Haklı Fesih Nedir?
Bilindiği üzere 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine göre iş sözleşmesi üç sebepten sonlandırılabilmektedir:
1. İş akdini işçi feshedebilir.
2. İş akdini işveren feshedebilir.
3. İş akdi kendiliğinden sona erebilir.
Veyahut kanunda işçiye verilmiş haklar olan evlilik, askerli gibi nedenlerle iş sözleşmesi sona erdirilmiş olabilmekle birlikte işverenin feshi de yine birçok farklı sebepten kaynaklanabilir.
Aynı zamanda iş akdinde mevcut bir durum iş ilişkisini çekilmez hale getirmelidir. Bunun ölçütü de objektif iyi niyet kurallarıdır. Her iki durumda da işveren ve işçi tarafından iş akdinin devam etmesine olanak bulunmamalıdır.
Keza iş Sözleşmesinin feshi, işçi veya işverenin tek taraflı irade beyanı ile iş akdini derhal veya belirli süre geçmesiyle sona erdirmesidir. Feshin gerçekleşmesi için fesih beyanının karşı tarafa ulaşması yeterli olup, ayrıca karşı tarafın feshe onay vermesi gerekmez.(1)
İşverenin Haklı Nedenle Feshi
Bilindiği üzere İş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı ; 4857 sayılı İş Kanunu m. 24 ve 25 hükümlerinde düzenlenmiştir. Burada esas olan; işçinin iş akdini haklı nedenle feshetmesi İş Kanunu 24. maddede, işverenin iş akdini haklı nedenle feshetmesi ise İş Kanunu 25. maddede düzenlenmiş olduğudur.
Keza işverenin; işçinin verimsizliğinden, yetersizliğinden, davranışlarından veya işyerinin gereklerinden kaynaklanan bir nedene dayanmalıdır. Ayrıca kıdem şartı da mühimdir.
Kıdem Şartı
1. İşyerinde en az 30 işçi çalışması;
2. İşçinin en az 6 aylık kıdeminin bulunması ve
3. İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması gerekmektedir. Ancak önemle belirtmeliyiz ki; yer altında çalışan işçilerde kıdem şartı önkoşul değildir.
İş Kanunu madde 25’te işverenin haklı nedenle feshi şu şekilde düzenlenmiştir:
İşverenin Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkı
Madde 25 - Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
I- Sağlık sebepleri:
a) İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumunda, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.
b) İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.
(a) alt bendinde sayılan sebepler dışında işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17 nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74 üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez.
II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.
e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
III- Zorlayıcı sebepler:
İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.
IV- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim süresini aşması.
I- Sağlık Sebepleri
Burada işçinin kastı bilerek ve isteyerek hastalık sakatlığa yol açmış olmasıdır.
İspat yükümlülüğüne ilişkin olarak; İşveren tarafından çalışanın iş akdinin sağlık sebepleriyle feshi halinde de bu sebeplerin varlığının işveren tarafından ispat edilmesi gerekmektedir.
Sık Sık Rapor Almak Bir Fesih Gerekçesi midir?
Yargıtay tarafından çalışanın aralıklı sürelerle sık sık sağlık raporu alması halinde çalışanın işgörme ediminden faydalanılamayacağı ve bu nedenle devamsızlığının işyerinde olumsuzluklara yol açacağı kabul edilerek, bu durumun çalışanın iş akdinin feshi için geçerli bir neden teşkil ettiği kabul edilmektedir. Bu halde, işveren tarafından çalışandan konuyla ilgili yazılı savunması alınması ve konuyla ilgili uygun savunma gerekçesi bulunmaması halinde, çalışanın sık sık rahatsızlanarak rapor alması geçerli fesih sebebi olarak kabul edilmektedir. (2)
II- Ahlak ve İyiniyetle Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri
İşçinin işvereni esaslı noktalar, kimlik bilgileri, sağlık durumu, önceki işi, sabıka kaydı ile ilgili hakikate uygun sözler söylemeyebilir. İşçinin işveren ve aile üyelerine karşı onların şeref ve namusuna dokunacak sözler söylemesi ya da davranışlarda bulunmaktadır. İşçi başka bir işçiye cinsel tacizde bulunabilmektedir. İşçinin işverene, ailesine ya da başka bir işçiye sözlü ya da fiziksel olarak sataşması, sarhoşlaştırıcı ve uyuşturucu madde kullanması da fesih nedenlerindendir.
İşçinin işverenin güvenini suiistimal etmesi, hırsızlık yapması, işverenin meslek sırlarını ifşa etmesi gibi doğruluk ve sadakate uymayan davranışlarda bulunması ve işçinin iş yerinde suç işlemesi de haklı nedenle fesih sebeplerindendir. İşçinin görevini yapması hatırlatıldığı halde ısrarla görevini yerine getirmemesi, işçinin iş güvenliğini tehlikeye düşürmesi ve işverenin malına zarar vermesi de dava sebeplerindendir.(3)
III- Zorlayıcı Sebepler
1. İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.
2. İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim süresini aşması.
İş Kanunu’nun 25. Maddesinin son bendinde işçinin gözaltına alınması veya tutuklanması durumu düzenlenmiştir. Bu maddeye göre; işçinin işyerinde altı aydan az çalışmış ise iki haftadan uzun süreli tutuklu veya gözaltında kalması işverene haklı nedenle fesih imkanı tanımaktadır. Yine işçi altı ay ile bir buçuk yıl arasında çalışmış ise dört hafta, bir buçuk yıl ile üç yıl arasında çalışmışsa altı haftadan fazla tutukluluk ya da gözaltı durumu haklı fesih olanağı tanımaktadır. Son olarak; işçi işyerinde üç yıldan fazla çalışmışsa sekiz haftadan fazla tutuklu ya da gözaltında kalması, işverene iş sözleşmesini derhal ve haklı nedenle fesih olanağı tanımıştır.
KAYNAKÇA
1.https://www.avseymakenanoglu.com/post/i-ş-sözleşmesi-ni-n-geçerli-nedenle-feshi-2025-süreli-fesih-i-ş-güvencesi
2.https://hrdergi.com/saglik-sebebiyle-hangi-hallerde-fesih-hakki-kullanilabilir#:~:text=İş%20Kanunu%20uyarınca%2C%20hastalık%2C%20kaza,sözleşmesini%20bildirimsiz%20fesih%20hakkı%20bulunmaktadır.
3.https://kadimhukuk.com.tr/makale/hakli-nedenle-fesih-sebepleri/