Hapis cezalarının infazı amacıyla kapalı infaz kurumlarına alınan hükümlülerin, açık infaz kurumlarına gidebilmeleri için bazı şartları gerçekleştirmeleri gerekmektedir.
Açık infaz kurumuna ayrılabilmek için öncelikle cezanın türü, süresi, kapalıda geçirilen süre ve idari işlem süreci gibi koşulların tek tek gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Başka bir söylemle, aşağıda ifade edilen koşulların bir tanesini gerçekleştirmek açık kuruma ayrılmak için yeterli değildir. Hükümlü, yönetmelikte belirtilen ve kendisine uyan tüm koşulları tek tek gerçekleştirmek zorundadır.
Örneğin, toplam cezaları on yıldan az olanlar bir ayını, on yıl ve yukarı olanların ise onda birini kurumlarda infaz edip iyi halli olmaları ve koşullu salıverilme tarihine yedi yıl veya daha az süre kalmaları halinde açık kurumlara ayrılabilecektir.
Kapalı infaz kurumundan açık infaz kurumuna ayrılma ile ilgili temel kurallar, Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği’nin[1] (ACİKAY) 6. Maddesinde hüküm altına alınmıştır.
Kapalı kurumdan açık kuruma ayrılacak hükümlüler
Kapalı kurumdan açık kuruma ayrılacak hükümlüler şunlardır:
Kapalı infaz kurumunda geçirilmesi gereken süre şartı:
1) Toplam cezaları on yıldan az olanlar bir ayını kapalıda geçirmeleri gerekir. (ACİKAY m. 6/1-a) ( Bu şart süreli hapis cezaları için geçerlidir. Hükümlünün ayrıca diğer koşulları da gerçekleştirmesi gerekmektedir.)
2) On yıl ve yukarı olanlar ise onda birini kurumlarda infaz etmeleri gerekir.[2] (ACİKAY m. 6/1-a) ( Bu şart süreli hapis cezaları için geçerlidir. Hükümlünün ayrıca diğer koşulları da gerçekleştirmesi gerekmektedir.)
3) Ayrıca yukarıda belirtilen koşullar da dahil olmak üzere hükümlünün iyi halli olması ve koşullu salıverilme tarihine yedi yıl veya daha az süre kalması gerekir. Bu şartın hükümlünün kapalıya alınmalarından itibaren veya bu süreyi doldurdukları an itibariyle gerçekleşmesi mümkündür. Bu gibi hallerde hükümlü açık kuruma ayrılabilecektir.[3] (ACİKAY m. 6/1-a)
4) Müebbet hapis cezasına mahkûm olup, koşullu salıverilme tarihine beş yıl veya daha az süre kalanlar, (ACİKAY m. 6/1-b) açık kurumlara ayrılabilir.
5) Cezaları yüksek güvenlikli kapalı kurumlar veya diğer kapalı kurumların yüksek güvenlikli bölümlerinde infaz edilenlerden toplam cezalarının üçte birini bu kurumlarda iyi halli olarak geçiren ve koşullu salıverilme tarihine üç yıl veya daha az süre kalanlar, (ACİKAY m. 6/1-c) açık kurumlara ayrılabilir.
Bazı suç türleri açısından Kapalı infaz kurumunda geçirilmesi gereken süre şartı:
1) 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 142, 148, 149, 188 ve 190 ıncı maddeleri ile 1.3.1926 tarihli ve mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 403, 404, 491/3-4, 492, 493, 494, 495, 496, 497, 498 ve 499 uncu maddelerinden mahkûm olanların koşullu salıverilme tarihine beş yıldan az süre kalması,[4] (ACİKAY m. 6/2-a) gerekir.
2) 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 102 ve 103 üncü maddeleri ile eşe karşı işlenen 82/1-d, 86/3-a ve 96/2-b maddeleri ve 1.3.1926 tarihli ve mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 414, 416/1, 418/1 maddeleri ile eşe karşı işlenen 449/1, 456 ve 457/1 maddelerinden mahkum olanların koşullu salıverilme tarihine üç yıldan az süre kalması,[5] (ACİKAY m. 6/2-b) gerekir.
3) 29.7.2003 tarihli ve 4959 sayılı Topluma Kazandırma Kanunu, 30.7.1999 tarihli ve mülga 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleri ile Mücadele Kanununun 14 üncü maddesi ve 5237 sayılı Kanunun 221 inci maddesinden yararlananların koşullu salıverilme tarihine iki yıldan az süre kalması, (ACİKAY m. 6/2-c) gerekir.
4) Terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olup, mensup oldukları örgütten ayrıldıkları idare ve gözlem kurulu kararıyla tespit edilenlerin koşullu salıverilme tarihine bir yıldan az süre kalması (ACİKAY m. 6/2-ç) gerekir.
Bu tür suçlarda koşullu salıverilme tarihine belirtilen süreler ve daha az süre kalmış olanlar açık infaz kurumuna ayrılma şartını gerçekleştirmiş olacaklardır.
Birden fazla cezanın toplanarak infazı hali
Birden fazla cezanın toplanarak infazı halinde, açık kuruma ayrılmada esas alınacak suç, koşullu salıverilme tarihine en az sürenin arandığı suçtur. (ACİKAY m. 6/3)
Altı aylık deneme süresinin tamamlanmasının beklenmesinin gerekmediği haller
Açık kuruma ayrılma süresini dolduranlar hakkında altı aylık deneme süresinin tamamlanması beklenmeden açık kuruma ayrılma kararı alınabilir. (ACİKAY m. 6/4)
Açık kuruma ayrılamayacak hükümlüler
Açık kuruma ayrılamayacak hükümlüler ile ilgili hususlar Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği’nin 8. Maddesinde[6] düzenlenmiştir.
Bu yasal düzenlemeye göre, Açık kuruma ayrılamayacak hükümlüler şunlardır:
1) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm olanlar, (ACİKAY m. 8/1-a)
2) Haklarında ikinci defa tekerrür hükümleri uygulananlar, (ACİKAY m. 8/1-b)
3) Haklarında iyi hal kararı verilse bile, 5275 sayılı Kanunun 44 üncü maddesinde sayılan eylemlerden dolayı toplam beş ve daha fazla hücreye koyma cezası alıp, son hücreye koyma cezasının kaldırılması üzerinden bir yıl geçmemiş olanlar, (ACİKAY m. 8/1-c)[7]
4) Terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olup, 6 ncı maddenin ikinci fıkrasının (c) ve (ç) bentleri dışında kalanlar. (ACİKAY m. 8/1-ç)
Yukarıda belirtilen şartları taşıyan hükümlüler kapalı infaz kurumundan açık kurumlara ayrılamayacaktır.
Açık kuruma ayrılamayacak hükümlüler ile ilgili olarak uygulanacak infaz kuralları şunlardır:
Kapalı kurumlarda infaz edilecek diğer cezalar
1) Koşullu salıverilme kararı geri alınanların, geri alınan cezalarının tamamı kapalı kurumlarda infaz edilir. (ACİKAY m. 8/2-a)
2) Denetimli serbestlik tedbirinin ihlali sonucunda, koşullu salıverilme tarihine kadar olan sürenin tamamı (ACİKAY m. 8/2-b) kapalı kurumlarda infaz edilir.
3) Çocuk eğitimevleri hariç, kapalı kurumlardan firar edenler ile açık kurumlardan ikinci kez firar etmiş olanların, firar tarihinden önce kesinleşmiş olan cezaları ve koşullu salıverilme tarihine kadar kesinleşerek infazına başlanacak olan cezalarının tamamı, (ACİKAY m. 8/2-c) kapalı kurumlarda infaz edilir.
4) 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu gereğince verilen hapsen tazyik veya tazyik hapisleri dışında, diğer kanunlarda düzenlenen tazyik, disiplin veya zorlama hapislerinin tamamı, (ACİKAY m. 8/2-ç) kapalı kurumlarda infaz edilir.
Diğer cezalar, Yönetmelikte aranan koşulların bulunması halinde açık kurumlarda infaz edilebilir.
Açık kurumlara ayrılmanın mümkün olmadığı durumlar
1) Kapalı kurumda hükümlü olup; İşlediği iddia olunan başka bir suçtan dolayı haklarında 4.12.2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 100 üncü maddesine göre tutuklama kararı verilenler, (ACİKAY m. 8/3-a) bu durumları devam ettiği sürece açık kurumlara ayrılamaz.
2) Kapalı kurumda hükümlü olup; Yaş, sağlık durumu, bedensel veya zihinsel yetenekleri bakımından çalışma koşullarına uyum sağlayamayacakları idare ve gözlem kurulu kararıyla saptananlar, (ACİKAY m. 8/2-b) bu durumları devam ettiği sürece açık kurumlara ayrılamaz.
Kapalı kurumdan açık kuruma ayırma kararı
Koşulları taşıyan hükümlüler
Kapalı kurumlarda bulunan hükümlülerin talepleri üzerine, koşulları taşıdıklarının anlaşılması hâlinde kurum idare ve gözlem kurulu tarafından açık kurumlara ayrılmalarına karar verilir. (ACİKAY m. 10/1)
Koşulları taşımayan hükümlüler
Hükümlünün koşulları taşımadığının anlaşılması halinde ise talebin reddine dair verilen gerekçeli karar ilgiliye tebliğ edilir. (ACİKAY m. 10/1)
Açık kuruma ayrılma kararında belirtilecek hususlar
Kararda şu hususlar belirtilir: (ACİKAY m. 10/2)
1) Hükümlünün almış olduğu toplam ceza miktarı,
2) Koşullu salıverilme tarihi,
3) Açık kuruma ayrılma hakkını kazandığı tarih.
Yukarıda belirtilen hususlar kararda ayrı ayrı belirtilmek zorundadır. (ACİKAY m. 10/2)
Cumhuriyet başsavcılığına gönderilecek belgeler
İdare ve gözlem kurulu kararı ile birlikte aşağıdaki belgeler cumhuriyet savcılığına gönderilir. Gönderilecek belgeler şunlardır: (ACİKAY m. 10/3)
a) İlâm,
b) Hükümlü bilgi cetveli,
c) Süre belgesi,
ç) İyi hâl kararı,
d) Gözlem ve sınıflandırma formu,
e) Bakanlıkça belirlenen listeye göre tercih edebileceği açık kurumlara ayrılmak istediğini ve nakil giderlerini peşin olarak ödemeyi kabul ettiğini belirtir dilekçesi.
Yukarıda belirtilen belgeler Cumhuriyet başsavcılığına gönderilecektir. (ACİKAY m. 10/3)
Hükümlünün açık kuruma ayrılma şartlarını taşıdığının belirlenmesi
Kapalı kurumun bağlı olduğu Cumhuriyet başsavcılığı tarafından yapılan inceleme sonucunda, hükümlünün açık kuruma ayrılma şartlarını taşıdığının belirlenmesi halinde aşağıda belirtilen durumlarda yine aşağıda belirtilen kurumlara gönderilir. Bu haller ve gönderilecek kurumlar şunlardır:
a) Bağlı olduğu ağır ceza merkezi yargı çevresinde açık kurum bulunuyor ise hükümlünün o kurumlardan birine, (ACİKAY m. 10/4-a) gönderilmesine ilgili yer Cumhuriyet başsavcılığı tarafından karar verilir.
b) Açık kurum bulunmuyor ise hükümlünün talebi ve kapasite durumu dikkate alınarak Bakanlıkça belirlenen listedeki açık kurumlardan birine, (ACİKAY m. 10/4-b) gönderilmesine ilgili yer Cumhuriyet başsavcılığı tarafından karar verilir.
c) Yabancı uyruklular ile kadın hükümlülerin, Bakanlıkça belirlenen listedeki açık kurumlardan birine, (ACİKAY m. 10/4-c) gönderilmesine ilgili yer Cumhuriyet başsavcılığı tarafından karar verilir.
Hükümlülerin açık kuruma kabulleri
Bakanlıkça belirlenen listeye göre gönderilen hükümlülerin açık kuruma kabulleri zorunludur. Bu zorunluluk sebebiyle kapasite fazlası oluşması hâlinde, bu husus 11 inci maddeye göre işlem yapılmak üzere Bakanlığa bildirilir. (ACİKAY m. 10/5)
Açık kuruma ayrılamayan veya aynı nedenle kapalı kuruma geri gönderilen iyi halli hükümlüler
Açık kuruma ayrılma şartlarının varlığına rağmen, iradesi dışındaki bir nedenle açık kuruma ayrılamayan veya aynı nedenle kapalı kuruma geri gönderilen iyi halli hükümlüler, 5275 sayılı Kanunun 95 ve 105/A maddelerinin sağladığı izin ve denetimli serbestlik haklarından yararlandırılabilir. (ACİKAY m. 10/5)[8]
Hükümlülerin talebi olmasa dahi resen açık kuruma gönderilebilmesi
Hükümlülerin talebi olmasa dahi, açık kurumda barınmalarında risk bulunmadığı takdirde ve bu Yönetmelikte belirtilen şartları taşımaları halinde idare ve gözlem kurulunun vereceği açığa ayırma kararı üzerine Cumhuriyet başsavcılığınca resen açık kuruma gönderilir. (ACİKAY m. 10/5)[9]
Aldığı disiplin cezası nedeniyle daha önce ayrılmak zorunda kaldığı kurumlardan olması hali
Hükümlünün gönderileceği açık kurumun, aldığı disiplin cezası nedeniyle daha önce ayrılmak zorunda kaldığı kurumlardan olması halinde, bir başka açık kuruma nakli için kurum tarafından Bakanlıktan talepte bulunulur. (ACİKAY m. 10/5)[10]
Yeniden açık kuruma ayrılma
Kapalı infaz kurumuna iade edildikten sonra yeniden açık kuruma ayrılma ile ilgili kurallar, Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği’nin 13. Maddesinde[11] hüküm altına alınmıştır.
Disiplin cezası verilmek suretiyle kapalı kuruma iade edilenler
Açık kurumda cezası infaz edilmekte iken; firar suçu hariç kınama dışında disiplin cezası verilmek suretiyle kapalı kuruma iade edilenler disiplin cezasının kaldırılma tarihinden itibaren, Yönetmelikte aranan diğer şartlara uyduğu takdirde açık kuruma ayrılabilir. (ACİKAY m. 13/1)[12]
İlk kez firar edip yakalanan ve hücreye koyma disiplin cezası verilmek suretiyle kapalı kuruma iade edilen hükümlüler
Açık kurumda cezası infaz edilmekte iken ilk kez firar edip yakalanan ve hücreye koyma disiplin cezası verilmek suretiyle kapalı kuruma iade edilen hükümlüler, disiplin cezasının kaldırılmasından itibaren Yönetmelikte aranan diğer şartlara uyduğu ve bir daha firar etmeyeceği değerlendirildiği takdirde açık kuruma ayrılabileceklerdir. (ACİKAY m. 13/2)
Açık kurumdan ikinci kez firar eden hükümlüler
Açık kurumdan ikinci kez firar eden hükümlüler hakkında ise bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinin ikinci fıkrasının (c) bendi hükmü tatbik edilecektir. (ACİKAY m. 13/2)[13]
Yani cezalarının tamamı, (ACİKAY m. 8/2-c) kapalı kurumlarda infaz edilecektir.
Yaş, sağlık durumu, bedensel veya zihinsel yetenekleri bakımından veya güvenlik nedeniyle kapalı kuruma gönderilen hükümlüler
Yaş, sağlık durumu, bedensel veya zihinsel yetenekleri bakımından veya güvenlik nedeniyle kapalı kuruma gönderilen hükümlüler, altı aylık süre geçtikten sonra şartları uyması halinde yeniden açık kuruma ayrılabilir. (ACİKAY m. 13/3)
YARGITAY UYGULAMASI
Dosyada iyi hal ve değerlendirme raporunun mutlaka bulunması zorunluluğu
Yargıtay, hükümlü hakkında açık infaz kurumuna ayrılma konusunda karar verilirken dosyada iyi hal ve değerlendirme raporunun mutlaka bulunması gerekliliğini kararlarında şart olarak aramaktadır. Dosyada iyi hal ve değerlendirme raporu yoksa bu raporun düzenlenmek suretiyle hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılma hakkı olup olmadığı yönünde bir karar verilmesi gerekmektedir.[14]
Karar verme hak ve yetkisinin cezaevi idaresinde olması
Hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılmasına veya ayrılmasına yer olmadığına ilişkin karar verme hak ve yetkisi cezaevi idaresindedir. Bu nedenle idarenin yerine geçerek itiraz merciinin karar vermesi mümkün değildir.[15]
Terör ve örgütlü suçlardan hükümlü olup, mensup oldukları örgütten ayrıldıkları idare ve gözlem kurulu kararıyla tespit edilenler
Hükümlünün mensup olduğu örgütten ayrıldığına dair Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Müdürlüğü İdare ve Gözlem Kurulu Başkanlığınca verilen karar uyarınca Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 6. maddesinin 2. fıkrasının (ç) bendinden istifade etmek suretiyle koşullu salıverilmesine bir yıldan az bir süre kala açık ceza infaz kurumuna ayrılabilmesi mümkündür.
Hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılması nedeniyle hakkında 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 105/A maddesinde düzenlenen denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezasının infazını isteme hakkı bulunmaktadır. Ancak denetimli serbestlik tedbirinden ne kadar süre ile yararlanabileceği konusunda ayrıca bir değerlendirme yapılmasında zorunluluk bulunmaktadır.
Örneğin; mensup olduğu örgütten ayrıldığı idare ve gözlem kurulu kararıyla belirlenen ve bu nedenle koşullu salıverilmesine bir yıldan az bir süre kala kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna ayrılma hakkı kazanan hükümlünün denetimli serbestlikten yararlanmayı talep ettiği 23.10.2017 tarihinden koşullu salıverilme tarihi olan 03.09.2018 tarihine kadar olan cezasının 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 105/A ve geçici 4. maddeleri uyarınca denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına karar verilmesi gerekecektir.[16]
Terör ve örgütlü suçlardan mahkûm olanlar
Açık cezaevine doğrudan alınacak hükümlüler, yönetmeliğin 5. maddesinde açıkça ifade edilmiştir. Yasal düzenlemeye göre, "terör suçları ve örgüt faaliyeti kapsamında" işlenen suçlar bu uygulamanın dışında bırakılmıştır.
Kapalı kurumdan açık kuruma ayrılabilecek olan hükümlüler, yönetmeliğin 6. maddesinde açık bir şekilde belirtilmiştir.
Terör suçlularının bu haktan yararlanabilmesi için haklarında 4959 sayılı Topluma Kazandırma Kanununun, 4422 sayılı Kanunun 14. maddesinin veya 5237 sayılı TCK'nin 221. maddesinin uygulanmış olması veya terör veya örgütlü suçtan mahkum olanların mensup oldukları örgütten ayrıldıkları idare ve gözlem kurulu kararı ile belirlenmiş olması şarttır.
Yönetmeliğin 8. maddesine göre, yönetmeliğin 6/2-c ve ç bendi dışında kalan terör ve örgütlü suçlardan mahkum olanlar açık kuruma ayrılamayacaktır.[17]
Suç örgütü üyesi olan hükümlünün öncelikle açık ceza infaz kurumuna ayrılma hakkı bulunup bulunmadığı hususunun değerlendirilmesi zorunluluğu
Suç işlemek amacıyla kurulan çıkar amaçlı suç örgütü üyesi olan, 5237 sayılı TCK'nin 6/1-j maddesine göre örgüt mensubu suçlu olarak kabul edilen hükümlünün denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezanın infazı usulünden yararlanabilmesi için öncelikle açık ceza infaz kurumuna ayrılma hakkı bulunup bulunmadığı hususu değerlendirilmelidir.
Örneğin, hükümlünün açık ceza infaz kurumundan kapalı ceza infaz kurumuna gönderilmesi, kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna ayrılması sırasında cezaevi idaresi tarafından değerlendirmenin yapıldığı rapor ve belgeler ile verilen kararların dosya içerisine alınmasından sonra bu değerlendirme yapılmalıdır.[18]
İnfaza doğrudan doğruya açık ceza infaz kurumunda başlayanlar
Örneğin, 6.000.00,- Türk Lirası adlî para cezasına hükümlü olan kişinin Açık Ceza İnfaz Kurumunda cezasının infazına başlandığı sırada firar ettiği gerekçesiyle anılan Ceza İnfaz Kurumu tarafından kapalı ceza infaz kurumuna iadesine karar verildiği olayda, hükümlünün para cezasından çevrilme hapis cezasının infazına açık ceza infaz kurumunda devam etmesi gerektiği gözetilmelidir.[19]
Yargıtay burada, gerek 5275 sayılı Kanunun 14/4. maddesinde gerekse Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 12/1-b maddesinde özellikle vurgulanan “İade Edilir” sözcüğünün “kapalı ceza infaz kurumundan, açık ceza infaz kurumuna ayrılanları kapsamına alan bir sözcük olarak kabulünün mümkün olmadığını, anılan maddelerin infaza doğrudan doğruya açık ceza infaz kurumunda başlayanları da kapsadığına dair herhangi bir ibareyi içermemiş olduğunu dikkate almaktadır.[20]
Öncesinde denetimli serbestlik tedbirinden faydalanan hükümlünün ikinci kez denetimli serbestlik tedbirinden faydalanmasının mümkün olması
Hükümlü, Kapalı Ceza İnfaz Kurumuna gönderilen cezasının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmını Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda geçirerek akabinde Açık Ceza İnfaz Kurumuna ayrılabilmesi mümkündür.
Hükümlünün koşullu salıverilmesine, örneğin mevzuata ve hükümlünün durumuna göre iki yıl veya daha az süre kalması ve iyi halli olması halinde yeniden denetimli serbestlik tedbirinden faydalanabilecektir.
Örneğin, hükümlü daha öncesinde denetimli serbestlik tedbirinin gereklerine uymamakta ısrar etmesi hali, sonraki cezaları açısından iyi halini ortadan kaldırmayacaktır.
Ayrıca öncesinde denetimli serbestlik tedbirinden faydalanan hükümlünün ikinci kez denetimli serbestlik tedbirinden faydalanamayacağına dair yasal bir düzenleme bulunmaktadır.
Verdiğimiz örneğe dönersek, burada önemli olan husus koşullu salıverilme tarihine 2 yıl veya daha az süre kalması ve bu sürenin önceki denetimli serbestlik tedbirinden faydalandığı sürelerle birlikte aşılmamasıdır.
Bu haliyle iyi halli olduğu değerlendirilerek Açık Ceza İnfaz Kurumuna ayrılan hükümlünün Kapalı Ceza İnfaz Kurumuna gönderilen cezasının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmını Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda geçirmesi ve 5275 sayılı Kanunun 105/A maddesinde belirtilen şartları taşıması nedeniyle denetimli serbestlik tedbirinden yeniden faydalanabilmesi mümkündür.[21]
Kapalı ceza infaz kurumuna iade
Örneğin, açık Ceza İnfaz Kurumunda hükümlü iken 13.08.2008 tarihinde firar eden hükümlünün 18.08.2008 tarihinde yakalanarak aynı Açık Ceza İnfaz Kurum Müdürlüğünün İşyurdu Yönetim Kurulu Başkanlığının 15.08.2008 tarihli 2008/104 sayılı kararı ile kapalı ceza infaz kurumuna iade edildiği ve anılan iade kararının İnfaz Hâkimliğinin kararı ile onandığı olayda, Yönetmelik maddeleri kapsamında belirtilen şartları taşımayan hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılamayacağı gözetilmelidir.[22]
Yasal kaldırma süresi dolmamış bulunan disiplin cezasının varlığı
Hükümlünün almış olduğu ve henüz yasal kaldırma süresi dolmamış bulunan bir disiplin cezası varsa, bu hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartlarını taşımadığı anlamına gelebilir.
Örneğin, Ceza infaz Kurumunda yapılan aramada uyuşturucu madde bulundurduğu gerekçesiyle Ceza İnfaz Kurumu Müdürlüğü Disiplin Kurulu Başkanlığının kararıyla 11 gün hücreye koyma cezasıyla cezalandırılmasına karar verilen hükümlü için böyle bir sonuç ortaya çıkabilir.[23]
Para cezasından dönüştürülen hapis cezasının açık kurumda infaz edildiği sırada hükümlünün firar etmesi
Kesinleşen ve ödenmeyen adli para cezasının hapis cezasına dönüştürülmesinden sonra doğrudan doğruya açık ceza infaz kurumunda cezasını infaz etmekte iken firar eden hükümlünün kapalı ceza infaz kurumuna gönderilebileceğine dair mevzuatta açık bir hüküm bulunmamaktadır.[24]
ÖRNEK OLAYLAR
Müebbet hapis cezası
Yargıtay; kasten öldürme suçundan, müebbet hapis cezasına hükümlü olması nedeniyle toplam 36 yıl infazı gerekli hapis cezası bulunan hükümlünün Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 6 maddesinin 1. fıkrasının b bendi uyarınca koşullu salıverilme tarihine beş yıldan az bir süre kaldığından bahisle kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna ayrılmasının mümkün olduğuna karar vermiştir.[25]
Yargıtay, Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 6. maddenin 1. fıkrasının a bendinin somut olayda uygulanmasının mümkün olmadığı, yani müebbet hapis cezasına uygulanamayacağını, bu bent hükmünün süreli hapis cezalarının infazı ile ilgili bir düzenleme olduğunu düşünmektedir.[26]
İçtimalı 18 yıl 16 ay 20 gün hapis cezası
Bu olayda açık kurumda hükümlü iken, 13.08.2008 tarihinde firar etmiş, 18.08.2008 tarihinde yakalanarak kapalı kuruma alınmış, 14.10.2010 tarihinde disiplin cezası kaldırılmış ve üzerinden 6 aydan fazla bir süre geçmiştir.
Yargıtay bu olayda, hükümlünün firar ettiğini, kapalı kuruma iade edildiğini ve açık kuruma ayrılamayacağına hükmetmiştir.[27] Yargıtay, bu kararı verdikten sonra yönetmelik hükümleri değiştirilmiştir. Bu gün için ilgili hükümlünün yeniden açık kuruma ayrılma şartlarını tamamlanması halinde açık kuruma ayrılması mümkündür.
Silahlı terör örgütüne üye olmak suçundan2 yıl 1 ay hapis cezası
Hükümlü Silahlı terör örgütüne üye olmak suçundan 2 yıl 1 ay hapis cezasına mahkûm edilmiş, hükümlünün anılan cezanın infazı kapsamında ceza infaz kurumuna 02/02/2018 tarihinde girmiş ve bu kapsamda koşullu salıverilme tarihi de 02/03/2019 olarak hesap edilmiştir.
Yargıtay bu olayda; Hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılmasına karar verilmesi talebinde bulunduğu 06.03.2018 tarihi itibariyle koşullu salıverilmesine bir yıldan az süre kalması ve Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 6. maddesinin 2. fıkrasının (ç) bendi hükmünün uygulanma ihtimalinin bulunmasına rağmen, bu konuda hiçbir değerlendirme yapılmaksızın karar verilemeyeceği, dosyada bulunmadığı bildirilen iyi hal ve değerlendirme raporu da düzenlenmek suretiyle hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılma hakkı olup olmadığı yönünde bir karar verilmesi gerektiğinden bahsederek talebi reddetmiştir.[28]
Bu aşamada terör suçları ve örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar açısından bazı hususları dile getirmek faydalı olacaktır.
Yönetmeliğin 8. maddesine göre, yönetmeliğin 6/2-c ve ç bendi dışında kalan terör ve örgütlü suçlardan mahkûm olanların açık kuruma ayrılmaları mümkün değildir.
Terör ve örgütlü suçlardan mahkûm olan kişilerin yönetmelikteki yukarıdaki istisnalar dışında açık ceza infaz kurumuna ayrılmaları söz konusu olamaz.[29]
İçtimalı 6 yıl 46 ay 37 gün hapis cezası
hükümlü hakkında Asliye Ceza Mahkemesinin kararı ile verilen 3 yıl 19 ay 22 gün hapis cezasının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak infaz edilmesi sırasında, denetimli serbestlik yükümlülüklerini ihlâl eden hükümlünün şartla tahliye tarihine kadar kapalı ceza infaz kurumuna iadesi yönünde karar tesis edildiği, hükümlü hakkındaki sonradan kesinleşerek infaza verilen bir kısım ilâmların hükümlünün kapalı ceza infaz kurumuna iadesi yönündeki 28/03/2016 tarihli karar sonrasında Asliye Ceza Mahkemesinin içtima kararı ile 6 yıl 46 ay 37 gün hapis cezası olarak toplandığı, hükümlü hakkında iş bu içtima kararı sonrasında yeniden müddetname düzenlendiği ve şartla tahliyesinin 07/12/2019 tarihi olarak belirlendiği, hükümlünün açığa ayrılma talebi, içtima kararı üzerinden tespit edilen şartla tahliye edileceği tarihe kadar kapalı ceza infaz kurumunda bulunması gerektiğinden bahisle ret edilmiştir.[30]
Yargıtay bu olayda; kapalı ceza infaz kurumuna iade edilmesinden sonra hükümlünün işlemiş olduğu başka suçlardan dolayı kesinleşerek gelen ilâmların 5275 Cezaların İnfazı Hakkında Kanunun 107. maddesi kapsamında yapılan içtiması sonucu elde edilen toplam 8 yıl 6 ay hapis cezasına ilişkin, Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 6/1-a ve 6/2-a maddelerinde belirtilen yasal sürelerin dolmuş olması ve 5275 sayılı Kanunun 99. maddesindeki[31] yasal düzenleme ile 5275 sayılı Kanunun 107. maddesinde yer alan cezaların içtimaı müessesesinin şartlı tahliye süresinin hesaplanmasına yönelik olması, kapalı infaz kurumuna iade kararının bu kararın verildiği ilâm dışındaki 5275 sayılı Yasanın 107. maddesi gereğince şartlı tahliye süresinin hesaplanmasına yönelik içtima edilecek diğer ilâmlar açısından açığa ayrılma yönetmeliği kapsamında "açığa ayrılmaya engel bir durum" teşkil edeceğine dair hükümlü aleyhine değerlendirme yapmayı gerektirir yasal bir düzenlemenin bulunmadığı " gibi hususları dikkate alarak, kapalı ceza infaz kurumuna iade kararının denetimli serbestlik tedbiri ile infaz edilen ilâma ilişkin olarak uygulanması gerektiği, hükümlünün sonradan kesinleşerek gelen ilâmları yönünden açığa ayrılma şartlarını taşıması halinde kapalıya iade kararının engel bir durum yaratmayacağı gözetilmeksizin, itirazın kabulü yerine yazılı şekilde reddine karar verilmesinde isabet görmemiştir.[32]
Hırsızlık suçundan 2 yıl 6 ay hapis cezası
Bu olay Hırsızlık suçundan Asliye Ceza Mahkemesinin ilâmıyla 2 yıl 6 ay hapis cezasına hükümlü olan kişinin cezasının 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 105/A maddesi gereğince koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına dair İnfaz Hâkimliğinin kararını müteakip, Denetimli Serbestlik Müdürlüğü İnfaz İşlemleri Değerlendirme Komisyonunun 18.07.2017 tarihli yazısı ile hükümlünün denetimli serbestlik tedbirine uymamakta ısrar etmiş olması sebebiyle koşullu salıverme tarihine kadar olan cezasının açık ceza infaz kurumunda çektirilmesi talebinin kabulüne ilişkin infaz Hâkimliğinin 21.07.2017 tarihli kararına karşı yapılan itirazın reddine dair mercii Ağır Ceza Mahkemesinin 23.10.2017 tarihli kararı ilgilidir.[33]