I. İHALE SÜRECİ
İhale süreci, ihaleye yönelik ihtiyacın meydana gelmesinden sözleşmenin akdedilmesine doğru işleyen bir süreçtir.[1] Bu sürecin aşamaları sırasıyla hazırlık aşaması, ilân aşaması, ihale dökümanının sunulması aşaması, tekliflerin değerlendirilmesi aşaması ve sözleşme aşamasıdır.[2]
A. Hazırlık Aşaması
Hazırlık aşaması, ihaleye çıkılmadan evvel gerçekleştirilmesi icap eden işlemleri kapsar. Bu aşamada şu işlemler gerçekleştirilir:
1. İhale konusu işin niteliği ve maliyeti belirlenir. Bu işlemin amacı tahmini (muhammen) bedelin saptanmasıdır.[3] Aynı Kanunun 18’inci maddesine göre de muhammen bedel ihale ilanında belirtilmelidir. 4734 sayılı Kanunun 61’inci maddesine göre ise tahmin edilen takribi maliyetin gizli tutulması esas olup açık edilmesi yasaktır.
2. İhale için gerekli ve yeterli ödenek gösterilir. 4734 sayılı Kanunun 5’inci maddesinin beşinci fıkrasında “ödeneği bulunmayan hiçbir iş için ihaleye çıkılamaz.” ifadeleri yer almaktadır.
3. Yapım işleri ihalelerinde, yapım işinin gerçekleştirileceği arsanın temin edilmesi ve icap eden imar faaliyetlerinin yapılması gerekmektedir. Zira 4734 sayılı Kanunun 62’nci maddesinin “c” bendinde “yapım işlerinde arsa temin edilmeden, mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hâllerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılması” yasaklanmıştır.
4. 4734 sayılı Kanunun 5’inci maddesi gereğince, Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporunun gerekli olduğu işler için ihaleye çıkılabilmesi ÇED olumlu belgesinin alınmış olmasına bağlıdır.
5. 4734 sayılı Kanunun 6’ncı maddesine göre, hazırlık aşaması içerisinde idare tarafından bir ihale komisyonu kurulmalıdır.
6. 4734 sayılı Kanunun 7’nci maddesine göre, ihalesi gerçekleştirilen her iş için bir işlem dosyası düzenlenir.
7. 4734 sayılı Kanunun 4’üncü maddesi gereği, ihale dokümanı hazırlanmalıdır. İhale dökümanı, “ihale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinde, isteklilere talimatları da içeren idarî şartnameler ile yaptırılacak işin projesini de kapsayan teknik şartnameler, sözleşme tasarısı ve gerekli diğer belge ve bilgiler” den ibarettir.
8. İhale dökümanı kapsamındaki en mühim belge şartnamelerdir. Şartnameler idarî ve teknik olmak üzere iki çeşittir. İdarî şartnamelerin özellikleri 4734 sayılı Kanunun 27’nci maddesinde sayılmıştır. Teknik şartnameler gerçekleştirilecek işin projesi içermekte olup, 4734 sayılı Kanunun 12’nci maddesinde düzenlenmiştir.
9. 4734 sayılı Kanunun 10’uncu maddesine göre, ihaleye katılacak istekliler arasında ekonomik ve mali yeterlilik ile mesleki ve teknik yeterliliklerinin saptanmasına dair Kanunda belirtilen bilgi ve belgeler talep edilebilir.
B. İlan Aşaması
a. 2886 Sayılı Kanuna Göre İlan Aşaması
İhaleye konu olan işler, 2886 sayılı Kanunun 17’nci maddesinde düzenlenen esas ve usullere uygun olarak isteklilere ilan yoluyla duyurulur. Şöyle ki:
“İhale konusu olan işler aşağıdaki esas ve usullere göre isteklilere ilan yoluyla duyurulur:
1. İhalenin yapılacağı yerdeki ilanlar:
a) Günlük gazete çıkan yerlerde ihaleler, ihalenin yapılacağı yerde çıkan gazetelerde en az bir gün aralıkla yayınlanmak suretiyle iki defa duyurulur.
Gazete ile yapılacak ilk ilan ile ihale günü arası 10 günden, son ilan ile ihale günü arası 5 günden az olamaz.
b) Günlük gazete çıkmayan yerlerdeki ihalelerde ilan, bu fıkranın (a) bendindeki süreler içinde ilgili idare ile hükümet ve belediye binalarının ilan tahtalarına asılacak yazılar ve belediye yayın araçları ile yapılır. Bu işlemler bir tutanakla belgelenir. Bu yerlerde en çok 7 gün aralıklarla gazete çıkıyorsa ayrıca gazete ile bir defa ilan yapılır.
2. Diğer şehirlerde yapılacak ilanlar:
Tahmin edilen bedeli her yıl Genel Bütçe Kanunu ile belirlenecek miktarı aşan ihale konusu işler (1) numaralı fıkraya göre yapılacak ilanlardan başka, trajı göz önüne alınarak ili Basın-İlan Kurumunca tespit olunacak günlük gazetelerden birinde, ihale tarihinden an az 10 gün önce bir defa daha ilan edilir.
3. Resmi Gazete ile yapılacak ilanlar:
Tahmin edilen bedeli (2) numaralı fıkra uyarınca belirlenecek miktarınüç katını aşan ihale konusu işler, ihale tarihinden en az 10 gün önce bir defada Resmi Gazete'de ilan edilir.
4. İdareler, işin önem ve özelliğine göre bu ilanları yurt içinde ve yurt dışında çıkan başka gazeteler veya öteki yayın araçları ile de ayrıca yayınlatabilirler.
5. Pazarlık usulü ile yapılacak ihaleler için idareler, ilan yapıp yapmamakta serbesttirler.”
Yine 2886 sayılı Kanunun 18’inci maddesinde ilanlarda bulunması zorunlu hususlar sıralanmıştır. Buna göre:
“İlanlarda aşağıdaki hususların belirtilmesi zorunludur.
a) İhale konusu olan işin niteliği, yeri ve miktarı,
b) Şartname ve eklerinin nereden ve hangi şartlarla alınacağı,
c) İhalenin nerede, hangi tarih ve saatte ve hangi usulle yapılacağı,
d) Varsa tahmin edilen bedel ve geçici teminat miktarı,
e) İsteklilerden aranılan belgelerin neler olduğu,
f) Kapalı teklif usulüyle yapılacak ihalelerde, tekliflerin hangi tarih ve saate kadar nereye verileceği.”
b. 4734 Sayılı Kanuna Göre İlan Aşaması
4734 sayılı Kanunun 13’üncü maddesinde düzenlenmiştir. Şöyle ki:
“Bütün isteklilere tekliflerini hazırlayabilmeleri için yeterli süre tanımak suretiyle;
a) Yaklaşık maliyeti 8 inci maddede yer alan eşik değerlere eşit veya bu değerleri aşan ihalelerden;
1) Açık ihale usulü ile yapılacak olanların ilânları, ihale tarihinden en az kırk gün önce,
2) Belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılacak olanların ön yeterlik ilânları, son başvuru tarihinden en az ondört gün önce,
3) Pazarlık usulü ile yapılacak olanların ilânları, ihale tarihinden en az yirmibeş gün önce,
Kamu İhale Bülteninde en az bir defa yayımlanmak suretiyle yapılır.
Yaklaşık maliyeti eşik değerlere eşit veya bu değerleri aşan belli istekliler arasında yapılacak ihalelerde ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda yeterliği belirlenen adaylara ihale gününden en az kırk gün önce davet mektubu gönderilmesi zorunludur.
b) Yaklaşık maliyeti 8 inci maddede belirtilen eşik değerlerin altında kalan ihalelerden;
1) Yaklaşık maliyeti otuzmilyar Türk Lirasına kadar olan mal veya hizmet alımları ile altmışmilyar Türk Lirasına kadar olan yapım işlerinin ihalesi, ihale tarihinden en az yedi gün önce ihalenin ve işin yapılacağı yerde çıkan gazetelerin en az ikisinde,
2) Yaklaşık maliyeti otuzmilyar ile altmışmilyar Türk Lirası arasında olan mal veya hizmet alımları ile altmışmilyar ile beşyüzmilyar Türk Lirası arasında olan yapım işlerinin ihalesi, ihale tarihinden en az ondört gün önce Kamu İhale Bülteninde ve işin yapılacağı yerde çıkan gazetelerin birinde,
3) Yaklaşık maliyeti altmışmilyar Türk Lirasının üzerinde ve eşik değerin altında olan mal veya hizmet alımları ile beşyüzmilyar Türk Lirasının üzerinde ve eşik değerin altında olan yapım işlerinin ihalesi, ihale tarihinden en az yirmibir gün önce Kamu İhale Bülteninde ve işin yapılacağı yerde çıkan gazetelerin birinde,
En az birer defa yayımlanmak suretiyle ilân edilerek duyurulur.
Yaklaşık maliyeti 8 inci maddede yer alan eşik değerlerin altında kalan belli istekliler arasında yapılacak ihalelerde ön yeterlik ilânlarının son başvuru tarihinden en az yedi gün önce (b) bendindeki süre hariç diğer usullere göre yapılması ve ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda yeterliği belirlenen adaylara ihale gününden önce (b) bendindeki sürelere göre davet mektubu gönderilmesi zorunludur.
İlanların, elektronik araçlar ile hazırlanması ve gönderilmesi halinde, birinci fıkranın (a) bendinin (1) numaralı alt bendindeki ilan süresi yedi gün kısaltılabilir. İlan ile ihale ve ön yeterlik dokümanına Elektronik Kamu Alımları Platformu üzerinden doğrudan erişimin temin edilmesi halinde, birinci fıkranın (a) bendinin (1) numaralı alt bendindeki ilan süresi ile belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılacak ihalelerde ön yeterliği belirlenen adaylara yapılacak kırk günlük davet süresi beş gün kısaltılabilir.
İdareler, yaklaşık maliyeti 8 inci maddede belirtilen eşik değerlere eşit veya bu değerleri aşan ihaleler için Kamu İhale Bülteninde ön ilan yapabilirler. Uluslararası ilan yapılan haller dahil ön ilan yapılması halinde kırk günlük ilan ve davet süresi yirmidört güne kadar indirilebilir.”
Ön ilanda aşağıdaki hususların belirtilmesi zorunludur:
a) İdarenin adı, adresi, telefon ve faks numarası ile elektronik posta adresi.
b) İhalenin adı, niteliği, türü ile mal ve hizmet alımlarında kalemler ve tahmini miktarlar, yapım işlerinde ise işin yapılacağı yer, yapı tekniği ve ihtiyaç programına göre tahmin edilen fiziki miktarı veya kapsamı.
c) Çerçeve anlaşma yapılıp yapılmayacağı.
d) İhalenin yapılacağı yer.
e) İhale ilanının yılın hangi çeyreğinde yayımlanacağı.
Ön ilan yapılan hallerde, dördüncü fıkrada belirtilen süre indiriminden faydalanılabilmesi için ihale ilanının ön ilan tarihinden itibaren en az kırk gün sonra yayımlanması gerekir. Ön ilan yapılmış olması idareye ihale yapma yükümlülüğü getirmez.
Ön ilan yapılan hallerde ihalenin açık ihale veya belli istekliler arasında ihale usullerinden biriyle gerçekleştirilmesi zorunludur.
Ön ilanlar Kamu İhale Bülteninde ücretsiz yayımlanır.
İlân edilecek ihalelerden hangilerinin, ayrıca Basın İlân Kurumu aracılığıyla Türkiye çapında dağıtımı olan gazetelerin birinde ilân edileceğini belirlemeye Kurum yetkilidir.
İhalenin yapılacağı yerde gazete çıkmaması halinde ilân, aynı süreler içinde ilgili idare ile hükümet ve belediye binalarının ilân tahtalarına asılacak yazılar ve belediye yayın araçları ile yapılır. Bu işlemler bir tutanakla belgelenir.
İdareler, yukarıda belirtilen zorunlu ilânların dışında işin önem ve özelliğine göre ihaleleri, uluslararası ilân veya yurt içinde çıkan başka gazeteler veya yayın araçları, bilgi işlem ağı veya elektronik haberleşme (internet) yolu ile de ayrıca ilân edebilir. Ancak, uluslararası ilân yapılması halinde yukarıda belirtilen asgarî ilân sürelerine oniki gün eklenir.”
C. İhale Dökümanının Sunulması Aşaması
İhaleye katılmak yönünde istekli olan kişiler, ihale dökümanını ve ön yeterlik dökümanını idarede bedelsiz şekilde görebilirler. Lakin ön yeterlik veya ihaleye katılmak niyetindeki isteklilerin bu dökümanı satın almaları zorunludur. 4734 sayılı Kanunun 28’inci maddesine göre doküman bedeli, basma maliyetini aşmayacak ve rekabeti engellemeyecek şekilde idare tarafından tespit edilir.
Devamında tekliflerin sunulması işlemleri gerçekleştirilir. Kamu İhale Kanunu’nun 33’üncü maddesine göre, tekliflerin sunulmasında teklif edilen bedelin %3’ünden az olmamak üzere geçici teminat alınır. Geçici teminat oranı, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 25’inci maddesine göre ise tahmin edilen bedelin %3’üdür.
D. Tekliflerin Değerlendirilmesi Aşaması
2886 sayılı Kanunun 28’inci maddesinde belirtildiği üzere:
“Artırmalarda uygun bedel; tahmin edilen bedelden aşağı olmamak üzere teklif edilen bedellerin en yükseğidir.
Eksiltmelerde uygun bedel; tahmin edilen bedeli geçmemek şartı ile, teklif edilen bedellerin tercihe layık görülenidir.
Kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde; bedel tahmini yapılmışsa uygun bedel, teklif edilen bedellerden tahmin edilen bedeli geçmemek şartıyla tercihe layık görüleni; bedel tahmini yapılmamışsa uygun bedel, teklif edilen bedellerin tercihe layık görülenidir. Tercih gerekçeleri kararlarda belirtilir. Ancak, bedel tahmini yapılmamış kapalı teklif usulü ihalelerde, ihalenin geçerli sayılması bizzat ilgili bakanın onayına bağlıdır.
Milli firmalar lehine hangi orana kadar ayırım yapılabileceği Cumhurbaşkanınca tespit edilir.
Uygun bedelin tercihinde kullanılacak kriterler ile eksiltmelerde kabul edilecek azami indirim miktar veya oranları; işin niteliği, nevi ve miktarı, birim fiyatları,istekli tarafından talep edilen avans miktarı ve isteklinin buna benzer teknik ve mali yeterliği ile ilgili diğer hususlar da gözönünde bulundurulmak ve gerektiğinde diğer bakanlıkların da görüşleri alınmak suretiyle her yıl Bayındırlık ve İskan Bakanının koordinatörlüğünde Milli Savunma, Maliye ve Gümrük, Tarım Orman ve Köy İşleri, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlarınca tespit olunarak Resmi Gazete'de yayımlanır.”
4734 sayılı Kanunun 36-40’ıncı maddeleri arasında tekliflerin değerlendirilmesi hususu düzenlenmiştir. 36’ncı maddede “(1) Teklifler ihale dokümanında belirtilen ihale saatine kadar idareye verilir. İhale komisyonunca ihale dokümanında belirtilen saatte kaç teklif verilmiş olduğu bir tutanakla tespit edilerek, hazır bulunanlara duyurulur ve hemen ihaleye başlanır. İhale komisyonu teklif zarflarını alınış sırasına göre inceler. 30 uncu maddenin birinci fıkrasına uygun olmayan zarflar bir tutanak ile belirlenerek değerlendirmeye alınmaz. Zarflar isteklilerle birlikte hazır bulunanlar önünde alınış sırasına göre açılır. (2) İsteklilerin belgelerinin eksik olup olmadığı ve teklif mektubu ile geçici teminatlarının usulüne uygun olup olmadığı kontrol edilir. Belgeleri eksik veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmayan istekliler tutanakla tespit edilir. İstekliler ile teklif fiyatları ve yaklaşık maliyet tutarı açıklanır. Bu işlemlere ilişkin hazırlanan tutanak ihale komisyonunca imzalanır. Bu aşamada; hiçbir teklifin reddine veya kabulüne karar verilmez, teklifi oluşturan belgeler düzeltilemez ve tamamlanamaz. Teklifler ihale komisyonunca hemen değerlendirilmek üzere oturum kapatılır.”, 37’nci maddede “İhale komisyonunun talebi üzerine idare tekliflerin incelenmesi, karşılaştırılması ve değerlendirilmesinde yararlanmak üzere net olmayan hususlarla ilgili isteklilerden yazılı olarak tekliflerini açıklamalarını isteyebilir. Ancak bu açıklama, hiçbir şekilde teklif fiyatında değişiklik yapılması veya ihale dokümanında yer alan şartlara uygun olmayan tekliflerin uygun hale getirilmesi amacıyla istenilmez ve yapılmaz. (Değişik ikinci fıkra: 20/11/2008-5812/11 md.) Tekliflerin değerlendirilmesinde, öncelikle belgeleri eksik olduğu veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmadığı 36 ncı maddeye göre ilk oturumda tespit edilen isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılmasına karar verilir. Ancak, teklifin esasını değiştirecek nitelikte olmaması kaydıyla, belgelerde bilgi eksikliği bulunması halinde idarece belirlenen sürede isteklilerden bu eksik bilgilerin tamamlanması yazılı olarak istenir. Belirlenen sürede bilgileri tamamlamayan istekliler değerlendirme dışı bırakılır ve geçici teminatları gelir kaydedilir. Bu ilk değerlendirme ve işlemler sonucunda belgeleri eksiksiz ve teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olan isteklilerin tekliflerinin ayrıntılı değerlendirilmesine geçilir. Bu aşamada, isteklilerin ihale konusu işi yapabilme kapasitelerini belirleyen yeterlik kriterlerine ve tekliflerin ihale dokümanında belirtilen şartlara uygun olup olmadığı ile birim fiyat teklif cetvellerinde aritmetik hata bulunup bulunmadığı incelenir. Uygun olmadığı belirlenen isteklilerin teklifleri ile birim fiyat teklif cetvellerinde aritmetik hata bulunan teklifler değerlendirme dışı bırakılır.” ifadelerine yer verilmiştir.
Aşırı düşük teklifler söz konusu olduğunda yapılacaklar 38’inci maddede, bütün tekliflerin reddedilmesi ve ihalenin iptali hususu 39’uncu maddede ve ihalenin sona ermesi ve karara bağlanmasına yönelik düzenlemeler 40’ıncı maddede yer almaktadır.
E. Sözleşme Aşaması
a. 2886 Sayılı Kanuna Göre Sözleşme Aşaması
2886 sayılı Kanunun 53’üncü maddesine göre, bütün ihalelerin bir sözleşmeye bağlanması zorunludur ve sözleşme ita amiri tarafından imzalanır.[4]
2886 sayılı Kanunun 54’üncü maddesinde belirtildiği üzere:
“Taahhüdün, sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak amacıyla, sözleşme yapılmasından önce müteahhit veya müşteriden ihale bedeli üzerinden hesaplanmak suretiyle % 6 oranında kesin teminat alınır. (Ek cümle:17/9/2004-5234/9 md.) Tasfiye idaresince yapılan taşınır mal satışlarında kesin teminat, ihale bedelinin % 6'sından az olamaz.
Müteahhit veya müşterinin bu zorunluluğa uymaması halinde, protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın ihale bozulur ve varsa geçici teminatı gelir kaydedilir.
Verilen kesin teminat, teminat olarak kabul edilen diğer değerlerle değiştirilebilir.
Sözleşmenin yapılmasından sonra geçici teminat iade edilir.”
b. 4734 Sayılı Kanuna Göre Sözleşme Aşaması
Sözleşme aşaması, 4734 sayılı Kanunun 42-47’nci maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre sözleşme aşaması kendi içerisinde sözleşmeye davet, kesin teminatın yatırılması, ihalenin sözleşmeye bağlanması ve sonuç bildirimi şeklinde alt aşamalara ayrılır.
1. Sözleşmeye Davet
Kanunun 42’nci maddesine göre, “41 inci maddede belirtilen sürelerin bitimini, ön mali kontrol yapılması gereken hallerde ise bu kontrolün tamamlandığı tarihi izleyen günden itibaren üç gün içinde ihale üzerinde bırakılan istekliye, tebliğ tarihini izleyen on gün içinde kesin teminatı vermek suretiyle sözleşmeyi imzalaması hususu bildirilir. Yabancı istekliler için bu süreye oniki gün ilave edilir. Sözleşmenin imzalanacağı tarihte, ihale sonuç bilgileri Kuruma gönderilmek suretiyle ihale üzerinde kalan isteklinin ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığının teyit edilmesi zorunludur. “.
2. Kesin Teminatın Yatırılması
Kanunun 43’üncü maddesinde düzenlenmiştir. Şöyle ki:
“Taahhüdün sözleşme ve ihale dokümanı hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak amacıyla, sözleşmenin yapılmasından önce ihale üzerinde kalan istekliden ihale bedeli üzerinden hesaplanmak suretiyle % 6 oranında kesin teminat alınır.
Ancak, danışmanlık hizmet ihalelerinde ihale dokümanında belirtilmesi kaydıyla, kesin teminat sözleşme yapılmadan önce alınmayabilir. Bu durumda, düzenlenecek her hakedişten % 6 oranında yapılacak kesintiler teminat olarak alıkonulur.
Kurum, ihale üzerinde kalan isteklinin teklifinin sınır değerin altında olması hâlinde, bu istekliden yaklaşık maliyetin % 6’sından az ve % 15’inden fazla olmamak üzere alınacak kesin teminat oranına ilişkin düzenlemeler yapabilir.”
3. İhalenin Sözleşmeye Bağlanması
Kanunun 46’ncı maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, “Yapılan bütün ihaleler bir sözleşmeye bağlanır. Sözleşmeler idarece hazırlanır ve ihale yetkilisi ile yüklenici tarafından imzalanır. Yüklenicinin ortak girişim olması halinde, sözleşmeler ortak girişimin bütün ortakları tarafından imzalanır. İhale dokümanında aksi belirtilmedikçe sözleşmelerin notere tescili ve onaylattırılması zorunlu değildir. “. Ayrıca, ihale dökümanında belirtilen koşullara aykırı sözleşme düzenlenemez.
4. Sonuç Bildirimi
Kanunun 47’nci maddesinde bu husus, “Bu Kanun kapsamında yer alan idarelerin yapım işleri ile mal ve hizmet alımlarının sonuçları, 42 nci maddeye göre gönderilenler hariç, en geç onbeş gün içinde Kuruma bildirilir. Bu sonuçlardan Kanun kapsamındaki ihalelere ilişkin olanlar Kurum tarafından Kamu İhale Bülteninde yayımlanır. Sonuç bildirimlerinde yer verilecek bilgiler ile savunma, güvenlik ve istihbarat alanlarında görev yapan idarelerin Kanun kapsamında yaptıkları mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin ihale sonuçlarından hangilerinin yayımlanacağı ilgili idarenin görüşü alınarak Kurum tarafından belirlenir.” ifadeleriyle açık bir şekilde düzenlenmiştir.
KAYNAKÇA
ÇALIŞKAN, Suat, Kamu İhale Kurulu, Danıştay ve Yargıtay Kararları Işığında İhale Kavramları ve İhale Suçları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013.
GÖZLER, Kemal & KAPLAN, Gürsel, İdare Hukuku Dersleri, Ekin Kitabevi Yayınları, 17. Baskı, Temmuz 2015.
KALABALIK, Halil, İdare Hukuku Dersleri, Değişim Yayınları, Sakarya, 2004.
NOHUTÇU, Ahmet, İdare Hukuku, Savaş Yayınevi, 24. Baskı, Ankara, Eylül 2019.
---------------
[1] ÇALIŞKAN, Suat, Kamu İhale Kurulu, Danıştay ve Yargıtay Kararları Işığında İhale Kavramları ve İhale Suçları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013, s. 125.
[2] GÖZLER Kemal & KAPLAN, Gürsel, İdare Hukuku Dersleri, Ekin Kitabevi Yayınları, 17. Baskı, Temmuz 2015, s. 481; (Naklen) KALABALIK, Halil, İdare Hukuku Dersleri, Değişim Yayınları, Sakarya, 2004, s. 200-208.
[3] NOHUTÇU, Ahmet, İdare Hukuku, Savaş Yayınevi, 24. Baskı, Ankara, Eylül 2019, s. 383.
[4] GÖZLER & KAPLAN, s. 485.