şirket yönetiminin tek başına alabileceği bir karar olmayan tür değişim kararı (burada tek ortaklı Limited Şirketlerin durumu istisnadır), şirket ortaklarının da denetiminden geçmelidir. Bu konuda, Limited Şirket ortaklarının tür değişim sürecine ilişkin evrakları inceleme hakkı ve çoğunluk kararıyla alınabilecek tür değişiminin iptaline de değinmek gerekmektedir.
V. 1. Şirket Ortaklarının İnceleme Hakkı
Şirket ortaklarının inceleme hakkı 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanununun 188. Maddesinde düzenlenmiştir.
Tür değiştiren Limited Şirket;
a) Tür değiştirme planını,
b) Tür değiştirme raporunu,
c) Son üç yılın finansal tablolarını, varsa ara bilançoyu,
Genel kurulda karar alınmasından otuz gün (30) önce merkezinde ortakların incelemesine sunmakla yükümlüdür. (m.188/f.1) Şirket, ayrıca, ortakları, uygun bir şekilde inceleme haklarının bulunduğu hususunda bilgilendirmelidir. (m.188/f.2) İsteyen ortaklara anılan belgelerin kopyaları bedelsiz verilir (m.188/f.2). Ancak, yeni yasa ile tek ortaklı Limited Şirket kurulması mümkün olduğu için; tek ortaklı bir Limited şirketin Anonim şirkete dönüştürülmesinde, eğer tek ortak aynı zamanda şirketin müdürü ise, bu yükümlülüğe gerek yoktur.
V.2. Tür Değiştirme Kararının İptali
Yukarıda izah edilen tür değiştirme hükümlerinin ihlali hâlinde, tür değiştirme kararına olumlu oy vermemiş ve bunu tutanağa geçirmiş bulunan Limited şirket ortakları; bu kararın Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilanından itibaren iki ay içinde iptal davası açabilirler (m.192/f.1).
Tür değiştirmeye ilişkin işlemlerde herhangi bir eksikliğin varlığı hâlinde, mahkeme taraflara bunun giderilmesi için süre verir. Hukuki sakatlık, verilen süre içinde giderilemiyorsa veya giderilememişse mahkeme tür değiştirme kararını iptal eder ve gerekli önlemleri alır ( m.192/f.3).[1]
Son olarak; şirketin türünün değişimi konusunda Limited Şirketin Anonim Şirkete dönüştürülmesinin avantajına değinmek gerekirse; 6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu’nda Anonim ve Limited şirket arasında belirgin farklar var iken, 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu’nda Limited şirket, Anonim şirkete oldukça yaklaştırılmış ve ufak birtakım ayrıntılar dışında Anonim ve Limited şirketler hemen hemen aynı yükümlülüklere tabi tutulmuştur. Vergi mevzuatı yönünden bakıldığında ise anonim şirket pay sahipleri Limited şirket ortaklarına kıyasla daha avantajlı konumdadırlar.[2]Bu gibi avantajları değerlendirmek isteyenler açısından şirket türü değişimini Limited Şirketlerin Anonim Şirkete dönüştürülmesi düzleminde incelemiş olduk.
--------------------------------
[1] Soner ALTAŞ, Mali Çözüm, 2012
[2] Soner ALTAŞ, Mali Çözüm, 2012