Öncelikle kamulaştırma yapmaya yetkili idareler tarafından, Kamulaştırma Kanunundaki esas ve usullere uyulmadan, özel mülkiyette bulunan taşınmaza el konulmasını, bina veya tesis yapılmasını kamulaştırmasız el atma olarak tanımlayabiliriz.
Örnek verecek olursak; Kamulaştırma Kanunundaki aşamalar gerçekleşmeden ilgili idarece su taşkınları ve sellere karşı özel mülkiyette bulunan bir taşınmazın bir kısmına taşkın koruma tesisleri, istinat duvarı yapılması kamulaştırmasız el atma olgusudur. Bu konuda Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2015/18-149 Esas 2016/302 Karar sayılı 09.03.2016 tarihli kararı mevcuttur.
Kamulaştırmaksızın kamu hizmetine ayrılan taşınmazların bedel tespiti davalarında;
-9.10.1956 tarihi ile 4.11.1983 tarihi arasında el atmalara ilişkin kamulaştırmasız el atma nedeniyle açılacak bedel tespiti davalarında, öncelikle uzlaşma usulünün uygulanması dava şartıdır. Bu nedenle malikin idareye müracaatı gereklidir. Eğer uzlaşma için başvurulmadan dava açılırsa, dava reddedilecektir.
İdare ve malik arasında uzlaşma sağlanamadığı takdirde, uzlaşmazlık tutanağının tanzim edildiği tarihten itibaren üç ay içinde malik veya idare tarafından bedel tespiti davası açılabilir.
-04.11.1983 tarihinden sonraki el atmalarda ise uzlaşma dava şartı olarak aranmayacaktır. Malik bu durumda idareye herhangi bir başvuru yapmadan davasını açabilecektir.
Davanın tarafları:
a) Davacı: Bedel tespiti davasını ancak tapu maliki açabilir. Taşınmaz mülkiyeti iştirak veya müşterek halinde olsa bile paydaşlardan her birinin tek başına dava hakları vardır.
Yargıtay 18. Hukuk Dairesi 2016/7 Esas-2016/3080 Karar, Yargıtay 5. Hukuk Dairesi 2006/4072 Esas-2006/7004 Karar sayılı kararları da paydaşların payları ile sınırlı olarak tek başlarına dava açabileceklerini vurgulamaktadır.
Davanın açılmasından sonra, dava konusu davacı tarafından devredilecek olursa, devralmış olan kişi, görülmekte olan davada davacı yerine geçer ve dava kaldığı yerden itibaren devam eder.(6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 125/2. Maddesi)
b) Davalı: El atma, dava açıldığı sırada da devam ettiği için; taşınmaza daha önceden hangi idare el atmış olursa olsun, dava açıldığı tarihte, taşınmazı hangi idare kullanıyor ve yararlanıyor ise davanın bu idareye karşı açılması gerekir.
Yetkili Mahkeme:
2942 sayılı Yasanın 37. Ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 12. Maddesi uyarınca, taşınmazın bulunduğu yerdeki hukuk mahkemesidir.
Görevli Mahkeme:
6100 Sayılı HMK.nun 2. Maddesi uyarınca asliye hukuk mahkemeleri görevlidir.
Dava harcı:
04.11.1983 tarihinden önce el atılmış ise maktu harç, bu tarihten sonra el atılmış ise nispi harç alınır.
Keşif ve rapor:
Taşınmazın tapu kaydı ve krokisi getirtildikten sonra bilirkişiler marifetiyle taşınmaz başında keşif yapılır. Kamulaştırmasız el atılan taşınmazın veya el atılan bölümünün bedeli tespit edilirken taşınmazın arsa veya arazi olmasına göre bilirkişi seçilmesi gerekir.
Taşınmaz arazi ise, ekilebilir ürünlerin net gelirine göre,
Taşınmaz arsa ise emsal karşılaştırması yapılmak suretiyle değeri belirlenir. Değeri belirlenirken dava tarihi esas alınmaktadır.
Tarafların bilirkişi raporuna itiraz hakkı vardır. Mahkemece itiraz yerinde görülürse ya ek rapor ile eksiklik giderilir ya da yeniden ikinci bir rapor alınır.
Karar:
Dava sonunda kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsiline karar verilir. Eğer taşınmazın tapu kaydı üzerinde haciz veya ipotek şerhi var ise hükmedilen bedele yansıtılır. Davacı birden fazla ise her birisine ödenecek miktarın gösterilmesi ve davacıların tapu kayıtlarındaki hisseleri oranında tahsiline karar verilir.
Faiz:
Dava konusu taşınmaza dava tarihi esas alınarak değer biçilir. Dava tarihinden itibaren yasal faiz başlatılır.
Ancak bedel tespit davası kesinleşirse; kesinleşen kamulaştırma bedeli için “kamu alacakları için uygulanan en yüksek faiz oranı” uygulanır.
Tescil-Terkin:
Kamulaştırmasız el atılan ve bedeline hükmedilen taşınmazın veya bölümünün, davacı üzerindeki tapusunun iptali ile davalı idare adına tescil, hazine adına tesciline karar verilmelidir.
Yargılama Giderleri:
Bedel tespit davasının kabulü ile yargılama giderlerinin davalı idareden tahsiline karar verilir.
Kısmen kabul, kısmen red kararı verilmesi halinde yargılama giderleri kabul ve red oranlarına göre taraflar arasında paylaştırılır.
KAYNAKÇA
- Bekir YILDIRIM, Yargıtay 5. Hukuk Dairesi Onursal Başkanı, Açıklamalı-İçtihatlı Kamulaştırmasız El Atma Davaları-Ankara 2018
- Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2015/ 18-149 E. 2016 / 302 K. Sayılı 09.03.2016 tarihli kararı
- Yargıtay 18. Hukuk Dairesi 2016/7 Esas-2016/3080 Karar sayılı kararı
- Yargıtay 5. Hukuk Dairesi 2006/4072 Esas-2006/7004 Karar sayılı kararı