1. Kısa çalışma uygulaması ve başvuru
Kısa Çalışma Ödeneği İşsizlik Sigortası Kanununda düzenlenmiş bulunan ve genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır. Kısa çalışma uygulamasının temel amacı istihdamın korunmasıdır. Kısa çalışma ile çalışılmayan sürelerde işçilere gelir desteği sağlanmakta ve aynı zamanda istihdam korunarak, deneyimli personellerin işten çıkarılmasının önüne geçilmektedir.
Kısa çalışma uygulaması bakımından zorlayıcı sebepler ise işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlar ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlardır.
Çin Halk Cumhuriyeti’nin Wuhan kentinde ortaya çıkan ve birçok ülkede tesirini gösteren yeni tip koronavirüs salgını (Covid-19) da olası etkileri gözününe alınarak dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebep kapsamına dahil edilmiştir. Bu nedenle koronavirüs salgınının olumsuz etkileri sebebiyle işyerindeki haftalık çalışma süreleri geçici olarak en az üçte bir oranında azalan veya faaliyeti durdurulan işverenler İŞKUR aracılığıyle kısa çalışma talebinde bulunabilirler. Bunun için işverenlerin yapması gereken ise https://www.iskur.gov.tr/isveren/kisa-calisma-odenegi/basvuru-icin-gerekli-belgeler-ve-il-iletisim-adresleri/ linkine tıklayıp formu doldurmak ve buna ilişkin kanıtlarla birlikte bağlı bulunduğu İŞKUR biriminin elektronik posta adresine ilgili belgeleri göndererek başvuruda bulunmaktır. Başvuruların hızlı bir ekilde sonuçlandırılması için işverenlerin koronavirüsten olumsuz etkilendiğine dayanak teşkil eden belgeleri başvuruya eklemesi önem teşkil etmektedir. Başvuru sonrasında başvurunun alındığı yine elektronik posta yoluyla kendisine bildirilecek ve başvuruya uygunluğun tespiti amacıyla Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına gönderilecektir. Sonrasında ise İş Müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işverene, İŞKUR tarafından bildirilecektir. İşveren de durumu, işyerinde işçilerin görebileceği bir yerde ilan etmeli ve varsa toplu iş sözleşmesine taraf işçi sendikasına bildirmelidir. İlan yoluyla işçilere duyuru yapılamadığı durumlarda ise kısa çalışmaya tabi işçilere yazılı bildirim yapılmalıdır. Kısa çalışma kapsamıda yapılan başvurular, başvuru tarihinden itibaren 60 gün içinde sonuçlandırılır.
2. Kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşulları
Kısa çalışma ödeneğinden faydalanılabilmesi için;
- İşverenin kısa çalışma talebinin iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygun bulunması,
- Kısa çalışmaya tabi tutulan işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte çalışma sürelerini ve prim ödeme şartlarını sağlamış olması (Covid-19 etkisiyle yapılan kısa çalışma başvurularında, son 60 gün hizmet akdine tabi olmak kaydıyla son 3 yıl içinde 450 gün prim ödemiş olması),
- İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması,
gerekmektedir. Ayrıca prim ödeme şartını sağlamadığı için kısa çalışma ödeneğine hak kazanamayanların daha önce çeşitli nedenlerle kesilmiş (yeni işe başlama vs.) son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre varsa kısa çalışma süresini geçmemek üzere bir önceki hak sahipliklerinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilirler. Bununla beraber kısa çalışma uygulamasından yararlanılabilmesi için işyerinde kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde belirtilen “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller” nedeniyle derhal haklı fesih halleri hariç olmak kaydıyla işveren tarafından işçi çıkarılmaması da gerekmektedir.
3. Kısa çalışma kapsamında sağlanan destekler
Gerekli koşullar oluştuğu takdirde kısa çalışma süresi boyunca kapsam dahilindeki çalışanlara işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için İŞKUR tarafından kısa çalışma ödeneği sağlanmaktadır. Ödemeler, çalışanın kendisine ve aylık olarak, her ayın beşinde PTT Bank aracılığı ile yapılmaktadır. Bununla birlikte, kısa çalışma kapsamındaki süreler için çalışan adına genel sağlık sigortası primlerinin ödenmesine devam edilmektedir. Ancak, söz konusu süreler için kısa ve uzun vadeli sigorta kolları kapsamında herhangi bir prim ödemesi yapılmamaktadır. Bu nedenle kısa çalışma uygulanan işçiler adına çalışılmayan günler için SGK Aylık Prim ve
Hizmet Belgesi ile eksik gün gerekçesinin “18-Kısa Çalışma Ödeneği” olarak bildirilmesi gerekmektedir.
4. Kısa çalışma ödeneğinin miktarı ve süresi
Kısa çalışma ödeneği sigortalının son oniki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır. Kısa çalışma ödeneğinin aylık üst sınırı ise 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesine göre 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’ sidir. Bu kapsamda tamamen faaliyetin durdurulması halinde 2020 yılı için brüt asgari ücret 2.943,00 TL olduğundan sigortalıya verilecek kısa çalışma ödeneği kesilecek damga vergisi (binde 759 oranında) göz önüne alındığında 1.752,40 TL ile 4.380,99 TL arasında olacaktır.
Kısa çalışma ödeneğinin süresi ise üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır. Ayrıca koronavirüs gibi zorlayıcı nedenlerle ödenek alınacak olunması halinde ödeneğe esas süre, İş Kanunu’nun 24 üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40 ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlamaktadır. Söz konusu bir haftalık süre içerisindeki ücret ve prim yükümlülükleri işverene ait olacaktır.
Kısa çalışma yapan işçinin çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği miktarı, kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak işveren ve Türkiye İş Kurumu tarafından karşılanmaktadır.
İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir.
5. Kısa çalışmanın sona ermesi ve kesilmesi
İşverenin, kısa çalışma uygulaması devam ederken, normal faaliyetine başlamaya karar vermesi halinde durumu Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına ve işçilere altı işgünü önce yazılı olarak bildirmesi zorunludur. Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona erer. Geç bildirimlere ilişkin oluşan yersiz ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir. Ayrıca kısa çalışma başvurusuna konu edilen toplam çalışan sayısında meydana gelecek değişikliklerin 10 gün içinde gerekçesi ile birlikte İŞKUR’ a bildirilmesi gerekmektedir.
Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silâh altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir.