Bu haftaki yazımda işverenlerle ilgili SGK uygulamalarından prim tahakkuk ve tahsilat işlemlerini anlatmaya çalışacağım.
Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle işveren ve işyeri tanımını yapmamız gerekir. İşyeri tanımı 5510 sayılı Kanununun 11. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre “sigortalı sayılanların maddi olan ve olmayan unsurlarla birlikte işlerini yaptıkları yer” işyeri olarak tanımlanmakla birlikte, “işyerinde üretilen mal veya belirtilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya mesleki eğitim yerleri, avlı ve büro gibi diğer eklentiler” de işyeri olarak kabul edilmektedir.
Sigortalı çalıştıran her işveren kısa ve uzun vadeli sigortalar ile genel sağlık sigortası için 5510 sayılı Kanunda öngörülen her türlü ödemeler ile yönetim giderlerini karşılamak üzere ilgili Kanunun 79. Maddesi gereğince Kuruma prim ödemek zorundadır.
Prime Esas Kazançlar Nelerdir?
5510 sayılı Kanunun 4/1-a Maddesi gereğince çalışan sigortalıların prime esas kazançlarının hesaplanmasında;
- Hak edilen ücretler,
- Prim, ikramiye gibi her çeşit istihkaka ilişkin yapılan ödemeler,
- Sigortalılar için özel sağlık sigortası ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar,
- Belirtilen ödemeler niteliğinde olmak üzere idare veya yargı mercilerince belirtilen ve sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin brüt toplamı esas alınmaktadır.
Bununla birlikte ayni yardımlar, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatı ile Kurumca tutarları yıllar itibariyle belirlenecek (Yemek parası %6, aile zammı %10, çocuk yardımı her bir çocuk için %2) yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemi için ödenen aylık toplam asgari ücretin %30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik sistemi katkı payı tutarları prime esas kazanca tabi tutulmamaktadır.
Primlerin Hesaplanışı ve Tahakkuku Nasıl Oluşmaktadır?
Primlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç, sigortalının bir ay içerisinde prime esas tutulan kazancın 1/30’dur. Sigortalı ay içerisinde bazı günler çalışmış bazı günler çalışmamış ise çalışmadığı günler için ücret almamış olan sigortalının günlük kazancı, sigortalının o ay için almış olduğu prime esas kazanç toplamının gün sayısına bölünmesi ile hesaplanmaktadır.
5510 sayılı Kanunun 81. Maddesine istinaden alınacak sigorta prim oranları ise;
- Uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm) sigortaları prim oranı sigortalının prime esas kazancının %20’sidir. Bunun %9’u sigortalı hissesi, %11’i ise işveren hissesidir.
- Kısa vadeli sigorta kolları (hastalık, meslek hastalığı, analık) sigortası prim oranı ise önceki uygulamaya göre işyerinin tehlike sınıfına göre %1 - %6,5 oranı arasında değişmekte iken 01.09.2013 tarihinde yürürlüğe giren 6385 sayılı Kanunun 9. Maddesine göre bu oran %2 olarak sabitlenmiştir. Bu primin tamamı işveren tarafından ödenmektedir.
- Genel sağlı sigortası prim oranı ise %12,5 olup bunun %5’i sigortalı, %7,5’u ise işveren hissesidir.
Bu durumda 4/1-a kapsamında çalışan sigortalının prime esas kazanç tutarı üzerinden uygulanacak sigorta prim oranı toplamda %34,5’dur.
Ayrıca belirtmek gerekir ki SGDP’e tabi olarak çalışan sigortalılar için SGK’a bildirilecek oran %32 olup bunun %7,5’si sigortalı hissesi, %2 kısa vadeli sigorta kolları prim oranı dahil olmak üzere %24,5’si işveren hissesidir.
5510 sayılı Kanun gereğince alınan prime esas tutulan günlük kazancın alt sınırı 16 yaşından büyük sigortalılara ilişkin uygulanan asgari ücretin 1/30’u, üst sınırı ise söz konusu alt sınırın 6,5 katıdır.
İşverenler bir ay içerisinde çalıştırmakta oldukları sigortalıların ad ve soyadı ile TC kimlik numaralarının, hesaplanacak prime esas kazançlarının ve prim ödeme gün sayısı ile prim tutarlarını gösteren APHB’sini en geç takip eden ayın 23’üne kadar e-bildirge yolu ile SGK kayıtlarına intikal etmesi sonucu prim borcu tahakkuk edecektir. Sigortalının 30 günden az süre çalışması halinde ise otuz günden az çalıştığını gösteren Ek 10 belgesi ve eklerinin ilgili süre içerisinde Kurum kayıtlarına intikal ettirilmelidir. Ayrıca belirtmek gerekir ki Ek 10 belgesi ve eklerini verme yükümlülüğü on sigortalı altında sigortalı çalıştıran işverenler için geçerli olup on ve üzerinde sigortalı çalıştıran işverenler bu yükümlülükten muaf tutulmaktadır.
Sigorta Primlerinin Tahsilat Usulleri
İşverenler çalıştırdıkları sigortalılara ilişkin tahakkuk eden APHB’e ilişkin prim borçlarını en geç ilgili ayı takip eden ay sonuna kadar SGK’a ödemeleri gerekmektedir. Primlere ilişkin son ödeme gününün resmi tatile rastlaması halinde ise HMK 93/1 gereğince, ilgili aya ilişkin tahakkuk eden prim borçlarının süre tatilini takip eden ilk iş gününde ödenmesi halinde kanuni süresinde ödenmiş olarak kabul edilecektir.
Prim borçları KDV iade alacağından mahsup suretiyle de ödenebilmektedir. KDV iade hakkı bulunan işveren bu alacağının prim borçlarından mahsubuna ilişkin talepte bulunması halinde talepte bulunduğu ayda muaccel hale gelmiş prim borçlarının belirtilen kanuni ödeme sürelerini müteakip on beş gün içerisinde mahsup suretiyle ödenmesi halinde kanuni süresinde ödenmiş olarak kabul edilecektir.
Süresinde ödenmeyen primlere uygulanacak gecikme cezası ve gecikme zammı
Kanunun 89. Maddesinin ikinci fıkrası gereğince Kurumun prim ve diğer alacakları süresi içinde ve tam olarak ödenmezse, ödenmeyen kısmı sürenin bittiği tarihten itibaren ilk üç aylık sürede her bir ay için % 2 oranında gecikme cezası uygulanarak artırılmaktadır. Ayrıca, her ay için bulunan tutarlara ödeme süresinin bittiği tarihten başlamak üzere borç ödeninceye kadar her ay için ayrı ayrı Hazine Müsteşarlığınca açıklanacak bir önceki aya ait Yeni Türk Lirası cinsinden iskontolu ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetlerinin aylık ortalama faizi bileşik bazda uygulanarak gecikme zammı hesaplanmakla birlikte ödemenin yapıldığı ay için gecikme zammı günlük hesaplanmaktadır.
SGK’nun süresi içinde ödenmeyen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde 6183 sayılı AATUK’un 51, 102 ve 106. Maddeleri hariç diğer hükümleri uygulanmakta olup bu Kanunun uygulanmasında meydana gelebilecek uyuşmazlıkların çözümlenmesinde Kurumun alacaklı biriminin bulunduğu yer İş Mahkemesi yetkilidir.
Bir sonraki yazımda işveren prim teşviklerinden bahsetmeye çalışacağım. Sağlıcakla kalın…..
Ülkü GÜLMEZ
Sgk/SGM Müdür Yard.V.
(Bu köşe yazısı, sayın Ülkü GÜLMEZ tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)